ΠΑΓΙΔΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓήΔΑ: Ο ΆΛΛΟΣ ΜΕΣΑ ΜΑΣ

«Έξω και μέσα στον άνθρωπο υπάρχει το Άλλο του Κόσμου. Δώστε του όποιο όνομα σας αρέσει, κακόβουλο Θεό,

τυφλή μοίρα, προσταγές της Κόλασης, κτηνώδη λύσσα του αίματός μας.  Αυτό το Άλλο μας περιγελά και μας περιπαίζει, μας στήνει καρτέρι στα σταυροδρόμια και μας αφανίζει…», Τζωρτζ Στάινερ

Από τη στιγμή που θα αποδεχτεί κανείς το πασιφανές, ότι δηλαδή η ΠΑΓήΔΑ είναι ένα εκτροφείο παραγωγής αρνητικής ενέργειας, είτε οι εκτροφείς μας είναι ο Γιαλνταμπαόθ των Γνωστικών και οι συνεργάτες του, είτε οι Βολαδόρες του Δον Χουάν, είτε οποιοιδήποτε άλλοι, για να επιτευχθεί αυτό στο ανθρώπινο είδος (για τα υπόλοιπα φροντίζει η τροφική αλυσίδα) είναι απαραίτητη η νοητική επέμβαση και συσκότιση. Μέγιστη απόδειξη αυτού του γεγονότος αποτελεί η διαπίστωση ότι ολόκληρη η ιστορία του homo αποδεικνύει ότι κάθε άλλο παρά sapiens είναι.

Το βασικό κριτήριο εντοπισμού έξωθεν νοητικών παρεμβάσεων στον άνθρωπο είναι η οδυνογόνος σκληρή και βίαιη συμπεριφορά, από την οποία το άτομο που την ασκεί δεν αποκομίζει κάποιο προσωπικό όφελος (ο Ράιχ ονόμασε αυτή τη συμπεριφορά («συναισθηματική πανούκλα»). Για την περίπτωση που (μυστηριωδώς) αντλεί ευχαρίστηση από αυτήν, η Ψυχολογία έχει κάποιες εξηγήσεις, που ωστόσο δεν ακούγονται αρκετά πειστικές. Μια από αυτές είναι η «επιθυμία για άσκηση εξουσίας», κι εδώ τίθεται το ερώτημα, γιατί να προκαλεί ευχαρίστηση η (συνήθως οδυνηρή) άσκηση εξουσίας σε ανθρώπους και ζώα και όχι η άσκηση καλοσύνης.

Μια άλλη είναι ο μιμητισμός τύπου, «τα περισσότερα σεξουαλικώς κακοποιημένα παιδιά γίνονται σεξουαλικοί κακοποιητές όταν ενηλικιώνονται». Δεν ξέρω πόσο λογικό ακούγεται το να κάνει κάποιος, από τυφλό αυτοματισμό, τις ίδιες πράξεις που προσωπικά βίωσε πολύ επώδυνα, σε άτομα εντελώς άσχετα με το δικό του πάθημα. Είναι διαπιστωμένο ότι ο άνθρωπος, μεταξύ άλλων, είναι και ιδιαιτέρως μιμητικό ον, αλλά ωστόσο υπάρχουν κάποια όρια.  Πιστεύω όλα αυτά σχετίζονται περισσότερο με τη μεταδοτικότητα του Κακού, με τη διαπίστωση ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων έχει μια μόνιμη ροπή σε αυτό, με το γεγονός ότι το Καλό συνήθως απαιτεί κόπο και χρόνο για να γίνει, ενώ το Κακό πολύ συχνά γίνεται γρήγορα και χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια.

Και φυσικά ο απώτερος σκοπός όλων αυτών των παρεμβάσεων είναι το «διαίρει και βασίλευε κι άρμεγε πόνο», η εξασφάλιση της μέγιστης παραγωγής αρνητικής ενέργειας από την ΠΑΓήΔΑ. Οπότε, ύποπτες πρέπει να θεωρούνται όλες οι οδυνογόνες καταστάσεις από τις οποίες το άτομο, τα άτομα που τις προκαλούν δεν έχουν κάποιο ουσιαστικό όφελος – κι αν πιστεύουν ότι υπάρχει τέτοιο είναι καθαρά στο φαντασιακό τους (π.χ. o βασανισμός και η εξόντωση αλλόθρησκων ή «αιρετικών»).

Θα ξεκινήσω με πέντε ιδιαίτερες περιπτώσεις τις οποίες θα ονόμαζα «αφύσικες επεμβάσεις» (ως καθαρά «φυσικές» μπορούν να θεωρηθούν οι διάφορες μεγάλες καταστροφές – σεισμοί, ηφαίστεια, επιδημίες, λιμοί, κλπ), βέβαια πάντα με ζητούμενη επίπτωση την πρόκληση οδύνης είτε στο άτομο, είτε στο οικογενειακό κυρίως περιβάλλον του.

Αυτοάνοσες ασθένειες.

Λέγονται και αυτοάνοσα νοσήματα και είναι εκείνες οι ασθένειες που προκαλούνται από υπερβολική και λανθασμένη αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος ενάντια στον ίδιο τον οργανισμό. Οι αυτοάνοσες ασθένειες περιλαμβάνουν περισσότερες από ογδόντα διαφορετικές διαταραχές, οι οποίες μπορούν να προσβάλλουν σχεδόν οποιοδήποτε μέρος του σώματος, είναι χρόνιες και συνήθως επώδυνες. Είναι η τρίτη πιο συχνή κατηγορία ασθενειών, μετά από τον καρκίνο και τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Οι πιο διαδεδομένες είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η ψωρίαση, ο ερυθηματώδης λύκος, κ.ά. Τα κοινά συμπτώματα στις περισσότερες είναι χαμηλός πυρετός, μυϊκοί πόνοι, και αίσθημα κόπωσης, τα οποία συχνά έχουν περιόδους έξαρσης και ύφεσης. Μόνο στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι ένα 5-8% του πληθυσμού (περίπου 24 εκατομμύρια άνθρωποι) υποφέρουν από αυτοάνοσες ασθένειες.

Σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου.

Κάθε χρόνο κατά μέσο όρο 20.000 βρέφη ηλικίας κάτω του έτους πεθαίνουν στον κόσμο από αιφνίδιο θάνατο στη διάρκεια του ύπνου, ως αποτέλεσμα του «συνδρόμου αιφνίδιου βρεφικού θανάτου». Ως τέτοιος θεωρείται ο αιφνίδιος θάνατος  βρέφους ηλικίας κάτω του έτους, ο οποίος παραμένει ανεξήγητος μετά από διεξοδική διερεύνηση των αιτιών με νεκροψία, πλήρη έλεγχο των συνθηκών και του χώρου όπου συνέβη, και ανασκόπηση του κλινικού ιστορικού. Είναι η σημαντικότερη αιτία θανάτου βρεφών ηλικίας 1 μηνός έως 1 έτους με τη μέγιστη επίπτωση μεταξύ 2-4 μηνών, ενώ το  90% αυτών των θανάτων συμβαίνει σε μωρά κάτω των 6 μηνών.

Ανεξήγητες εξαφανίσεις ανθρώπων.

Αφορά τις περιπτώσεις ατόμων που εξαφανίστηκαν χωρίς να βρεθεί ποτέ ίχνος τους. Ο ετήσιος μέσος όρος εξαφανίσεων μόνο στις ΗΠΑ είναι 90.000 άτομα και περίπου το 99% των περιπτώσεων επιλύονται. Ωστόσο, από το 1975 μέχρι το 2020 υπάρχουν καταγραμμένες 89.637 άλυτες περιπτώσεις αγνοουμένων ατόμων. Από αυτές το 34%  (30.396 άτομα) αφορούν ανηλίκους κάτω των 18 ετών. Δεν υπάρχουν παγκόσμια στατιστικά δεδομένα για το θέμα, αλλά σίγουρα σε πλανητικό επίπεδο, κι αν προσθέσουμε και τις μυστηριώδεις εξαφανίσεις πλοίων κι αεροπλάνων συνήθως με πολυάριθμους επιβάτες (τρίγωνο των Βερμούδων και αλλού), ο αριθμός θα είναι εντυπωσιακός.

Ανθρώπινη αυτανάφλεξη.

Ως ανθρώπινη αυτανάφλεξη θεωρείται η θανατηφόρα καύση ανθρώπου που δεν οφείλεται σε κάποια εξωτερική πηγή θερμότητας ή φωτιάς. Αυτό που κάνει ακόμη πιο παράξενο το φαινόμενο είναι η διαπίστωση ότι, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις το θύμα βρισκόταν στο σπίτι του, η φωτιά δεν μεταδόθηκε στον υπόλοιπο χώρο προκαλώντας πυρκαγιά, όπως θα έπρεπε να συμβεί φυσιολογικά. Η πρώτη καταγραμμένη περίπτωση είναι εκείνη του ιππότη Polonus Vorstius, στα τέλη του 15ου αιώνα. Απολάμβανε μερικά ποτήρια κρασί στο σπίτι του στο Μιλάνο, το έτος 1470, όταν ξαφνικά το σώμα του άρχισε να τυλίγεται στις φλόγες. Μάταια ζήτησε βοήθεια από τους έκπληκτους και τρομοκρατημένους γονείς του, που τον έβλεπαν να καίγεται μπροστά στα μάτια τους, έως ότου μετατραπεί σε τέφρα. Η περίπτωση αυτή, περιγράφηκε το 1641 από τον Δανό φυσικό Thomas Bartholin (1616-1680)  στο «Historiarum Anatomicarum Rariorum», μια συλλογή περίεργων ιατρικών φαινομένων. Ο Bartholin ανέφερε ως πηγή του μια συζήτηση με έναν από τους απογόνους της οικογένειας Vorstius. Συνολικά έχουν καταγραφεί πάνω από διακόσιες περιπτώσεις ανθρώπινης αυτανάφλεξης.

