Μιχαήλ Ε’ ο Καλαφάτης

 Αυτοκράτορας του Βυζαντίου για τέσσερις μήνες (10 Δεκεμβρίου 1041 - 20 Απριλίου 1042). Ανήκε στη Μακεδονική Δυναστεία.

Ο Μιχαήλ γεννήθηκε το 1015 στην Κωνσταντινούπολη και ήταν γιος του πατρίκιου και ναυάρχου Στέφανου και της Μαρίας, αδελφής του αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ' του Παφλαγόνα. Ο πατέρας του είχε ξεκινήσει την επαγγελματική του καριέρα ως καλαφάτης (ή διανάκτης, επισκευαστής ξύλινων σκαφών), εξ ου και το προσωνύμιο, που τον ακολουθούσε.

Ανήλθε στο θρόνο του Βυζαντίου στις 10 Δεκεμβρίου 1041 ως Μιχαήλ Ε', μετά την παραίτηση του θείου του αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ' του Παφλαγόνα και αφού εν τω μεταξύ είχε υιοθετηθεί από τη θεία του αυτοκράτειρα Ζωή Πορφυρογέννητη, η οποία θα συγκυβερνούσε με τον ανιψιό της ως συναυτοκράτειρα. Αποφασισμένος να απογαλακτιστεί από το οικογενειακό περιβάλλον και να κυβερνήσει μόνος του, ήλθε σε σύγκρουση με τον θείο του Ιωάννη τον Ορφανοτρόφο, τον οποίο εξόρισε σε μοναστήρι.

Στη συνέχεια, ο νέος αυτοκράτορας ανέτρεψε τις αποφάσεις του προκατόχου του και ανακάλεσε από την εξορία διαπρεπείς βυζαντινούς, όπως ο συγκλητικός Μιχαήλ Κηρουλάριος (ο μετέπειτα πατριάρχης του Σχίσματος) και ο στρατηγός Γεώργιος Μανιάκης, τον οποίο αμέσως απέστειλε στη Σικελία για να αναχαιτίσει τους εισβολείς Νορμανδούς. Τη νύχτα της 18ης Απριλίου προς την 19η Απριλίου 1042 ήλθε η σειρά της θείας του Ζωής, την οποία συνέλαβε και εξόρισε στη νήσο Πρίγκηπο με την εντολή να καρεί μοναχή.

Όταν την επομένη ο Έπαρχος της Κωνσταντινούπολης ανάγνωσε στην πλατεία του Κωνσταντίνου τη σχετική διαταγή, στην οποία ο αυτοκράτορας προσπαθούσε να δικαιολογήσει στο λαό τους λόγους της καταδίκης της Ζωής, ακούσθηκε κραυγή από το συγκεντρωμένο πλήθος: «Ημείς σταυροπάτην και καλαφάτην Βασιλέα ου θέλομεν αλλά την αρχέγονον και ημετέραν μητέρα Ζωήν». Στη φωνή αυτή απάντησε σύσσωμος ο παριστάμενος λαός: «Ανασκαφείη τα οστά του Καλαφάτου» και με αυτό δόθηκε το σύνθημα ένοπλης στάσης.

Σχεδόν αμέσως, ο Μιχαήλ ανετράπη και την εξουσία ανέλαβε η Ζωή η Πορφυρογέννητη, μαζί με την αδελφή της Θεοδώρα. Στις 20 Απριλίου 1042 ο Μιχαήλ καθαιρέθηκε και με διαταγή της Ζωής συνελήφθη, τυφλώθηκε και ευνουχίστηκε. 

Στη συνέχεια εκάρη μοναχός στη Μονή Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη, όπου πέθανε στις 24 Αυγούστου 1042, σε ηλικία μόλις 27 ετών.