Ελένη Καζαντζάκη

Η δημοσιογράφος και συγγραφέας Ελένη Καζαντζάκη (το γένος Σαμίου) υπήρξε η δεύτερη σύζυγος του

μεγάλου έλληνα συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη και κληρονόμος των πνευματικών δικαιωμάτων του ογκώδους έργου του.

Η Ελένη Καζαντζάκη γεννήθηκε στις 30 Απριλίου 1903 στην Αθήνα. Στα 15 της έμεινε ορφανή και από τους δύο γονείς της. Ο πατέρας της Κωνσταντίνος Σάμιος με καταγωγή από τη Μικρά Ασία ήταν δασολόγος, τμηματάρχης Δασών του Υπουργείου Οικονομίας και καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου. Υπήρξε εκ των ιδρυτών της Φιλοδασικής Εταιρείας Αθηνών και συνέβαλε καθοριστικά στην πευκοφύτευση του λόφου τού Αρδηττού, όπου βρίσκεται το Παναθηναϊκό Στάδιο. Η μητέρα της είχε ρίζες στην Κρήτη.

Η νεαρή Ελένη τελείωσε μόνο το Γυμνάσιο το 1919. Οι κηδεμόνες της, αν και Καθηγητές Πανεπιστημίου, «φρονούσαν πως τα “ορφανά” δεν σπουδάζουν. Γίνονται ράφτρες ή καπελούδες. Κι ας έχουν όση περιουσία χρειάζεται (και παραπάνω!) για να κάνουν καλές σπουδές».

Στις 18 Μαΐου 1924, 21χρονη Ελένη γνωρίστηκε με τον κατά είκοσι χρόνια μεγαλύτερό της Νίκο Καζαντζάκη, ο οποίος είχε χωρίσει από την σύζυγό του, την συγγραφέα Γαλάτεια Καζαντζάκη (1881 – 1962). Ο έρωτάς τους υπήρξε κεραυνοβόλος. Έζησαν μαζί για είκοσι περίπου χρόνια και στις 11 Νοεμβρίου 1945 παντρεύτηκαν στον Άγιο Γεώργιο Καρύτση στην Αθήνα με κουμπάρο τον Άγγελο Σικελιανό.

Δεν έλειψαν τα πικρόχολα σχόλια για την σχέση τους και πολλοί πίστεψαν πως ο Kαζαντζάκης στο πρόσωπο της Ελένης δεν βρήκε μόνο τον υποτακτικό τύπο γυναίκας, που τόσα χρόνια γύρευε, αλλά μια μοναδική συνεργάτιδα και δακτυλογράφο. Μόνο η «Οδύσσεια» των 33.333 στίχων δακτυλογραφήθηκε επτά φορές από την Ελένη.

Με δική του προτροπή η Ελένη Καζαντζάκη ασχολήθηκε με την δημοσιογραφία. Αρχικά συνεργάστηκε με την «Καθημερινή» και στην συνέχεια και με άλλα έντυπα, στέλνοντας ανταποκρίσεις από το εξωτερικό, όπου έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής της.

Το σπουδαιότερο βιβλίο της θεωρείται η βιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη, βασισμένη σε ανέκδοτα γράμματα και κείμενα του συζύγου της, με τίτλο Νίκος Καζαντζάκης – Ο Ασυμβίβαστος. Έγραψε επίσης βιβλία για τη ζωή του Μαχάτμα Γκάντι, για την Κίνα με τίτλο «Κίνα μικρή πορεία στη Μεγάλη χώρα», καθώς και ποιήματα.

Μετά τον θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη το 1957 αφιερώθηκε ψυχή τε και σώματι στην διάδοσή του έργου του. Εγκαταστάθηκε στη Γενεύη και το διαμέρισμά της έγινε «τόπος προσκυνήματος» από πνευματικούς ανθρώπους όλου του κόσμου, καθώς και τόπος συνάντησης των Ελλήνων που αγωνίζονταν κατά της δικτατορίας.

Το 1982 υιοθέτησε τον Κύπριο συγγραφέα Πάτροκλο Σταύρου (1933 – 2014), στον οποίο παραχώρησε με γονική παροχή τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του Νίκου Καζαντζάκη, καθότι ο σπουδαίος συγγραφέας δεν κατέλιπε άμεσους απογόνους και από τους δύο γάμους του.

Η Ελένη Καζαντζάκη πέθανε σε βαθύ γήρας στις 18 Φεβρουαρίου 2004.