Φαινόμενο Χικικομόρι: Τι είναι οι σύγχρονοι ερημίτες και πώς συνδέονται με το metaverse του Facebook

 

Το φαινόμενο «χικικομόρι», η γενιά των νέων κυρίως ανθρώπων που κλείνονται στο δωμάτιο τους –απομονωμένοι από όλους και όλα- ακόμη και για…δεκαετίες αποκτά νέο νόημα με φόντο το όραμα του Μάρκ Ζουκερμπεργκ για τη δημιουργία ενός εικονικού κόσμου, ονόματι Μetaverse.

«Ψηφιακοί μοναχοί», «ερημίτες» του 21ου αιώνα», εκείνοι που δεν… βγαίνουν ποτέ από…το lockdown. Mία γενιά χαμένη στην τεχνολογία, άνθρωποι που επιλέγουν να απομονωθούν στο σπίτι ή ακόμη και στο δωμάτιό τους, εξαρτημένοι από το διαδίκτυο και τα βίντεο-γκέιμς.


Περιφέρονται σα φαντάσματα, θυμίζουν…πληγωμένα παιδιά που αρνούνται να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα για μήνες και χτίζουν το μικρόκοσμό τους στα παιδικές τους κρεβατοκάμαρες.

Ο όρος «χικικομόρι» (hikikomori) που περιγράφει όλα τα παραπάνω, είναι μια ιαπωνική λέξη που επηρεάζει κυρίως εφήβους ή νεαρούς ενήλικες που ζουν απομονωμένοι από τον κόσμο για μέρες, μήνες ακόμη και χρόνια και αρνούνται να επικοινωνήσουν, ακόμη και με η οικογένεια τους.
Πώς γεννήθηκε ο όρος

Η λέξη έγινε διάσημη το 1998 από τον Ιάπωνα ψυχίατρο Tαμάκι Σάιτο μέσα απο το βιβλίο του με τίτλο «Κοινωνική Απόσυρση-Εφηβεία δίχως τέλος» και σήμερα συμπυκνώνει ένα συνδυασμό από έννοιες όπως σωματική απομόνωση, κοινωνική αποφυγή και ψυχολογική δυσφορία που κρατάει ακόμη και χρόνια

Ο Ιάπωνας ψυχίατρος, όταν ξεκινούσε την καριέρα του στις αρχές της δεκαετίας του 1990 είχε αποφασίσει να ερευνήσει το σύνδρομο, λόγω του μεγάλου αριθμού των γονέων που ζητούσαν βοήθεια για παιδιά που είχαν παρατήσει το σχολείο και είχαν κλειστεί στον εαυτό τους για μήνες.

Ήταν σχεδόν πάντα αγόρια, με μέσο όρο ηλικίας τα 15 χρόνια λέει και κάνει λόγο για μία βαθιά κοινωνική φοβία, με διαφορετικά συμπτώματα. Τα κρούσματα έκτοτε πολλαπλασιάζονται και οι χικικομόρι αποτελούν φαινόμενο μαζικής νεανικής κατάθλιψης.

Η Ιαπωνία μπορεί να έχει περισσότερα από ένα εκατομμύριο άτομα ηλικίας 15 έως 64 ετών που ζουν ως «χικικομόρι» στον ευρύτερο ορισμό του, διαπιστώνουν πρόσφατες έρευνες. Οι ειδικοί ωστόσο πιστεύουν ότι ο αριθμός τους μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερος, καθώς μπορεί να περάσουν χρόνια μέχρι να αναζητήσουν βοήθεια.

Το φαινόμενο «Χικικομόρι» γεννήθηκε σχεδόν παράλληλα με την οικονομική κρίση που έπληξε την Ιαπωνία και τα τελευταία χρόνια λαμβάνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Η ετυμολογία της λέξης σημαίνει στα ιαπωνικά «αναδίπλωση προς τα μέσα, περιορισμός».
Υπουργεία…Μοναξιάς

Αρχικά θεωρήθηκε ότι ήταν μοναδικό στην Ιαπωνία, αλλά τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί «κρούσματα» χικικομόρι σε όλο τον κόσμο. Στη Νότια Κορέα, μια ανάλυση του 2005 διαπίστωσε ότι υπήρχαν 33.000 κοινωνικά απομονωμένοι έφηβοι (0,3% του πληθυσμού), ενώ στο Χονγκ Κονγκ προσδιόρισε το ποσοστό τους γύρω στο 1,9%.

Τα τελευταία χρόνια μία «χαμένη γενιά» αναδύεται επίσης στις ΗΠΑ, το Χονγκ Κονγκ, την Ιταλία και την Ισπανία μεταξύ άλλων. Τα εκατομμύρια των ανέργων εκτός Ιαπωνίας για ορισμένους αναλυτές, αποτελούν μία άλλη όψη του ίδιου νομίσματος.