Αδέσποτες σφαίρες.

Σφαίρες αγνώστου προελεύσεως, στις περισσότερες περιπτώσεις χωρίς να ακουστεί πυροβολισμός, οι οποίες συχνά προκαλούν τραυματισμούς και σπανιότερα τον θάνατο. Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί, από το 1950 μέχρι σήμερα, τουλάχιστον είκοσι δύο περιπτώσεις από τις οποίες οι δεκατρείς κατέληξαν σε τραυματισμό και οι πέντε σε θάνατο ανθρώπων. Δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι εκείνες που συνέβησαν τη 17 Νοεμβρίου 1973, πριν ξεκινήσουν τα σοβαρά γεγονότα και οι πυροβολισμοί, γύρω στις δώδεκα το μεσημέρι, και σε απομακρυσμένα από το Πολυτεχνείο μέρη. Στον Νέο Κόσμο, η μαθήτρια Βασιλική Μπεκιάρη τραυματίστηκε θανάσιμα στον αυχένα, ενώ βρισκόταν στην ταράτσα του σπιτιού της. Μια ώρα αργότερα, στου Ζωγράφου, ο μικρός Δημήτρης Θεοδωράς, ενώ διέσχιζε έναν δρόμο με τη μητέρα του, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι.

Και τώρα θα περάσουμε σε πιο εκλεπτυσμένες μορφές παρεμβάσεων, που στόχο έχουν αυτό που θεωρείται το ανθρώπινο κέντρο ελέγχου, τον εγκέφαλο.

Η «κακιά ώρα» της Άτης.

«Ο Αμερικανός συγγραφέας Ρίτσαρντ Μπρότιγκαν ποτέ δεν άκουσε τον ήχο από τον τελευταίο πυροβολισμό του. Ταξιδεύοντας με ταχύτητα τριπλάσια του ήχου μια σφαίρα κοίλου σημείου, από ένα περίστροφο Winchester Western Super X 44 Magnum, εξερράγη μέσα στο κεφάλι του, καταστρέφοντας το πρόσωπό του, αποσπώντας τα γυαλιά του και ανατινάζοντας το πίσω μέρος του κρανίου του. Ήταν ένα ωραίο κυριακάτικο απόγευμα της 16ης Σεπτεμβρίου 1984. Ντυμένος με μαύρο κοτλέ παντελόνι, μια κοντομάνικη μπλούζα και τις κάλτσες του, ο Ρίτσαρντ Μπρότιγκαν βρέθηκε ξαπλωμένος ανάσκελα, στο κυρίως σαλόνι, στο δεύτερο πάτωμα του σπιτιού του, στον αριθμό 6 της λεωφόρου Τεράς, στο Μπολίνας της Καλιφόρνιας, ένα μικρό παραθαλάσσιο χωριό το οποίο ο ίδιος αποκαλούσε τα κρυο-ξηραμένα σίξτις. Στην μπροστινή αριστερή τσέπη του βρέθηκε ένα τσαλακωμένο χαρτονόμισμα των 5 δολαρίων και δύο μονά. Ένα ραδιόφωνο στην κουζίνα, στο πίσω μέρος του σπιτιού, έπαιζε στη διαπασών. Ο Ρίτσαρντ Μπρότιγκαν ήταν νεκρός, και ήταν σαράντα εννέα ετών» (Γ. Χόρτσμπεργκ, «Η ζωή και η εποχή του Ρίτσαρντ Μπότιγκαν»).

Η αυτοκτονία είναι μια από τις πιο δυσεξήγητες πράξεις του ανθρώπου, επειδή έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το βασικό ένστικτο της επιβίωσης. Και σε περιπτώσεις που το άτομο πάσχει από χρόνια ψυχολογικά προβλήματα (κατάθλιψη, κλπ) και έχει δώσει ενδείξεις για το τελικό «απονενοημένο διάβημα» είναι, μέχρι ενός σημείου, κατανοητή. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις στις οποίες το άτομο δεν είχε δώσει καμία σχετική ένδειξη, και δεν υπήρχε στη ζωή του κάποιο σοβαρό πρόβλημα, που να δικαιολογεί την εθελούσια έξοδό του από τη ζωή, κάτι σαν «κεραυνός εν αιθρία»..

Η Άτη ήταν θεότητα της αρχαιοελληνικής μυθολογίας και η λέξη σημαίνει τη «σύγχυση φρενών», την απερισκεψία που οφειλόταν σε πλάνη που έστελναν οι θεοί. Ήταν η προσωποποίηση της νοητικής συσκότισης και των απερίσκεπτων πράξεων και των αποτελεσμάτων που απορρέουν από αυτή.  Η Άτη ήταν συμφορά που κεραυνοβολούσε τους θνητούς, θολώνοντας τον νου τους και επιφέροντας την καταστροφή, μέσα από ανεύθυνες πράξεις. Στα νεώτερα χρόνια αντικαταστάθηκε από τις εκφράσεις, «κακιά ώρα», «κακιά στιγμή», «θόλωσε το μυαλό μου», και είναι η πιο χαρακτηριστική περίπτωση πασιφανούς έξωθεν νοητικής παρέμβασης.

Αμέτρητες φορές έχουμε δει στις ειδήσεις ανθρώπους που διέπραξαν εγκληματικές πράξεις να ψελλίζουν, σαν χαμένοι, κάποια από αυτές τις φράσεις. Ακόμη και ο νομοθέτης έχει προβλέψει την ιδιαίτερη ψυχική κατάσταση υπό την οποία διαπράττονται κάποια εγκλήματα και προέβλεψε το ελαφρυντικό «εν βρασμώ ψυχής». Από τη μακρινή Μαλαισία μας ήρθε μια άλλη λέξη που εκφράζει αυτή την ανεξήγητη δολοφονική μανία ενός ανθρώπου, η οποία συνήθως καταλήγει με πολλά θύματα και σταματάει με τη θανάτωση του ανεξέλεγκτου δράστη: αμόκ. Το φαινόμενο, εκτός από τη Μαλαισία, έχει καταγραφεί και στην Ινδία, στις Φιλιππίνες, στην Πολυνησία, στη Γη της Φωτιάς, στην Καραϊβική, στη Σιβηρία, και στην Αρκτική, και οι δράστες είναι σε συντριπτικό ποσοστό άντρες.

Έρωτας: γιατί «τα ετερώνυμα έλκονται;».

Κατ’ αρχάς, είναι ήδη ύποπτη η διφυλική αναπαραγωγή, ως πηγή μεγάλης ταλαιπωρίας στα είδη στα οποία υπάρχει –και είναι τα περισσότερα. Το κάθε ον πρέπει να βρει (τα αρσενικά με ήπια ανταγωνιστικές έως αιματηρές τελετουργίες) έναν εκπρόσωπο του άλλου φύλου που να συναινεί να «συνεταιριστεί», βάζοντας τα ωάρια ή τα σπερματοζωάρια του. Στη συνέχεια, συνήθως το αρσενικό φεύγει και το θηλυκό μένει μόνο για να φέρει σε πέρας το δύσκολο έργο της προστασίας και της ανατροφής των μικρών του. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται εκ νέου σε κάθε αναπαραγωγική περίοδο, στα περισσότερα είδη.  Στα λίγα είδη που είναι μονογαμικά, η συμβίωση γίνεται χωρίς προβλήματα και μέχρι να αποβιώσει κάποιο από τα δύο (συχνά μάλιστα στη συνέχεια πεθαίνει από λύπη και το άλλο). Όλα αυτά τα οδυνηρά και κουραστικά  θα μπορούσαν να αποφευχθούν αν κυριαρχούσε ο ερμαφρόδιτος τρόπος αναπαραγωγής (συνύπαρξη αρσενικών και θηλυκών γεννητικών οργάνων στο ίδιο άτομο και αυτογονιμοποίηση) που υπάρχει σε κάποια λίγα είδη.

Εκτός από αυτά τα προβλήματα, που είναι κοινά σε όλα τα διφυλικής αναπαραγωγής έμβια όντα, στον άνθρωπο υπάρχουν και κάποια επί πλέον. Κατ’ αρχάς, έχει παρατηρηθεί και καταγραφεί, σε πολλούς λαούς κι από αρχαιοτάτων χρόνων, το ανεξήγητο της ερωτικής έλξης, το γνωστό από τη Φυσική μαγνητικό φαινόμενο, «τα ετερώνυμα έλκονται». Στις περισσότερες των περιπτώσεων οι δύο ερωτευμένοι έχουν πολλές και σημαντικές διαφορές στο θέμα του χαρακτήρα (ενώ θα έπρεπε η ομοιότητα να λειτουργεί ως δημιουργός έλξης).

Το πρόβλημα είναι ότι, όταν τελειώνει κάποια στιγμή η υπνωτιστική επίδραση του έρωτα που εξομαλύνει τις διαφορές, να βγαίνουν αυτές ολοένα και πιο έντονα στην επιφάνεια, με αποτέλεσμα δύο άνθρωποι που πριν δεν μπορούσαν να ζήσουν ούτε λεπτό χωριστά, πλέον να μη μπορούν να ζήσουν ούτε λεπτό μαζί. (Σε αυτό συντελεί και η επιστημονικά πλέον τεκμηριωμένη εξήγηση ότι με την πάροδο του χρόνου χάνεται η βιοχημική αλλαγή που προκαλεί ο ερωτικός εθισμός). Η εξήγηση ότι οι αντίθετοι χαρακτήρες δήθεν «συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον» δεν ξέρω κατά πόσο ισχύει, κατά πόσο π.χ. ένας εσωστρεφής (ήπιος και μυστικοπαθής) άνθρωπος μπορεί να συμβιώνει αρμονικά με έναν εξωστρεφή (έντονα εκδηλωτικό κι επιδεικτικό) για χρόνια και χωρίς προβλήματα.

Ενδοοικογενειακή βία, σεξουαλική κακοποίηση, αιμομιξία.

