Αφρικανικές μεταλλάξεις, εμβολιαστικό απαρτχάιντ, πανδημική ανευθυνότητα

 Η κρίση είναι ευκαιρία, οπότε αν επιτρέψουμε μια νέα κρίση, μήπως δημιουργούμε μια νέα ευκαιρία;

Του Μιχάλη Παναγιωτάκη

Η ανακοίνωση για νέο, πολλαπλά μεταλλαγμένο στέλεχος του SARS-CoV-2 στην Μποτσουάνα δεν έρχεται σαν κεραυνός εν αιθρία. Η παραλλαγή Δέλτα του ιού, μία από τις μεταδοτικότερες εν κυκλοφορία, προήλθε από ένα επίσης κράτος, με μηδενική «αόρατη» διάχυση στον πληθυσμό τότε, την Ινδία. Η Μποτσουάνα δε, είναι από τις καλύτερα εμβολιασμένες χώρες της Αφρικής (20% πλήρως εμβολιασμένοι), προφανώς και πάλι ανεπαρκώς και προφανώς στο έλεος των φαρμακευτικών. Τα νέα για αυτή τη μετάλλαξη Β.1.1.529, είναι ανησυχητικά:

Η Αφρική, με την κληρονομιά της αποικιοκρατίας και της νεοαποικιοκρατίας του ΔΝΤ να έχει εμποδίσει την ανάπτυξη των συστημάτων υγείας, βρίσκεται στο έλεος της φιλανθρωπίας των δυτικών – δηλαδή του PR των φαρμακευτικών. Εκεί η δυσπιστία απέναντι στα δώρα των Δυτικών έχει σοβαρή ιστορία πίσω της.

Γενικά θα έλεγε κανείς πως μια ορθολογική απλά στον βαθμό της αυτοσυντήρησης παγκόσμια τάξη, όχι αναγκαστικά σοσιαλιστική ή φιλάνθρωπη, θα αναγνώριζε πως το θέμα της πανδημίας ξεπερνά τα εθνικά όρια και τα όρια μεταξύ ανεπτυγμένου / αναπτυσσόμενου κόσμου, και αφορά τους πάντες, με όρους άμεσου ιδιοτελούς συμφέροντος ακόμα. Δηλαδή το να αφήνει κανείς ανεξέλεγκτη μια φονική πανδημία, και να μην φροντίζει να μεγιστοποιήσει την ταχύτητα με την οποία θα εμβολιαστούν οι πληθυσμοί ανά τον κόσμο, είναι προφανές πως αυξάνει τον κίνδυνο να προκύψουν νέες μεταλλάξεις του ιού που θα είναι όλο και λιγότερο αντιμετωπίσιμες με τα εργαλεία που έχουμε – εμβόλια και φάρμακα.΄ Μια έκτακτη συνθήκη όπως η πανδημία, δείχνει ανάγλυφα το πόσο προβληματικό είναι το όλο οικοδόμημα της προστασίας της «πνευματικής ιδιοκτησίας».

Δεν είναι μόνο οι φαρμακευτικές όμως που δίνουν λυσσαλέα μάχη για να μην μεταφερθεί η τεχνογνωσία παρασκευής των εμβολίων σε αναπτυσσόμενες χώρες, ούτε μόνο ο Μπιλ Γκέιτς που με προσωπική του παρέμβαση απετράπη η δυνατότητα το εμβόλιο της Οξφόρδης να δίνεται ανοιχτά σε όποιον κατασκευαστή μπορεί να το παρασκευάσει, και προτιμήθηκε η πνευματική ιδιοκτησία στο AstraZeneca το οποίο θα δινόταν σε τιμή παραπλήσια του κόστος – αλά πλέον θα δίνεται κανονικά σε τιμή ανάλογη των ανταγωνιστών της. Είναι και η ΕΕ που, σε ρόλο ακοίμητου φρουρού της νεοφιλελεύθερης ιερότητας των αγορών και του ιδιωτικού κέρδους, αποφάσισε να στηρίξει τα λόμπι των φαρμακευτικών απέναντι ακόμα και σε μια ελάχιστα φιλόδοξη και ουσιαστική πρόταση όπως εκείνη του Τζο Μπάιντεν. Το πρόσφατο ψήφισμα του ευρωκοινοβουλίου, δεν έχουμε λόγους να αισιοδοξούμε πως δεν θα παραμείνει ένα ακόμα ψήφισμα του ευρωκοινοβουλίου.

Μπαίνει κανείς στον πειρασμό να σκεφτεί συνωμοσιολογικά: Οικονομικά μιλώντας, η εμφάνιση νέων παραλλαγών του ιού είναι κάτι που εξασφαλίζει πολλά κέρδη για τις φαρμακευτικές. Οι οποίες αναμένεται, μετά την υπερκερδοφορία των δύο τελευταίων ετών να αρχίσουν σιγά-σιγά να χάνουν σε πωλήσεις εμβολίων καθώς τα αναμνηστικά εμβόλια δεν ενέχουν κέρδη της ίδιας κλίμακας με την αρχική ανάπτυξη των εμβολίων. Ενώ παράλληλα θα αναπτύσσονται νέες φαρμακευτικές αγωγές, και όλο και περισσότερες χώρες θα αρχίζουν να παρασκευάζουν δικά τους εμβόλια.

 Όμως η παρουσία συνεχώς ανανεούμενων κινδύνων μεταλλάξεων – που θα προκύπτουν από ένα ιό συνεχώς μεταλλασσόμενο σε ανεμβολίαστους πληθυσμούς, προσφέρει δυνητικά οδούς χρηματοδότησης και εν τέλει και νέας έκρηξης πωλήσεων. Αν το δει κανείς από την πλευρά των εσόδων των φαρμακευτικών, μια νέα επικίνδυνη μετάλλαξη είναι εν δυνάμει πηγή κέρδους. Αν δεν είναι κανείς αρκετά κυνικός για να το θεωρήσει κίνητρο για την παρεμπόδιση του παγκόσμιου εμβολιασμού, πάντως αντικίνητρο δεν είναι.

Δεν υπάρχει βέβαια ένα κέντρο που αποφασίζει π.χ. να δοθούν ή να μη δοθούν εμβόλια στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου. Υπάρχει μια σταθερή – και ανακλαστική στις ίδιες τις εταιρείες – πολιτική υπεράσπισης της πνευματικής ιδιοκτησίας των φαρμακευτικών (και δεν υπάρχει καμία έκτακτη ανάγκη που θα τις κάνει να απεκδυθούν αυτού του προστατευτισμού) και μια προσκόλληση – ιδεολογικά και υλικά υποκινούμενη – στην ιερότητα των αγορών. Όμως η δομή των κινήτρων και των αντικινήτρων που περιβάλλουν μια δεδομένη κατάσταση, παράγει και πραγματικά αποτελέσματα. Αποτελέσματα που πολύ απέχουν από το δημόσιο συμφέρον ή το συμφέρον επιβίωσης της ανθρωπότητας.

Φωτογραφία: UNICEF/Sibylle Desjardins

Πηγή: ΚΟΣΜΟΔΡΟΜΙΟ