Η έννοια διερευνήθηκε σε βάθος και εντοπίστηκε σε διαφορετικές μορφές και με διαφορετικά ονόματα σε πολλές χώρες, ιδιαίτερα στην Ασία. Στη Νότια Κορέα, τη Σιγκαπούρη, την Κίνα και αλλού, οι χικικομόρι εμφανίζονται συχνά τα τελευταία χρόνια.

Η ανησυχία για τα φαινόμενα κοινωνικού απομονωτισμού που συχνά συνδέονται με την εμμονική προσκόλληση στο διαδίκτυο και τις νέες τεχνολογίες, αυξάνεται παγκοσμίως. Το 2019, το Ηνωμένο Βασίλειο διόρισε τον πρώτο υπουργό Μοναξιάς, ενώ το ίδιο έκανε και η Ιαπωνία, μετά την αύξηση των αυτοκτονιών λόγω της πανδημίας.

Ο TaeYoung Choi, ψυχίατρος και ερευνητής στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Daegu δεν πιστεύει ότι η τεχνολογία προκαλεί απαραίτητα απόσυρση, θεωρεί όμως ότι μπορεί να την υποστηρίξει και να την εμβαθύνει. «Μερικοί άνθρωποι μπορούν να απομονωθούν περισσότερο χρησιμοποιώντας την τεχνολογία, γεγονός που καθιστά αυτή την απομόνωση πιο άκαμπτη και πιο αυστηρή», λέει.

Τα παιχνίδια στον υπολογιστή ξαναγράφουν τους όρους του παιχνιδιού, λέει, καθώς τα παιδιά περνούν όλο και περισσότερο χρόνο σε ελεγχόμενα εικονικά περιβάλλοντα παρά στον απρόβλεπτο πραγματικό κόσμο. Ταυτόχρονα, το Διαδίκτυο, τα smartphone και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν κάνει την έμμεση -και όχι την πρόσωπο με πρόσωπο επαφή- πολύ πιο συχνή.
Οι χικικομόρι και το…Metaverse

Η απομόνωση υποβοηθείται και υποστηρίζεται δυσανάλογα από την τεχνολογία. Οι όλο και πιο…σαγηνευτικοί και αναπόδραστοι κόσμοι που δημιουργούνται στο διαδίκτυο και μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου αποκτούν ολοένα και περισσότερους πιστούς -εν δυνάμει χικικομόρι.

Η αυξημένη χρήση του Διαδικτύου, τα διαδικτυακά παιχνίδια και η συνακόλουθη αύξηση ορισμένων εθισμών θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στα αυξανόμενα ποσοστά κοινωνικής απόσυρσης, λένε οι ειδικοί.


Οι διαδικτυακές πλατφόρμες παράδοσης φαγητού και αγορών που παρέχουν πόρους και υπηρεσίες στο κατώφλι μας μπορεί να διευκολύνουν περαιτέρω… το φαινόμενο.

Σε αυτό το απαισιόδοξο σκηνικό «έφτασε» το μετα-σύμπαν (metaverse) και το όραμα του Ζούκερμπεργκ προαναγγέλοντας νέες ευκολίες και νέες μορφές διασκέδασης που θα μπορούμε όλοι να γνωρίσουμε σε αυτούς τους νέους εικονικούς κόσμους μόλις το επιτρέψει η τεχνολογία.

Υπάρχουν άπειρες εικασίες για το πού θα μπορούσε να μας οδηγήσει το μετασύμπαν (metaverse) του κου Facebook. Δύο ημέρες μετά τις ανακοινώσεις του, τα Ινστιτούτα Σύγχρονων Διεθνών Σχέσεων της Κίνας – αναμφισβήτητα το πιο σημαντικό think-tank της χώρας που συνδέεται με το Υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας – ανέλυσαν εις βάθος το θέμα.

Παιδιά στην Ιαπωνία παίζουν σε χάρτινους λαβύρινθουςΑ.Ρ

Η ανάλυση του CICIR –η οποία αναφέρει το παιχνίδι Animal Crossing της Nintendo ως πρώιμο παράδειγμα ενός καθηλωτικού εικονικού κόσμου- προβλέπει τεράστιες συνέπειες για την ισορροπία της γεωπολιτικής ισχύος και έναν «νέο γύρο ανακατατάξεων». Βλέπει, στις ανακοινώσεις του Ζούκερμπεργκ για το θέμα, τον κίνδυνο να χρησιμοποιήσουν οι ΗΠΑ αυτούς τους «γίγαντες» ως μέσο άσκησης μεγαλύτερης επιρροής.

