Πρόκειται για ένα τεχνικό επίτευγμα της αρχαίας Αθήνας
Η τραγωδία της Βαρυμπόμπης, με τον τραγικό θάνατο τριών ανδρών από ασφυξία που έψαχναν θησαυρό στο βάθος ενός αρχαίου φρεατίου, έφερε στη δημοσιότητα την ύπαρξη ενός ρωμαϊκού υδραγωγείου, που συνεχίζει να μεταφέρει νερό από την Πάρνηθα και την Πεντέλη στην Αθήνα, σχεδόν 1880 χρόνια μετά την κατασκευή του.
Πρόκειται για το φημισμένο Αδριάνειο Υδραγωγείο, το οποίο αποτελεί σήμερα τη μοναδική περίπτωση πλήρους καταγεγραμμένης αρχαίας αθηναϊκής σήραγγας με έκταση και χαρακτήρα δικτύου, το οποίο είναι λειτουργικό έως τις μέρες μας.
Κατασκευάστηκε επί του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού, την περίοδο 125 – 140 μ.Χ, για την υδροδότηση της ρωμαϊκής συνοικία της Αθήνας κοντά στις Στήλες του Ολυμπίου Διός.
Συγκεντρώνοντας τα νερά της Πάρνηθας και της Πεντέλης, το δίκτυο διανύοντας μια διαδρομή 25 χλμ καταλήγει στο σημερινό Κολονάκι και στην πλατεία Δεξαμενής, περνώντας κάτω από τις σημερινές περιοχές των δήμων Αχαρνών, Μεταμόρφωσης, Ηρακλείου, Νέας Ιωνίας και Αθηναίων.
Το νερό έρχεται από την πηγή της Κιθάρας, που είναι στους πρόποδες της Πάρνηθας. Η κεκλιμένη στοά του, στη συμβολή των οδών Κεντέρη και Λούη, στο Ολυμπιακό Χωριό, που ενώνει το υπέργειο με το υπόγειο τμήμα του, είναι η πρωτοτυπία αυτής της κατασκευής.
Ρωμαϊκά υδραγωγεία υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη, αλλά η τεχνική του συγκεκριμένου έργου είναι μοναδική. Για αυτό και το Αδριάνειο αποτελεί το σπουδαιότερο υδρευτικό σύστημα που είχε η Αθήνα κατά την αρχαιότητα.
Έως και τις μέρες μας το Αδριάνειο Υδραγωγείο είναι λειτουργικό, με το δήμος Μεταμόρφωσης να αξιοποιεί το νερό του δικτύου. Έρευνες του ΕΜΠ, έχουν αποδείξει πως το νερό του αρχαίου υδραγωγείου, μπορεί άνετα να χρησιμοποιηθεί και στους άλλους δήμους για αρδευτικές ανάγκες.
Όπως αναφέρει το εξιδεικευμένο ιστολόγιο urbanspeleology.blogspot.com, σε όλο το μήκος της διαδρομής του υπάρχουν σφραγισμένα πηγάδια, που κατεβαίνουν στο τούνελ που ξεκινάει από τους πρόποδες της Πάρνηθας και της Πεντέλη και καταλήγει στην Αθήνα.
Συνολική εξερεύνηση και τοπογράφηση των υπόγειων στοών και των πηγαδιών του υδραγωγείου, είχε πραγματοποιηθεί στις αρχές του περασμένου αιώνα από την ΟΥΛΕΝ, όταν το Αδριάνειο επισκευάστηκε και λειτούργησε για τελευταία φορά.
Το 2017 η ΕΥΔΑΠ και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο πραγματοποίησαν για πρώτη φορά εκτεταμένη εξερεύνηση του Αδριάνειου Υδραγωγείου. Σκοπός του εγχειρήματος ήταν να εκτιμηθεί η παροχετευτικότητα του δικτύου και η ποιότητα του νερού του, ώστε να αξιοποιηθεί για την άρδευση δημόσιων εκτάσεων στην Αθήνα.
Πρόκειται για ένα φιλόδοξο σχέδιο, που εφόσον τεθεί σ’ εφαρμογή θα ξαναβγάλει στο προσκήνιο το Υδραγωγείο που δημιουργήθηκε μ’ εντολή του αυτοκράτορα Αδριανού λόγω της ξηρασίας που είχε χτυπήσει την πόλη και που τέθηκε για πρώτη φορά σε λειτουργία το 140 μ.Χ.