Και το δεύτερο παράδοξο συναντάται πάλι στους κόλπους του κυττάρου της ανθρώπινης κοινωνίας, της οικογένειας. Απίστευτα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης  γυναικών και παιδιών, σεξουαλικής κακοποίησης κοριτσιών κι αγοριών, αιμομικτικών σχέσεων πατέρα-κόρης (κάποιες φορές και με τη γέννηση παιδιών), βλέπουν συχνά το φως της δημοσιότητας, και είναι δυστυχώς μόνο η ορατή κορυφή ενός πολύ μεγαλύτερου ζοφερού παγόβουνου. Λες και κάποια άτομα παντρεύονται για να έχουν την ευκαιρία να ασκήσουν τα σαδιστικά και διαστροφικά τους ένστικτα στους πιο κοντινούς και (θεωρητικά) αγαπημένους τους ανθρώπους.

Ένα πιο ήπιο σχετικό φαινόμενο είναι και η γνωστή συχνή αντιπαράθεση νύφης-πεθεράς, η οποία ξεκινάει συνήθως από την πεποίθηση της μητέρας ότι η νύφη της δεν είναι αντάξια του γιου της, δεν είναι καλή νοικοκυρά και σύζυγος, κλπ. Αξιοσημείωτο είναι ότι είναι εξαιρετικά σπάνια η αντίστοιχη περίπτωση αντιπαράθεσης πατέρα-γαμπρού. «Αντιπαλότητα θηλυκών», θα πουν πάλι οι ψυχολόγοι, αλλά γιατί όχι «συνεργασία»; Ακολουθεί μια μαρτυρία οικογενειακής σεξουαλικής κακοποίησης δύο αδερφών από τον πατέρα τους.

«Είμαι 22 χρόνων και έχω υποστεί σεξουαλική κακοποίηση από τον πατέρα μου. Όχι μόνο εγώ αλλά και ο αδελφός μου, όταν έλειπε η μητέρα μας. Πάντα στην αρχή, έπαιρνε εμένα στην κρεβατοκάμαρα. Ήμουν σχεδόν πεντέμιση χρόνων. Όταν αρνιόμουν, φώναζα, έκλαιγα, με χτυπούσε με τη ζώνη του. Έτσι δεχόμουν τα πάντα. Όταν ο αδελφός μου έγινε πέντε χρόνων, άρχισε να κάνει και σε εκείνον τα ίδια. Όταν έπαιρνε τον αδελφό μου στην κρεβατοκάμαρα και ήξερα τι θα του κάνει, πονούσα περισσότερο απ’ ό,τι για τον εαυτό μου. Ήθελα να τρέξω μέσα και να τον σκοτώσω… Δεν μπορούσα όμως… Ήμουν πολύ μικρός… Ακόμη ακούω τις φωνές και τα κλάματα του αδελφού μου από την κρεβατοκάμαρα… Δεν μπορώ να ηρεμήσω. Νιώθω ενοχές επειδή δεν τον προστάτευσα. Σήμερα, είμαστε και οι δύο φοιτητές. Τίποτε δεν έχει ξεχαστεί, ούτε από εκείνον ούτε από εμένα… Δεν μιλάμε γι’ αυτό, αλλά τα μάτια μας μιλάνε όταν μένουμε μόνοι και κοιταζόμαστε για λίγο. Είναι τρομερό. Υποφέρουμε και οι δύο, αλλά δεν μιλάμε, δεν θέλουμε να συζητάμε γι’ αυτό. Η ζωή μας όμως έχει μοναχική πορεία… Δεν έχουμε σχέσεις. Πώς μπορούμε να ξεφύγουμε για πάντα από αυτό; Υπάρχει περίπτωση να ξεχαστεί για πάντα, σαν να μην συνέβη ποτέ;» ανώνυμη μαρτυρία από την ιστοσελίδα του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το σύνδρομο Μυνχάουζεν δι’ αντιπροσώπου είναι μια ιδιαίτερη μορφή   ενδοοικογενειακής κακοποίησης. Ο φροντιστής κάποιου ευάλωτου ατόμου (παιδί, ηλικιωμένος) συμπεριφέρεται σαν το άτομο που έχει υπ’ ευθύνη του να πάσχει από κάποια σωματική ή ψυχική ασθένεια, χωρίς όμως να είναι πραγματικά άρρωστο και ορίζεται ως μια μορφή κακοποίησης παιδιών ή ηλικιωμένων. Ο φροντιστής δημιουργεί ή προκαλεί ασθένεια ή τραυματισμό στο άτομο που βρίσκεται υπό τη φροντίδα του, λέγοντας ψέματα για τα συμπτώματα του, αλλάζοντας τα αποτελέσματα των εξετάσεων για να φαίνεται άρρωστο, βλάπτοντάς το σωματικά για να δημιουργήσει συμπτώματα.

Τα θύματα είναι τις περισσότερες φορές μικρά παιδιά. Μπορεί να υποβάλλονται σε επώδυνες ιατρικές εξετάσεις που δεν χρειάζονται. Μπορεί ακόμη και να αρρωστήσουν σοβαρά ή να τραυματιστούν ή να πεθάνουν, εξ αιτίας των πράξεων του φροντιστή. Τα παιδιά που είναι θύματα μπορεί να βιώνουν σωματικά και συναισθηματικά προβλήματα εφ’ όρου ζωής  και να  εμφανίσουν κι αυτά σύνδρομο Μυνχάουζεν ως ενήλικες.

Ένα άλλο σχετικό και αξιοπερίεργο φαινόμενο είναι το σύνδρομο ψευδών αναμνήσεων. Στη δεκαετία του 1990 στις ΗΠΑ εκδηλώθηκε ένα είδος επιδημίας καταγγελιών από παιδιά, που ισχυρίζονταν ότι είχαν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, βιασμού, συμμετοχής σε σατανιστικές τελετές από τους γονείς τους. Στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις τελικά αποδείχτηκε ότι δεν είχε τελεστεί η αξιόποινη πράξη της καταγγελίας, η οποία βασιζόταν σε ψευδείς αναμνήσεις των παιδιών, αλλά ωστόσο η οικογενειακή ειρήνη είχε πληγεί..

Μη-συναινετικές σεξουαλικές πράξεις και διαστροφές.

Στο θέμα του σεξ υπάρχει μια τεράστια ποικιλία ιδιαιτεροτήτων, που κυμαίνονται από τα απλά και ανώδυνα βίτσια μέχρι τις βαρειές διαστροφές. Κάποιες από αυτές έχουν ίσως ψυχολογική εξήγηση, οι περισσότερες όμως όχι. Από τη στιγμή που υπάρχει συναίνεση των εμπλεκομένων δεν παράγονται αρνητικά συναισθήματα, το αντίθετο μάλιστα. Ωστόσο υπάρχουν περιπτώσεις μη-συναινετικής σεξουαλικής πράξης οι οποίες προκαλούν πόνο, οργή, απόγνωση. Μια κλασική τέτοια περίπτωση είναι ο σαδισμός. Υπάρχει η λανθασμένη εντύπωση ότι η σχέση σαδιστή-μαζοχιστή είναι η ιδανική, ωστόσο ο σαδιστής το τελευταίο που θέλει είναι να νοιώθει το θύμα του ηδονή από τη βίαιη συμπεριφορά του.

Αν σχηματίζονται τέτοια ζευγάρια στη ζωή, είναι επειδή ο σαδιστής ξέρει ότι ασκώντας τη διαστροφή τους χωρίς τη συναίνεση της άλλης πλευράς, κινδυνεύει να έχει μπλεξίματα με τον Νόμο, γι’ αυτό συμβιβάζεται. Άλλες τέτοιες περιπτώσεις είναι οι διάφορες μορφές ήπιου ή βίαιου εξαναγκασμού σε σεξουαλική πράξη ή σε σεξουαλικές περιπτύξεις (βιασμός, ασέλγεια, κ.ά.).

Δραστηριότητες (μυστηριωδώς) ευχάριστες για κάποιους και δυσάρεστες για πολλούς.

Ο σύγχρονος τεχνολογικός πολιτισμός και παραδόξως όλες οι εορταστικές εκδηλώσεις του ανθρώπου συνοδεύονται από την παραγωγή θορύβου. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι εκείνη των πειραγμένων εξατμίσεων μοτοσυκλετών κι αυτοκινήτων. Δεν είναι εύκολα κατανοητό πώς είναι δυνατόν κάποια άτομα να νοιώθουν ευχαρίστηση από τη φασαρία που προκαλούν οι εξατμίσεις των οχημάτων τους, ειδικά όταν είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι ο άνθρωπος ανέχεται θορύβους μέχρι ένα όριο 60-70 ντεσιμπέλ πέρα από το οποίο υπάρχει αυξανόμενη δυσφορία, και ότι ένας μόνιμος θόρυβος (ηχορύπανση), ακόμη και κάτω από αυτό το όριο, προκαλεί βλάβες στην υγεία.

Παραδόξως, όλες οι εορταστικές εκδηλώσεις του ανθρώπου συνοδεύονται από την παραγωγή θορύβου. Εξ ίσου στρεσογόνες, λοιπόν, για την αστική και την υπόλοιπη πανίδα μπορεί να είναι δραστηριότητες όπως η ρίψη πυροτεχνημάτων, οι καμπανοκρουσίες, οι πυροβολισμοί, και τα βαρελότα της Πρωτοχρονιάς και της Ανάστασης, τα θορυβώδη κομβόι στους γάμους, καθώς επίσης τα εκτός πίστας αγώνες αυτοκινήτων και μότο-κρος, οι ομαδικές εκδρομές στην ύπαιθρο με «γουρούνες», κλπ.

Εμμονή ελέγχου της ζωής των άλλων.

Στον ίδιο κυρίως χώρο παρατηρείται κι ένα άλλο διαδεδομένο φαινόμενο, εκείνο της προσπάθειας ελέγχου της ζωής των άλλων. Σύζυγοι που θέλουν να ελέγχουν πλήρως τη ζωή του άλλου και συνολικά του ζευγαριού, γονείς που επιμένουν φορτικά τα παιδιά τους να ακολουθήσουν το επάγγελμα που αυτοί επιθυμούν (και που συχνά αποτελεί δικό τους απραγματοποίητο όνειρο), να παντρευτούν άτομα της δικής τους επιλογής, κλπ. Αυτό το φαινόμενο χειραγώγησης της ζωής των άλλων παρατηρείται και σε άλλες κοινωνικές ομάδες (παρέες φίλων, χώρος εργασίας, κλπ). Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά.

Γεννημένος στην Τήνο, σε οικογενειακό περιβάλλον μαρμαρογλυπτών, τόσο από τη μεριά του πατέρα του, όσο και της μητέρας του, δείχνει από μικρός την κλίση του στη γλυπτική. Παραδόξως οι γονείς του, αλλά κυρίως η μητέρα του, έχουν εξ αρχής αντιρρήσεις σε αυτή την εύλογη επιλογή του. Παρ’ όλα αυτά καταφέρνει τελικά να σπουδάσει γλυπτική στο Βασιλικό Πολυτεχνείο των Αθηνών και να συνεχίσει με υποτροφία στη Σχολή Καλών Τεχνών του Μονάχου. Στη συνέχεια ανοίγει εργαστήριο στην Αθήνα Έχει ήδη φτιάξει το αριστούργημα του την «Κοιμωμένη» στο Α΄ Νεκροταφείο, μόλις στα είκοσι τέσσερά του, όταν εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια της ψυχικής του ασθένειας (πιθανώς λόγω κάποιας ερωτικής απογοήτευσης σε συνδυασμό με κληρονομική προδιάθεση).

Την πρώτη κρίση του την παθαίνει όταν η μητέρα του μοντέλου της «Κοιμωμένης», της Σοφίας Αφεντάκη, επιμένει να επεμβαίνει στη δημιουργία του γλυπτού. Η αυταρχική μάνα του θεωρεί ότι αυτό που τον τρελαίνει είναι η γλυπτική, ενώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: μόνο η γλυπτική θα μπορούσε να τον γλιτώσει, όπως αποδείχτηκε αργότερα. Του απαγορεύει αυστηρά να ασκεί την τέχνη του. Τον πηγαίνουν στο εξωτερικό, αλλά δεν βλέπει βελτίωση. Δέκα χρόνια βολοδέρνει στην Τήνο, αποπειράται να αυτοκτονήσει κι έπειτα τον κλείνουν για 16 χρόνια στο ψυχιατρείο της Κέρκυρας. Εκεί, χωρίς φάρμακα, μέσα στη βρώμα, δεμένος με αλυσίδες, αποτρελαίνεται. Η προσωπικότητα του μεγάλου καλλιτέχνη αποδομείται εντελώς.

Όταν πεθαίνει ο πατέρας του, η μάνα του τον ξαναπαίρνει στην Τήνο, ενώ είναι πια πενήντα ενός ετών, και συνεχίζει να του απαγορεύει κάθε επαφή με το μάρμαρο και τη γλυπτική. Έχει στοιβάξει ανάκατα τα έργα του στο υπόγειο που το έχει κλειδωμένο. Μερικές φορές τον πιάνει να φτιάχνει κάποια προπλάσματα κρυφά και του τα σπάει. Ο μπάρμπα-Γιάννης είναι πλέον ο τρελός του χωριού. Γίνεται νεροκουβαλητής, οι χωριανοί τού δίνουν τις κατσίκες τους να τις βοσκήσει, τα παιδιά τον κοροϊδεύουν κι αυτός τριγυρίζει κουρελής, μαζεύοντας από χάμω τις γόπες για να καπνίσει. Το βράδυ γυρίζει στο σπίτι του και κάθεται αμίλητος σε μια γωνιά, για να μην τον μαλώσει η γριά μάνα του. Η Αθήνα τον έχει ξεχάσει, το έργο του έχει τελειώσει πρόωρα.

Το 1916, η μητέρα του πεθαίνει. Και τότε ο εξηνταπεντάχρονος Γιαννούλης κάνει κάτι απίστευτο. Δεν χύνει σταγόνα δάκρυ, δεν πηγαίνει καν στην κηδεία της, αλλά ανοίγει το υπόγειο και αρχίζει αμέσως να δουλεύει. Οι συγχωριανοί του το θεωρούν ως την αναμενόμενη αντίδραση ενός τρελού, αλλά δεν είναι έτσι. Η καταπιεσμένη τέχνη του εκρήγνυται θεαματικά. Μέσα σε λίγους μήνες έχει θεραπευτεί εντελώς. Ύστερα από σαράντα χρόνια στην Κόλαση, η σμίλη του αρχίζει να βγάζει και πάλι αριστουργήματα, και μάλιστα με μια εντελώς νέα τεχνοτροπία.

Χάσμα των γενεών.

Ένα επίσης αξιοπερίεργο φαινόμενο είναι το χάσμα των γενεών, η παράξενη εμμονή των νέων να μην θέλουν να επωφεληθούν από την πολυετή πείρα και τις συμβουλές των μεγαλυτέρων τους, να ισχυρίζονται ότι τα ξέρουν όλα, να επιμένουν να μαθαίνουν παθαίνοντας, συχνά με οδυνηρό τρόπο. Αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί σαν μια ιδιαιτερότητα των δυτικών κοινωνιών, που ξεκίνησε στα μέσα του 20^ου αιώνα, δεδομένου ότι τόσο στη Δύση σε παλιότερες εποχές, όσο και στην Αφρική και την Ασία, τα άτομα μιας κάποιας ηλικίας απολάμβαναν κι απολαμβάνουν ιδιαίτερου σεβασμού και θεωρούνται δάσκαλοι ζωής.

Κακοποίηση ανθρώπων και ζώων.

Εκτός από την οικογένεια, η κακοποίηση ανθρώπων (ψυχολογική, σωματική) παρατηρείται και σε άλλους κοινωνικούς χώρους: στο εργασιακό περιβάλλον, στα σχολεία, στα γήπεδα. Επίσης τραγικό φαινόμενο είναι η κακοποίηση ζώων, όχι μόνο αδέσποτων αλλά και δεσποζόμενων. Καθημερινά είναι τα περιστατικά ανθρώπων για τα οποία αποκαλύπτεται (ύστερα από καταγγελίες) ότι παίρνουν ζώα συντροφιάς με σκοπό να τα κακοποιούν, είτε άμεσα με την άσκηση βίας, είτε έμμεσα (κοντό δέσιμο κι ακινησία, διαβίωση σε μπαλκόνι, παροχή ελάχιστης τροφής, κλπ). Το πιο ενοχλητικό είναι η διαπίστωση ότι ακόμη και σήμερα, στον 21^ο αιώνα, υπάρχουν χώρες όπου οι άνθρωποι διασκεδάζουν με ποικίλες βίαιες δραστηριότητες κι αθλήματα (κυνήγι, πάλη, μποξ, κατς, ράγκμπυ, αμερικανικό ποδόσφαιρο), και με θεάματα βασανισμού ζώων (ταυρομαχίες, κυνομαχίες, κοκορομαχίες, φιδομανγκουστομαχίες, ροντέο, εθιμοτυπικοί βασανισμοί ζώων).

Η Επιστήμη του πόνου.

Από τη στιγμή που ο άνθρωπος κατάλαβε ότι όλα τα έμβια όντα και οι όμοιοί του αποφεύγουν τον πόνο, ανέπτυξε μια ολόκληρη φρικαλέα επιστήμη βασανιστηρίων με πάσης φύσεως ευφάνταστες, τεχνικές, εργαλεία και συσκευές. Σκοπός τους ή να κάμψουν τη θέληση το βασανιζόμενου και να κάνει κάτι που δεν επιθυμεί, ή ο εκδικητικός και παραδειγματικά επώδυνος θάνατός του. Ακολουθεί η ανατριχιαστική περιγραφή του αυθόρμητου κι αυτοσχέδιου  βασανιστηρίου (λυντσάρισμα) του βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρόνικου από το μανιασμένο πλήθος.

«Δεμένος με χαλκάδες και αλυσίδες στον λαιμό, ο Ανδρόνικος οδηγείται μπροστά στον Ισαάκιο. Μετά από άγριο ξυλοδαρμό, του μαδούν τα γένια και τα μαλλιά του ξεριζώνουν όλα τα δόντια με τανάλιες. Γυναίκες τον γρονθοκοπούν στο στόμα, έπειτα του κόβουν το δεξί χέρι, τον τυφλώνουν από το δεξί μάτι και τον ρίχνουν στη φυλακή. Την επομένη το πρωί, τον βγάζουν από το κελί, τον τυφλώνουν και από το άλλο μάτι, τον ανεβάζουν πάνω σε μια ψωριασμένη γκαμήλα και τον περιφέρουν στην Αγορά. Εκεί τον παραδίδουν στις διαθέσεις του εξαγριωμένου πλήθους. Στο λιντσάρισμα που ακολουθεί πρωτοστατούν οι ζητιάνοι, οι περιθωριακοί, τα χειρότερα κατακάθια της πόλης.

Πόρνες, χασάπηδες, χαμάληδες, ταμπάκηδες, ληστές των υπονόμων και θαμώνες καπηλειών. Τον χτυπούν με ρόπαλα, του πετούν στα μούτρα βοϊδοκοιλιές και περιττώματα γαϊδάρων, τον τρυπούν με μυτερά ραβδιά, τον λιθοβολούν. Μια πόρνη έρχεται μ’ ένα καζάνι βραστό νερό και τον περιλούζει. Τον σέρνουν ως τον Ιππόδρομο, που είναι γεμάτος κόσμο, καθώς έχει γίνει γνωστό ότι θα λιντσαριστεί εκεί ο Ανδρόνικος. Τον κρεμούν ανάποδα, ενώ ο Ανδρόνικος που ζει ακόμη ψελλίζει: «Ίνα τι κάλαμον συντετριμμένον πρεπικλάτε;» δηλαδή «Γιατί συνεχίζετε να τσακίζετε ένα σπασμένο καλάμι»; Αρχίζουν να του κόβουν κομμάτια απ’ το κορμί του. Του ξεριζώνουν τα γεννητικά όργανα και του τα χώνουν στο στόμα. Τελικά ξεψυχά όταν του μπήγουν ένα σπαθί στον φάρυγγα. Το άψυχο κορμί του κομματιάστηκε, τα κομμάτια του αφέθηκαν να σαπίσουν πολλές μέρες στον Ιππόδρομο κι έπειτα πετάχτηκαν στη θάλασσα χωρίς ταφή.

Ήταν ο ίδιος μανιασμένος όχλος που τρία χρόνια νωρίτερα είχε στέψει αυτοκράτορα τον Ανδρόνικο Κομνηνό, μέσα σε ουρανομήκεις αλαλαγμούς θριάμβου», (Νικήτας Χωνιάτης, «Χρονική Διήγησις»).

Όταν ο εγκέφαλος κάνει «του κεφαλιού του».

Το πόσο ελέγχουμε τη ζωή μας φαίνεται και από το πόσο ελέγχουμε το μυαλό μας. Πολλές είναι οι περί αυτού  του παράδοξου αποδείξεις. Ένα ύποπτο παράδοξο το οποίο εντόπισαν οι νευροφυσιολόγοι είναι το γεγονός ότι αρχίζουμε να εκτελούμε μια πράξη μερικά δευτερόλεπτα πριν αυτή περάσει στη σφαίρα της συνείδησής μας (το πείραμα του Μπέντζαμιν Λίμπετ, κ.ά.).

Ετεροχρονισμένη συνειδητοποίηση. Σε ποιον δεν έχει συμβεί να συνειδητοποιήσει, κατόπιν εορτής, ότι κάποια απόφαση (περισσότερο ή λιγότερο σημαντική) που έλαβε κάποια στιγμή, αποδείχτηκε στη συνέχεια εμφανώς λανθασμένη και εις βάρος του; Πώς είναι δυνατόν, σε περιπτώσεις στις οποίες απαιτείται το 100% της λειτουργίας ενός οργάνου, ενώ ο οργανισμός πάντα ανταποκρίνεται, στην περίπτωση του εγκεφάλου αυτό αντιθέτως να υπολειτουργεί, με αρνητικές επιπτώσεις για το άτομο; (Αυτή η δυσλειτουργία συνδέεται άμεσα και με την αρχαιοελληνική Άτη, που ανέφερα στην αρχή της λίστας, διότι είναι μια πιο ήπια μορφή νοητικής συσκότισης).

Ψυχικές διαταραχές και ασθένειες. Υπάρχουν ψυχικές διαταραχές και ασθένειες που εξηγούνται από τη Νευροφυσιολογία, την Ψυχιατρική, και την Ψυχολογία, αλλά και άλλες οι οποίες είτε δεν εξηγούνται αρκετά πειστικά, είτε δεν εξηγούνται καθόλου. Ωστόσο, συνήθως και η εξήγηση είναι κυρίως ταυτολογική: η απλή ονοματοδότηση της παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς θεωρείται και η εξήγησή της (σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή, κλπ.). Η εκδοχή της κληρονομικότητας δεν είναι επαρκής, επειδή θέτει το ερώτημα της εμφάνισης της πρώτης περίπτωσης, η οποία στη συνέχεια άρχισε να μεταδίδεται γενετικά – όπως π.χ. και η εμφάνιση του πρώτου σεξουαλικού κακοποιητή, ο οποίος στη συνέχεια (σύμφωνα με τους ειδικούς) βρήκε μιμητές μεταξύ των θυμάτων του, κ.ο.κ.

Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι οι  καταστάσεις αυτές συνδέονται πάντα με τη διενέργεια αρνητικών πράξεων και την πρόκληση πόνου, τόσο του πάσχοντος ατόμου προς τον εαυτό του (αυτοτραυματισμοί, αυτοκτονία), όσο και προς τρίτα άτομα (κατά συρροή δολοφόνοι απλοί ή κανίβαλοι, βασανιστές ζώων και ανθρώπων, σεξουαλικοί κακοποιητές, πυρομανείς, κ.ά.). Αναρωτιέμαι γιατί δεν έχει καταγραφεί ποτέ περίπτωση ανθρώπου με τέτοιου είδους διαταραχή, ο οποίος να αισθάνεται την ανάγκη να κάνει καλές πράξεις (να μοιράζει τα λεφτά του και την περιουσία του στους γύρω του, να προσφέρει την εθελοντική βοήθειά του σε διάφορα θέματα, κλπ.). Ας δούμε τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις ψυχικής διαταραχής οι οποίες δύσκολα εξηγούνται..

Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, ο πυρομανής είναι άτομο με χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθηματικά προβλήματα, δυσλειτουργικές συμπεριφορές, δυσκολία στις ανθρώπινες σχέσεις και στις προσωπικές σχέσεις με το άλλο φύλο. Δεν αντιλαμβάνομαι τι σχέση μπορεί να έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά (τα οποία υπάρχουν και σε άλλα νευρωτικά άτομα) με το γεγονός ότι ο πυρομανής  αισθάνεται ακατανίκητη έλξη και ηδονή να βάζει φωτιές, οι οποίες συχνά εξελίσσονται σε τεράστιες πυρκαγιές με θύματα ζώα, ανθρώπους, και περιουσίες.

Ένα καθόλου αμελητέο ποσοστό γυναικών που τεκνοποιούν (15%) πλήττεται από τη μυστηριώδη επιλόχεια κατάθλιψη, η οποία μπορεί να καταλήξει και στην αυτοχειρία. Πώς είναι δυνατόν μια γυναίκα στην ευτυχέστερη περίοδο της ζωής της, όταν γίνεται μάνα, να πέφτει σε κατάθλιψη; Οι γιατροί το εξηγούν από επιλόχειες ορμονικές και ψυχολογικές διαταραχές. Οι ψυχολογικές σαφώς δεν δικαιολογούνται (για τον λόγο που προανέφερα) και αν είναι όντως ορμονικές, τότε γιατί δεν εμφανίζονται και στο υπόλοιπο 75% των περιπτώσεων;

Μια από τις μάστιγες των αρχών του 20^ου αιώνα είναι η νευρική ανορεξία, που πλήττει αποκλειστικά το γυναικείο φύλο. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν η νεαρής ηλικίας γυναίκα, θέλοντας να προσαρμοστεί στα ανεξήγητα αποσκελετωμένα πρότυπα θηλυκής ομορφιάς, ξεκινάει δίαιτα, κι αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως κάτι το φυσιολογικό. Το αφύσικο ξεκινάει όταν το άτομο έχει χάσει αρκετά κιλά, αλλά συνεχίζει να πιστεύει ότι είναι υπέρβαρο, με αποτέλεσμα να υποσιτίζεται και να  οδηγείται ακόμη και στον θάνατο από ασιτία. Μπορεί να θεωρηθεί ως φυσιολογικό το γεγονός ότι η πάσχουσα βλέπει το αποσκελετωμένο είδωλό της στον καθρέφτη ως υπέρβαρο, ή ότι δεν λαμβάνει καθόλου υπ’ όψιν τις ενδείξεις της ζυγαριάς;

Ως μια άλλη μορφή ανεξήγητης ψυχικής διαταραχής μπορεί να χαρακτηριστεί και η φιλαργυρία. Ο φιλάργυρος, στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι ένας πλούσιος που ζει φτωχά. Ακόμη κι αν υπάρχει η γνωστή ερμηνεία βάσει μιας στερημένης ζωής κατά την παιδική και εφηβική ηλικία, η ψυχαναγκαστική συνέχιση των στερήσεων όταν το άτομο έχει πλέον αποκτήσει μια σεβαστή περιουσία, κάνοντας έτσι  δύσκολη, τόσο τη δική του ζωή, όσο και των γύρω του, νομίζω ότι εμπίπτει ξεκάθαρα στις περιπτώσεις έξωθεν νοητικών παρεμβάσεων.

Επίσης, ένα σημαντικό ποσοστό των ανθρώπων πάσχει από φοβίες. Η φοβία ή φοβική νεύρωση είναι μια αγχώδης διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από έναν έντονο, επίμονο και παράλογο φόβο, για κάποιο αντικείμενο, ζώο, χώρο ή κατάσταση, που δεν μπορεί να υπερνικηθεί παρά μόνον αποφεύγοντας την επαφή με τη γενεσιουργό αιτία. Οι ψυχολόγοι έχουν καταγράψει μέχρι σήμερα πάνω από εκατό διαφορετικές φοβίες, από τις πιο συνηθισμένες μέχρι τις πλέον ασυνήθιστες, και συνεχώς προστίθενται νέες. Το φοβικό άτομο καταλαμβάνεται από τρομερό άγχος ή ακόμη και πανικό, που συνοδεύεται από διάφορα σωματικά συμπτώματα (υπερβολική εφίδρωση, τρέμουλο, ταχυκαρδία, ταχύπνοια, σφίξιμο στο στήθος, διάρροια, εμετό), όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει το αντικείμενο της φοβίας του.

Σε ακραίες περιπτώσεις το άτομο μπορεί να πάθει σοβαρή κρίση και να μην αντιλαμβάνεται τι γίνεται γύρω του. Σύμφωνα με τους ειδικούς, στη φοβία, το άγχος που προκαλείται από μία ενδοψυχική διαμάχη μεταβιβάζεται σε κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο, και εν συνεχεία μετατρέπεται σε φόβο. Φυσικά κι αυτή η εξήγηση μέσω προβολής κάποιας ενδοψυχικής διαμάχης ακόμη και στα πιο απίθανα κι αβλαβή εξωτερικά πράγματα, τα οποία στη συνέχεια λειτουργούν σαν μπαμπούλας για το άτομο (π.χ. ανθοφοβία, χιονοφοβία, βιβλιοφοβία), είναι τραβηγμένη και όχι αρκετά πειστική.

Παράλογες πεποιθήσεις και συμπεριφορές.

Το ανθρώπινο είδος μυστηριωδώς δείχνει μια διαχρονική προτίμηση σε διάφορες αναπόδεικτες θεωρίες (θρησκείες), σε άλλες εμφανώς λανθασμένες (ιδεολογίες), αλλά και σε πάσης φύσεως εξωφρενικές πεποιθήσεις, που προέρχονται από ομιχλώδεις και αναξιόπιστες πηγές: «η Γη είναι επίπεδη», «μας ψεκάζουν», «μας κυβερνούν εξωγήινοι», «το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού σκοτώνει ή περιέχει μικροτσίπ ελέγχου», κλπ. Πολύ συχνά οι άνθρωποι ενεργοποιούνται για την υπεράσπιση ή την προώθηση ακόμη και των πιο εξωφρενικών πεποιθήσεών τους και για την εξάλειψη των διαφορετικών με τρόπους που κυμαίνονται από τις απλές διαδηλώσεις, μέχρι τις βίαιες συγκρούσεις και τους αιματηρούς και πολύνεκρους θρησκευτικούς και ιδεολογικούς πολέμους.

Τύφλωση στα αυτονόητα.

Μια άλλη μυστηριώδης νοητική διαταραχή είναι η τύφλωση σε κάποια αδιαμφισβήτητα γεγονότα, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, η διαπίστωση ότι η συνεχής αυτοματοποίηση της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών προκαλεί  επιπτώσεις οι οποίες θα φτάσουν κάποια στιγμή και σε αυτούς που αρχικά επωφελούνται, όπως και η εμμονική προσκόλληση σε ιδεολογίες που εφαρμόστηκαν κι αποδείχτηκαν καταστροφικές για την ανθρωπότητα (φασισμός, ναζισμός, κομμουνισμός), οι «αληθινές θρησκείες» εναντίον «ψεύτικων», οι φυλετικές και εθνικές ανωτερότητες και κατωτερότητες (ρατσισμός, εθνικισμός), κλπ. Σε αυτό το θέμα κανείς δεν φαίνεται να παρατηρεί ότι ποτέ κανένας πολιτισμός δεν εκπολίτισε τον άνθρωπο, ακόμη και στους πιο ανεπτυγμένους από αυτούς υπήρχαν ποικίλες φρικαλεότητες (από το αποτρόπαιο ρωμαϊκό Κολοσσιαίο, μέχρι τους πανταχού παρόντες πολέμους και τα βασανιστήρια).

Επικοινωνιακή σύγχυση.

Σκοπός της Φιλοσοφίας είναι να εξηγήσει τον Κόσμο, τον άνθρωπο, και τη μεταξύ τους σχέση. Πέρα από κάποιες ελάχιστες εξαιρέσεις (Ηράκλειτος, Καντ), στη Δύση τα γραπτά των φιλοσόφων ήταν πάντα βατά για όσους είχαν μια στοιχειώδη παιδεία κι εξοικείωση με τον φιλοσοφικό λόγο, αυτό όμως άλλαξε στις αρχές του 20^ου αιώνα. Το 1927 ο Γερμανός φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ εξέδωσε το σημαντικότερο έργο του, το «Είναι και Χρόνος», εγκαινιάζοντας ένα περίτεχνο (λογοτεχνίζων) και ομιχλώδες ύφος γραφής. Ο τότε εκκολαπτόμενος  Γάλλος φιλόσοφος Ζαν-Πωλ Σαρτρ το διάβασε, ενθουσιάστηκε, κι έγραψε υπό την επίδρασή του «Το Είναι και το Μηδέν».

Στη συνέχεια δημιουργήθηκε ένα ολόκληρο ρεύμα από αριστερούς στην πλειοψηφία τους φιλοσόφους (και ο Σαρτρ προσχώρησε αργότερα στον μαρξισμό), με τους περισσότερους να εμφανίζονται μεταπολεμικά (κυρίως  στις δεκαετίες του ’50 και του ’60)  και να κυριαρχούν μέχρι σήμερα (Σαρτρ, Χόμπσμπαουμ, Φουκώ, Αλτουσέρ, Χάμπερμας, Λακάν, Ντελέζ, Ντεριντά, Μπαντιού, κ.ά). Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η από απλώς ακατανόητη μέχρι και συχνά παραληρηματική γλώσσα που χρησιμοποιούν, μετατρέποντας τη Φιλοσοφία από μέσο εξήγησης σε μέσο συσκότισης. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από το βιβλίο «Διαφορά και Επανάληψη» του Ζιλ Ντελέζ, που αναφέρεται στο θέμα της επίλυσης προβλημάτων.

«Η αντίφαση επιβλέπει την κατανομή των διακριτών σημείων εντός της Ιδέας και έχει δύο διαδικασίες οι οποίες επεμβαίνουν τόσο στον καθορισμό των συνθηκών του προβλήματος, όσο και στη συσχετισμένη γένεση περιπτώσεων επίλυσης: αυτές είναι, στην πρώτη περίπτωση ο προσδιορισμός γειτονικών πεδίων, και στη δεύτερη η συμπύκνωση των μοναδικοτήτων. Από την άλλη, κατά τον προοδευτικό καθορισμό των συνθηκών, πρέπει στην πραγματικότητα να ανακαλύψουμε τις γειτνιάσεις που συμπληρώνουν το αρχικό πεδίο του καθαυτού προβλήματος – με άλλα λόγια, τις ποικιλίες της πολλαπλότητας σε όλες της τις διαστάσεις, τα θραύσματα ιδεατών μελλοντικών ή παρελθόντων γεγονότων τα οποία, κατά τον ίδιο τρόπο, καθιστούν το πρόβλημα επιλύσιμο. Και πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουμε την τροπικότητα με την οποία όλα αυτά περικλείουν το αρχικό πεδίο ή συνδέονται μαζί του».

Αρκετές φορές διαπίστωσα με έκπληξη ότι άτομα που δεν είχαν κάνει παρά τις βασικές σπουδές εκφράζονται με έναν τρόπο που θυμίζει σε μεγάλο βαθμό τα περίτεχνα και ακατανόητα ιδιόλεκτα κάποιων διανοούμενων. Όπως πολύ συχνά μου συμβαίνει και με ομιλούντες φυσιολογικά, άλλο να λέω, άλλο να καταλαβαίνουν, και άλλο να μου απαντάνε. Πολύ συχνά αυτή η ανεξήγητη επικοινωνιακή σύγχυση μπορεί να δημιουργήσει εντάσεις, παρεξηγήσεις, συγκρούσεις, και δεν πρέπει να θεωρείται καθόλου τυχαία. Θα αναφέρω δύο συγκεκριμένα προσωπικά παραδείγματα.

Δημοσίευσα στο FB την απορία μου γιατί με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, εκτός από τα ορυκτά καύσιμα και το φυσικό αέριο, ανέβηκε σε δυσθεώρητα ύψη και το ηλεκτρικό ρεύμα, εφ’ όσον η παραγωγή του στη χώρα μας γίνεται υδροηλεκτρικά, με λιγνίτη, και με εναλλακτικούς τρόπους (φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες). Η «απάντηση» ενός φίλου: «Όσο κι αν φαίνεται απίστευτο οι δίαυλοι επαφής της Πληροφορίας με τον αποδέκτη είναι ουσιαστικά κλειστές! Κάποτε ο Τσόμσκι το είχε αποκαλέσει προγραμματισμένη σύγχυση του μηνύματος, δηλαδή όταν δέκα πηγές τουλάχιστον σε βομβαρδίζουν με μια και μοναδική άποψη, αδυνατείς να διακρίνεις κάπου στον καταιγισμό που δέχεσαι μια διαφορετική»!!! Για το κυρίως θέμα τίποτα!!!

Στη συζήτηση με έναν άλλον, σχετικά με το ιστορικά τεκμηριωμένο γεγονός ότι οι ΗΠΑ μετά από τον Β΄ΠΠ έγιναν οι δυνάστες του αποκαλούμενου «ελεύθερου κόσμου, με δεκάδες επεμβάσεις (άμεσες ή έμμεσες) στα εσωτερικά τρίτων χωρών και για την πιθανότητα να έριξε τους Δίδυμους Πύργους ο Μπιν Λάντεν μόνος του από μια σπηλιά του Αφγανιστάν, οι απαντήσεις ήταν ξώφαλτσες. Σε μια πρώτη φάση μου είπε ότι ως Δυτικός που είμαι δεν μπορώ να καταλάβω τι εστί Ισλάμ (εννοώντας τον φανατισμό που τους οδήγησε σε εκείνη την απίστευτη τρομοκρατική πράξη), παραβλέποντας ότι γνωρίζω και την ιστορία του Ισλάμ και τις σημερινές αθλιότητες των μουσουλμάνων μέσα από την καθημερινή παγκόσμια ειδησεογραφία.

Όταν άρχισα να του παραθέτω τα στοιχεία που αποδεικνύουν την εμπλοκή Αμερικανών στο χτύπημα πάλι απέφυγε το κυρίως θέμα και άρχισε να μου αναλύει γιατί δεν είχαν λόγους να στήσουν εκείνοι την προβοκάτσια. Όταν τελείωσα με την απαρίθμηση των στοιχείων, αντί να επιχειρήσει να τα καταρρίψει με συμβούλεψε να μην πιστεύω σε αναπόδεικτες θεωρίες συνωμοσίας!!!

Οδυνογόνες κοινωνικές παραδοξότητες.

Ολόκληρη η ιστορία του ανθρώπου συντελείται υπό τον αστερισμό της βίας, φοβερότερη εκδοχή της οποίας είναι οι πόλεμοι (μέχρι κάποια χρονική στιγμή κυρίως για εδαφική κυριαρχία). Στις μοναδικές περιπτώσεις που επιβλήθηκε ειρήνη… με τη βία, σε συχνά εχθρικούς μεταξύ τους αλλοεθνείς ή και ομοεθνείς λαούς, ήταν στις περιπτώσεις των διαφόρων αυτοκρατοριών  (pax assyriana, pax persiana, pax romana, pax sinensis, pax mongoliana, κλπ.).

Επίσης, υπάρχουν φαινόμενα τα οποία μυστηριωδώς ωθούν προς οδυνογόνες καταστάσεις, κι ένα βασικό από αυτά είναι οι θρησκείες. Ενώ θα ήταν φυσιολογικό οι θρησκευτικοί πόλεμοι να είχαν εμφανιστεί επί πολυθεϊσμού, αντιθέτως όχι μόνο δεν προκάλεσαν αντιπαραθέσεις εκείνη την περίοδο, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις υπήρχαν και θρησκευτικά δάνεια μεταξύ λαών. Το πρόβλημα παρουσιάστηκε με την εμφάνιση των λεγόμενων «αβρααμικών μονοθεϊσμών» της Μέσης Ανατολής, ξεκινώντας από τον ιουδαϊκό μονοθεϊσμό και τη λυσσαλέα άρνηση των Εβραίων να λατρεύουν μαζί με τον Γιαχβέ και τους θεούς της Ρώμης – όπως όλοι οι άλλοι υποτελείς λαοί.

Αυτή την πρώτη ένοπλη αντιπαράθεση πολυθεϊσμού-μονοθεϊσμού την ακολούθησαν η αντιπαράθεση χριστιανισμού-πολυθεϊσμού, χριστιανισμού-ιουδαϊσμού, και με την εμφάνιση της πιο επιθετικής από αυτές, του μωαμεθανισμού, ουσιαστικά όλες οι μονοθεϊστικές θρησκείες είναι διαρκώς σε εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ τους (με εξάρσεις και υφέσεις). Και στην Ανατολή, όπου κυριαρχούν οι  τρεις άλλοι πιο ιδιαίτεροι μονοθεϊσμοί (ινδουισμός, βουδισμός, ταοϊσμός), υπήρξαν πολλές περιπτώσεις βίαιου εξισλαμισμού. Από τη μεριά του, ο χριστιανισμός είναι υπεύθυνος για την εξόντωση των προκολομβιανών λαών (οι ιερείς που συνόδευαν τις αποστολές των conquistadores αποφαίνονταν αρνητικά γι’ αυτούς, όχι μόνο επειδή ήταν ειδωλολάτρες αλλά δεν τους θεωρούσαν καν ανθρώπους). Στη μεταγενέστερη εποχή της ακμής της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, προσπαθούσε να επιβληθεί και να εξαπλωθεί με πιο ήπιες μεθόδους (προσηλυτισμός).

Μια άλλη αρνητική απόρροια του χριστιανικού κυρίως μονοθεϊσμού είναι οι «αιρέσεις», που προκύπτουν από τη διαφορετική ερμηνεία των Ιερών Βιβλίων του και οι οποίες είχαν επίσης πολλές αιματηρές επιπτώσεις στην ανθρωπότητα. Οι πιστοί μιας από αυτές τις εκδοχές δηλώνουν, εντελώς αυθαίρετα κι αναπόδεικτα, ότι αυτοί κατέχουν την Αλήθεια και ότι όλοι οι υπόλοιποι ζουν μέσα στο ψεύδος κι επομένως είναι αμαρτωλοί απέναντι στον Θεό. Κι αντί να αφήσουν τη μεταθανάτια τελική κρίση και την τιμωρία σε Εκείνον, φροντίζουν αυτοί και για τα δύο στην επίγεια ζωή, διαπράττοντας (δίχως να το συνειδητοποιούν) τη μέγιστη αμαρτία να τον υποκαθιστούν.

Κάποιες φορές φαινομενικά ανώδυνα πράγματα μπορούν να πυροδοτήσουν απρόβλεπτες αλυσιδωτές αντιδράσεις. Για παράδειγμα, ένα στοιχείο της κοινωνικής ζωής των Βίκινγκς τούς μετέτρεψε στη φονική μάστιγα ολόκληρης της Ευρώπης. Οι Βίκινγκς αρχικά ήταν αγρότες και κτηνοτρόφοι. Σύμφωνα με το εθιμικό κληρονομικό τους δίκαιο, η πατρική περιουσία περνούσε ακέραια στον πρωτότοκο γιο. Αυτό καθ’ αυτό το γεγονός είναι σε αντίθεση τόσο με την έννοια του δικαίου, όσο και με την αγάπη των γονέων για τα παιδιά τους.

Η αναμενόμενη συνέπεια ήταν να αυξάνονται σταδιακά οι άντρες χωρίς περιουσιακά στοιχεία και να δημιουργείται μια έκρυθμη κατάσταση, η οποία τους ανάγκασε να αρχίσουν να αναζητούν αλλού την τύχη τους. Το αποτέλεσμα ήταν όχι να δημιουργήσουν αποικίες, όπως άλλοι λαοί, αλλά να γίνουν θαλασσοπόροι και οι μεγαλύτεροι ίσως αιματοβαμμένοι πλιατσικολόγοι στην Ιστορία. Έφτασαν μέχρι το Βυζάντιο, όπου αποτέλεσαν την εκλεκτή προσωπική φρουρά των αυτοκρατόρων, με το περίφημο ανελέητο σώμα των Βαράγγων.

Ένα άλλο ενοχλητικό φαινόμενο που  εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια και βρίσκεται σε εξέλιξη είναι η επίδραση μπούμερανγκ της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας. Οι πρώην αποικισμένοι κι εκμεταλλευμένοι από τους Ευρωπαίους λαοί γίνονται τώρα οι νέοι εποικιστές κι εκμεταλλευτές. Για τις αιτίες ουσιαστικά ευθύνονται πάλι οι Δυτικοί: υπανάπτυξη των ανεξάρτητων πρώην αποικιών και φτώχεια, διάφορες επεμβάσεις στα εσωτερικά τρίτων χωρών («Αραβική άνοιξη», κλπ.), προκαλούν κύματα οικονομικών μεταναστών και προσφύγων πολέμου.

Το αποτέλεσμα είναι ότι υπάρχει μια ασταμάτητη ροή προς τη Δύση όπου οι κυβερνήσεις των χωρών, υπό την επήρεια των δύο κυρίαρχων ιδεολογιών (φιλελευθερισμός, αριστερή πολιτική ορθότητα) και ίσως και από κάποια αισθήματα ενοχής, τους δέχονται, τους προσφέρουν διάφορες παροχές κι επιδόματα, πράγμα που προκαλεί τη δυσαρέσκεια των πολιτών, ολοένα και περισσότεροι από τους οποίους βρίσκονται σε δεινή οικονομική θέση (χρόνια άνεργοι, άστεγοι, κλπ.). Αυτό που κάνει πιο έντονη τη δυσφορία και την απόρριψη είναι και το γεγονός ότι οι περισσότεροι προσφυγομετανάστες είναι μουσουλμάνοι, συμπεριφέρονται προκλητικά, κάνουν φανερό ότι όχι μόνο δεν επιθυμούν να αφομοιωθούν αλλά θέλουν να μας εξισλαμίσουν, και συχνά επιδίδονται σε πολύνεκρες τρομοκρατικές πράξεις.

Κάποια άλλα καταγραμμένα παράξενα φαινόμενα είναι η μεγαλύτερη (τριπλάσια) ταχύτητα διάδοσης των ψευδών ειδήσεων από εκείνη των αληθινών και η σαν επιδημία διάδοση αρνητικών δραστηριοτήτων. Γι’ αυτό το δεύτερο έχω επισημάνει προσωπικά μια περίπτωση, εκείνη του ανεξήγητου κι εντεινόμενου διωγμού του πρασίνου, που έχει εξαπλωθεί σε όλες τις ελληνικές πόλεις. Αρχικά το παρατήρησα στον τόπο κατοικίας μου και στη συνέχεια, από διάφορες πηγές και μέσω των φίλων του Φέησμπουκ, διαπίστωσα ότι είναι (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) πανελλαδικής κλίμακας.

Το πρώτο παράδοξο είναι ότι ενώ στην περίοδο της κλιματικής αλλαγής που ζούμε θα πρέπει να φυτεύουμε δέντρα, εμείς κόβουμε, κουτσουρεύουμε, ξεραίνουμε και τα ελάχιστα που υπάρχουν. Το δεύτερο είναι ο τρόπος κλαδέματος. Είναι θέμα κοινής λογικής ότι το κλάδεμα πρέπει να γίνεται με τρόπο που να αφήνει μερικά μεγάλα κλωνάρια ώστε να φυτρώσουν νέα κλαδιά. Στις περισσότερες των περιπτώσεων τα δέντρα είναι κουτσουρεμένα μέχρι τον κορμό, με αποτέλεσμα να δημιουργούν με δυσκολία καινούργια κλαδιά κι αν το δέντρο είναι μεγάλης ηλικίας τελικά να ξεραίνεται. Αυτό το κουτσούρεμα θεωρητικά φανερώνει ότι τα συνεργεία των Δήμων είναι άσχετα και ότι δεν υπάρχει παρών γεωπόνος όταν κλαδεύουν, όπως θα έπρεπε.

Αλλά, από την άλλη πάλι, να υποθέσουμε ότι τα συνεργεία όλων των Δήμων στελεχώνονται από άσχετους πρωτάρηδες που δουλεύουν χωρίς την καθοδήγηση γεωπόνου; Το επίσης παράξενο είναι ότι και οι κάτοικοι, που προσπάθησα να κινητοποιήσω, δεν δείχνουν να ενοχλούνται από αυτό τον απαράδεκτο διωγμό. Θεωρώ το θέμα πολύ σοβαρό κι άξιο αναφοράς στην παρούσα λίστα των έξωθεν επεμβάσεων, επειδή είναι μια έμμεσα οδυνογόνα κατάσταση (ως προς το θέμα του φαινομένου του θερμοκηπίου), αλλά και άμεσα (επειδή δημιουργεί προβλήματα στα δέντρα και στα πουλιά των πόλεων).

Όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς, όλα αυτά τα παράξενα κι ωστόσο ταυτόχρονα πολύ συνηθισμένα είναι πάρα πολλά για να θεωρηθούν τυχαία, κι ένα επί πλέον αποδεικτικό στοιχείο ότι τελικά δεν είναι αποτελεί και η διαπίστωση ότι ΟΛΑ αποτελούν πηγή σωματικής και ψυχολογικής οδύνης.

@ Δημήτριος Χορόσκελης/ terrapapers.com / 2022

Αναζήτησε το άρθρο του ιδίου: ΠΑ-ΓΗ-ΔΑ: Η Φυσική Ιστορία του Αφύσικου.

***

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Γεννήθηκε το 1956 στον Λαγκαδά, όπου και τελείωσε τη βασική του εκπαίδευση. Από το 1976 μέχρι το 1981 σπούδασε Κοινωνιολογία στο Παρίσι. Από το 1981 μέχρι το 1985 (ημερομηνία επιστροφής του στην Ελλάδα) ασχολήθηκε αποκλειστικά με το γράψιμο και τη ζωγραφική, κάνοντας παράλληλα διάφορες βιοποριστικές δουλειές. Το 1982 συμμετείχε σε έκθεση ποίησης και ζωγραφικής που οργάνωσε το Πολιτιστικό Κέντρο της Sarcelles (Γαλλία). Το θεατρικό του έργο «Woywerwat» μεταδόθηκε από τον κρατικό ραδιοφωνικό σταθμό του Λουγκάνο (Ελβετία), τον Νοέμβριο του 1983. Συνεργάστηκε για λίγο με το γαλλικό πολιτιστικό περιοδικό «Art-Press». Τον Μάιο του 1990 η εφημερίδα «Εξώστης» και το «Βελλίδειο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης» οργάνωσαν βραδιά με ποίηση δική του, μουσική επένδυση Χάρη Μάρτη, και απαγγελία Κώστα Φέρρη. Συμμετείχε σε διάφορες ομαδικές εκθέσεις ζωγραφικής. Συνεργάστηκε (και συνεχίζει να συνεργάζεται) με διάφορα λογοτεχνικά, εικαστικά, και άλλα περιοδικά, ενώ παράλληλα ασχολείται και με λογοτεχνικές μεταφράσεις. Το 1999-2000 δίδαξε λογοτεχνική μετάφραση στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης. Ποιήματά του έχουν συμπεριληφθεί σε μια γαλλική και μια ιταλική Ανθολογία Νεοελληνικής Ποίησης. Ύστερα από διάφορες βιοποριστικές ασχολίες, από το 1999 εργάζεται ως καθηγητής στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

***

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΙΧΝΗ-ΑΠΟΚΑΘΗΛΩΣΗ (Ποίηση – ΒΑΝΙΑΣ 1989)
CURRICULUM VITAE (Ποίηση – ΒΑΝΙΑΣ 1990)
Ο ΔΟΚΙΜΑΣΤΗΣ (Διηγήματα – ΣΑΛΟΝΙΚΙΔΗΣ 1991)
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΟΝΕΙΡΟ (Παιδικό – ΛΙΒΑΝΗΣ 1992)
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΙΘΡΙΔΑΤΙΣΜΟΎ (Ποίηση – ΒΑΝΙΑΣ 1992)
ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ (Ποίηση – ΚΩΔΙΚΑΣ 1996)
ΓΙΑ ΝΑ ΤΕΛΕΙΩΝΟΥΜΕ ΜΕ ΟΛΑ! (Δοκίμιο – ΔΙΟΝ 1999)
Η ΦΑΡΜΑΚΕΡΗ ΠΡΙΜΑΝΤΟΝΑ (Λίβελος, εκτός εμπορίου – 2003)
ΛΑΚΩΝΙΣΜΟΙ (Αφορισμοί και αποφθέγματα – ΒΙΒΛΙΟΒΑΡΔΙΑ 2006)
Η ΤΡΟΜΕΡΗ ΑΝΑΓΚΗ (Δοκίμιο – ΔΙΟΝ 2008)
ANTI-MATRIX (Αντιλεξικό – ΒΙΒΛΙΟΒΑΡΔΙΑ 2011)
Η ΠΑΓήΔΑ (Δοκίμιο – ΔΙΟΝ 2019)

***
ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΕΡΓΑ

ΣΤΗΝ ΑΚΡΗ ΤΩΝ ΙΣΚΙΩΝ (Ποίηση)
ΔΙΑΔΡΟΜΗ (Ποίηση)
ΤΡΙΠΤΥΧΟ (Πεζά ποιήματα)
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (Δοκίμια)
ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΟΝΤΟΣ (Αφήγημα)
ΤΡΙΓΩΝΟ ΣΥΝΑΝΤΑΕΙ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ (Παιδικό)
ΒΟΫΒΕΡΒΑΤ (Θέατρο)
Ο’ ΘΕΛΩ (Θέατρο)
ΑΛΓΟΡΥΘΜΙΚΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ (Ποίηση)
Η ΣΚΕΥΩΡΙΑ (Νουβέλα)
Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΠΑΓΕΤΩΝΩΝ (Διηγήματα)
ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ ΕΡΓΕΝΗ ΜΕ ΓΑΤΑ (Αφήγημα)
ΜΥΣΤΙΚΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Μεταφυσικοί αφορισμοί κι αποφθέγματα)
Η ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΟΥ ΑΥΤΟΝΟΗΤΟΥ (Συλλογή άρθρων)
ΤΟ ΑΛΛΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (Δοκίμια)
ΣΦΗΝΕΣ ΚΑΙ ΣΦΗΝΑΚΙΑ (Συλλογή άρθρων επικαιρότητας)
«ΚΑΙ ΞΑΝΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΛΟΞΑ ΤΡΑΒΑ» (Αφορισμοί-αποφθέγματα για την Ελλάδα)
BONSAI STORIES (Ιστορίες-μινιατούρες)
ΠΑΛΙΑ ΤΑ ΝΕΑ (Συλλογή άρθρων επικαιρότητας)
ΕΡΗΜΟΣ (Ποίηση)
Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ ΚΑΘΡΕΦΤΗ (Ιστορία)
ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΥΛΗ (Αφήγημα)
ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΟΛΥ ΑΒΟΛΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ (Αφορισμοί κι αποφθέγματα)
ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΦΑΥΛΟΥ – ΠΡΟΣ ΑΦΑΣΙΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ (Αλληλογραφία)

***
ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ

Ε.Μ. ΦΟΡΣΤΕΡ, «Όψεις του μυθιστορήματος» (ανέκδοτο, ΜΠΑΡΜΠΟΥΝΑΚΗΣ)
ΦΙΛΙΠ ΣΟΥΠΩ, «Ο Νέγρος» (ΒΑΝΙΑΣ 1989)
ΚΑΖΙΜΙΡ ΜΑΛΕΒΙΤΣ, «Γραπτά» (ΒΑΝΙΑΣ 1992)
ΑΝΡΥ ΛΕΦΕΒΡ, «Γκέοργκ Λούκατς» (ανέκδοτο, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ)
ΑΛΦΡΕΝΤ ΖΑΡΡΥ, «Το Υπεραρσενικό» (ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 1996)
ΑΝΩΝΥΜΟΥ, «Κόκκινο στον γυναικωνίτη» (ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 1996)
ΚΑΜΙΛΟ ΜΠΟЇΤΟ, «Ένα σώμα» (ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 1996)
ΤΑ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ (ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 1996)
ΖΩΡΖ ΜΠΑΤΑЇΓ, «Το γαλάζιο του ουρανού» (ανέκδοτο, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ)
ΝΤΕ ΣΑΝΤ, «Η φιλοσοφία στο μπουντουάρ» (ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 1997)
ΝΤΑΝΙΕΛ ΛΟΜΕΛ, «Κουρτ Βάιλ» (Πολυθέαμα, 1997)
ΚΝΟΥΤ ΧΑΜΣΟΥΝ, «Η πείνα» (ΖΗΤΡΟΣ 1997)
ΓΚΥΣΤΑΒ ΛΕ ΜΠΟΝ, «Πολιτική Ψυχολογία» (ανέκδοτο, ΚΥΡΟΜΑΝΟΣ)
ΠΙΕΡ ΓΚΡΙΜΑΛ, «Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία» (ΘΥΡΑΘΕΝ 2004)
ΒΟΛΤΑΙΡΟΣ, «Μπαμπούκ» (ανέκδοτο, ΘΥΡΑΘΕΝ)
ΖΑΚ ΣΛΑΝΖΕ, «Για το ευ ζην» (ανέκδοτο, ΘΥΡΑΘΕΝ)
ΑΡΘΟΥΡΟΣ ΡΕΜΠΩ, «Επιλογή ποιημάτων» (ΒΙΒΛΙΟΒΑΡΔΙΑ 2006)
ΓΟΥΟΛΤ ΓΟΥΙΤΜΑΝ, Φϋλλα χλόης – Επιλογή» (ΒΙΒΛΙΟΒΑΡΔΙΑ 2006)
ΓΟΥΙΛΛΙΑΜ ΜΠΛΕΗΚ, «Οι γάμοι του Ουρανού και της Κόλασης» (ΒΙΒΛΙΟΒΑΡΔΙΑ 2006)
ΣΑΡΛ ΜΠΩΝΤΛΑΙΡ, «Πεζά ποιήματα» (ΒΙΒΛΙΟΒΑΡΔΙΑ 2007)
ΕΝΤΓΚΑΡ ΑΛΛΑΝ ΠΟΕ, «Επιλογή ποιημάτων» (ΒΙΒΛΙΟΒΑΡΔΙΑ 2007)
ΔΙΑΦΟΡΩΝ – «Ιαπωνικά Χάι-Κου» (ΒΙΒΛΙΟΒΑΡΔΙΑ – 2011)

 Terrapapers