Αναφέρει επίσης την «ισχυρή κλίση» της Ιαπωνίας ειδικότερα προς το μετα-σύμπαν, επιβεβαιώνοντας ότι η Κίνα παρακολουθεί στενά τις εμπειρίες της γειτονικής χώρας για να αντλήσει μαθήματα σχετικά με το τι να κάνει και τι όχιι. Η κινεζική εφημερίδα δεν αναφέρει ρητά το hikikomori, αλλά αναφέρεται στην πιθανότητα να παρασύρει τους νέους ανθρώπους σε μια σφαίρα «ψηφιακών ναρκωτικών», οδηγώντας τους σε μεγάλες περιόδους χωρίς επαφή με τον πραγματικό κόσμο.
Η μοναξιά στην Ιαπωνία

Ο θρύλος λέει ότι στο μακρινό παρελθόν, οι Ιάπωνες εγκατέλειπαν τους ηλικιωμένους συγγενείς τους, μακριά από τον πολιτισμό, για να πεθάνουν από την πείνα, τη δίψα και τη…μοναξιά και να μη στέκονται εμπόδιο στους νέους!

Στη σημερινή Ιαπωνία, την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο που γερνάει με ρυθμούς ανησυχητικούς, η μοναξιά, η κοινωνική απομόνωση και ο αναχωρητισμός αναδεικνύονται για μία ακόμη φορά σε μάστιγα, ένα κοινωνικό φαινόμενο με βαθιές ρίζες που απειλεί όχι μόνο την κοινωνική συνοχή, αλλά και την προσπάθεια της κυβέρνησης να βγάλει τη χώρα από δεκαετίες στασιμότητας.

Αυτή τη φορά όμως οι «μοναχικοί λύκοι», οι άνθρωποι που απαρνούνται ολοένα και περισσότερο τα εγκόσμια και κλείνονται στον εαυτό τους εκουσίως είναι οι νέοι, το πιο παραγωγικό και χρήσιμο κομμάτι της κοινωνίας, προειδοποιούν οι ειδικοί.

Οι «χικικομόρι» δεν απασχολούν συχνά τα Μέσα Ενημέρωσης, παρ’ όλα αυτά εκπροσωπούν ένα από τα μεγαλύτερα «αγκάθια» της ιαπωνικής κοινωνίας , μαζί με τη γήρανση του πληθυσμού.

Ο Τζουν, ο Χίρο και ο Κέντζι που πρωταγωνιστούν στο βιβλίο «Κρύβοντας τον Ήλιο: Πώς η Ιαπωνία δημιούργησε τη δική της χαμένη γενιά» του Μάικλ Ζιλεντζίγκερ ειναι θύματα της οικονομικής κρίσης της Ιαπωνίας τη δεκαετία του 1990. Ο 31χρονος Γιόσι πάλι, έμεινε άνεργος πρόσφατα και παρέμεινε στο πατρικό του για αρκετούς μήνες, γράφει η Wall Street Journal στο σχετικό αφιέρωμα.

Το φαινόμενο έχει φυσικά να κάνει με την κρίση, εξηγείται όμως παράλληλα και από την κοσμοθεωρία και τον πολιτισμό της Ιαπωνίας που είναι πιο σιωπηλός, πιο εσωτερικός από τη θορυβώδη, εξωστρεφή κουλτούρα της Δύσης, λένε οι ειδήμονες.

Οι δείκτες γονιμότητας μειώνονται, το προσδόκιμο ζωής αυξάνει και τα δεδομένα της ιαπωνικής κοινωνίας μεταβάλλονται με ρυθμούς αστραπιαίους. Τα δημογραφικά αυτά στοιχεία σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη κουλτούρα της ιαπωνικής κοινωνίας δημιουργούν ένα μείγμα με απρόβλεπτες συνέπειες, προειδοποιούν οι κοινωνιολόγοι. Στη γήρανση του πληθυσμού τη λεγόμενη «γκρίζα βόμβα» που απειλεί την ασιατική χώρα, προσθέτουν πλέον τους χικικιμόρι και κρούουν το καμπανάκι του συναγερμού.

* Το 70%- 80% των « χικικομόρι» είναι άνδρες με μέσο όρο ηλικίας τα 31 χρόνια. Το περιβόητο «σεκεντέι», δηλαδή η φήμη ενός ατόμου στην κοινωνία και η πίεση που του ασκείται, έχει να κάνει με τις τάσεις εγκλεισμού.

* Το 21% τουλάχιστον του πληθυσμού της Ιαπωνίας είναι σήμερα άνω των 65 ετών, ενώ οι αιωνόβιοι ξεπερνούν τις 58 χιλιάδες

* Το 2055, το 40% του πληθυσμού θα είναι άνω των 65 ετών –αν δεν αλλάξει κάτι- προειδοποιεί η ιαπωνική κυβέρνηση

* Στα 70 χρόνια θα πρέπει να ανέβει το όριο συνταξιοδότησης στη χώρα για να μπορέσει να χρηματοδοτηθεί το ασφαλιστικό σύστημα.

* 1,37 παιδιά (!) κατά μέσο όρο κάνει σήμερα η μέση Γιαπωνέζα, ενώ υπολογίζεται ότι το 2025 θα υπάρχουν 10% λιγότεροι Ιάπωνες (ο πληθυσμός τους σήμερα αγγίζει τα 127 εκατομμύρια).