Πώς κατασκευάστηκε
Το υδραγωγείο αποτελείται ουσιαστικά από μια υπόγεια σήραγγα με συνολικό μήκος περί τα 25 χλμ., η οποία σκάφτηκε όλη με τα χέρια. Το έργο κατασκευάστηκε με διάνοιξη 465 φρεατίων (από 10 μέχρι 42 μ. βάθος) κατά μήκος της χάραξης.
Από κάθε δύο γειτονικά φρεάτια, έσκαβαν την σήραγγα ταυτόχρονα από το ένα στο άλλο μέχρι συναντήσεως (μέθοδος ΚΑΝΑΤ). Τα φρεάτια γενικά ήταν σε αποστάσεις από 33 μ. μέχρι 38 μ. το ένα από το άλλο, και πολλά εντοπίζονται εύκολα, ακόμα και σήμερα σε διάφορα σημεία κατά μήκος της χάραξης.
Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι η σήραγγα σκάφθηκε από σκλάβους χρησιμοποιώντας απλά εργαλεία λάξευσης της πέτρας όπως το σφυρί και το καλέμι. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιούσαν αρχικά την φωτιά, για να θερμαίνουν την επιφάνεια του βράχου και να την ψύχουν απότομα με κρύο νερό, δημιουργώντας έτσι μικρορήγματα στον βράχο.
Στη συνέχεια έβαζαν νερό με ασβέστη στα ρήγματα, ο οποίος λόγω της χημικής αντίδρασης, διογκωνόταν και τα μεγάλωνε. Επίσης, πιθανώς χρησιμοποιούσαν επίπεδα ξύλα και βαρίδια ή / και χάλκινα σωληνάκια, γεμάτα νερό, με γυάλινα δοχεία στα άκρα, ώστε να ορίζουν το επίπεδο και να καθορίζουν την πορεία και το βάθος της σήραγγας.
Εντυπωσιάζει αιώνες μετά
Κατά την κάθοδό του προς την Αθήνα, το δίκτυο σ’ ορισμένα σημεία το νερό σχηματίζει καταρράκτες, σε άλλα λιμνάζει λόγω της κατολίσθησης βράχων, αλλού ρέει. Στη Δεξαμενή υπάρχουν ακόμη υπόγειοι ρωμαϊκοί θόλοι, ενώ στην είσοδό της μπορεί κάποιος να δει επιγραφές που χαράχτηκαν πριν από εκατοντάδες χρόνια.
Σε σημαντικό τμήμα του το δίκτυο αναπτύσσεται σε μεγάλα βάθη μεγαλύτερα των 20 μέτρων, με αποτέλεσμα να αξιοποιεί την υπόγεια υδροφορία και από άλλες περιοχές της διαδρομής του όταν ο υδροφόρος ορίζοντας βρίσκεται ψηλότερα. Τούτο το επιτυγχάνει μέσω των φρεατίων του αλλά και της ίδιας της σήραγγας.
Σύμφωνα με την ΕΥΔΑΠ: «το Αδριάνειο Υδραγωγείο και η Δεξαμενή λειτούργησαν υδροδοτώντας την περιοχή της Αθήνας μέχρι την εποχή της Τουρκοκρατίας. Τότε πια το Υδραγωγείο εγκαταλείφθηκε, με αποτέλεσμα να πέσουν τα σαθρά τοιχώματά του. Υπ' αυτές τις συνθήκες, την περίοδο εκείνη οι Αθηναίοι στράφηκαν στην κατασκευή πηγαδιών στα σπίτια τους».
Κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα προκλήθηκαν σοβαρές ζημιές στις υδροδοτικές υποδομές της Αθήνας, με αποτέλεσμα η πόλη να έρθει αντιμέτωπη με ένα οξύτατο πρόβλημα ύδρευσης. «Με πρωτοβουλία της εκάστοτε δημοτικής Αρχής έγιναν σημαντικά έργα, όπως επισκευές και καθαρισμοί του Αδριάνειου Υδραγωγείου, το οποίο τέθηκε και πάλι σε λειτουργία λίγο μετά το 1840.
Το 1870 ανακαλύφθηκε και η Αδριάνειος Δεξαμενή, η οποία ανακατασκευάστηκε και λειτούργησε πάλι» επισημαίνει η ΕΥΔΑΠ. Κατά τον 19ο αιώνα, όταν υποστυλώθηκε το δίκτυο, η συνολική παροχή του Υδραγωγείου έφτανε τους θερινούς μήνες τα 7.000 κ.μ. ημερησίως.
Ωστόσο της αύξησης του πληθυσμού της Αθήνας, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι ανάγκες πλέον καλύπτονταν μετά δυσκολίας.
Το Αδριάνειο Υδραγωγείο λειτουργεί! (εξερεύνηση 2017)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου