Αντώνης Λιβάνης

Ο επιχειρηματίας και πολιτικός Αντώνης Λιβάνης ήταν ο πιο έμπιστος και μακροβιότερος συνεργάτης του

Ανδρέα Παπανδρέου, ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ και ιδρυτής του Εκδοτικού Οργανισμού Λιβάνη, ενός από τους μεγαλύτερους εκδοτικούς οργανισμούς της χώρας. Ο Αντώνης Λιβάνης ήταν σημείο αναφοράς στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας το τελευταίο τέταρτο του περασμένου αιώνα και πρότυπο κάθε επίδοξου μυστικοσυμβούλου.

Ο Αντώνης Λιβάνης γεννήθηκε το 1925 στην Πάτρα, προερχόμενος από εύπορη οικογένεια εμπόρων με καταγωγή από τα Καλάβρυτα. Από την εφηβική του ηλικία αγωνίστηκε στην Εθνική Αντίσταση και καταδικάστηκε σε θάνατο από τους Ναζί, αλλά διασώθηκε την τελευταία στιγμή χάρη στην παρέμβαση συγγενών και φίλων του.

Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών (σημερινό Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) και έκτοτε ασχολήθηκε με τις επιχειρήσεις. Η πρώτη του επιχείρηση ήταν ένα τυροκομείο που άνοιξε στην Πάτρα. Το 1956, νυμφεύτηκε την Κατερίνα Κατέχου, με την απέκτησε δύο παιδιά, τον Ηλία και την Γιώτα. Παράλληλα με τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες, ο Αντώνης Λιβάνης ανέπτυξε σπουδαία πολιτική δραστηριότητα στην αχαϊκή πρωτεύουσα ως στενός συνεργάτης του Γεωργίου Παπανδρέου, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ήταν ένας από τους κομματάρχες του.

Όταν ο γιος του Γεωργίου Παπανδρέου, Ανδρέας Παπανδρέου, επέστρεψε στην Ελλάδα το 1961 με πρόταση του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή για να αναλάβει το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) και αποφάσισε το 1964 να μπει στην πολιτική, ο Αντώνης Λιβάνης ανέλαβε διευθυντής του πολιτικού του γραφείου,μετακομίζοντας με την οικογένειά του στην Αθήνα.

Κατά τη διάρκεια της Χούντας των Συνταγματαρχών ο Αντώνης Λιβάνης συνελήφθη περνώντας συνολικά 5,5 χρόνια σε φυλακές και εξορία, με ελάχιστα μεσοδιαστήματα ελευθερίας. Την περίοδο εκείνη η οικογένεια Λιβάνη, πλήρως διωκόμενη, αναγκάστηκε να εκποιήσει τα περιουσιακά της στοιχεία, προκειμένου να επιβιώσει.

Μετά την επιστροφή του από την εξορία το Πάσχα του 1972, ο Αντώνης Λιβάνης, μαζί με τους στενούς του φίλους Γιάννη Χαραλαμπόπουλο και Γιάννη Καψή, ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο «Νέα Σύνορα» κυρίως για βιοποριστικούς λόγους, αλλά και να αποκτήσουν οι τρεις φίλοι ένα κάλυμμα για τις αντιστασιακές τους συναντήσεις.

Ο ίδιος συμμετείχε καταλυτικά στην προετοιμασία και τη διεξαγωγή της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου, γεγονός που οδήγησε σε ανελέητο κυνηγητό από τις μυστικές υπηρεσίες της Χούντας, με εντολή να συλληφθεί πάση θυσία. Ο Αντώνης Λιβάνης, ωστόσο, κατάφερε να διαφύγει στη Ρώμη. Εκεί θα συναντήσει τον Ανδρέα Παπανδρέου και θα μείνει φιλοξενούμενος, μέχρι τη μεταπολίτευση, σε φιλικά σπίτια, μεταξύ αυτών και της Αμαλίας Φλέμιγκ.

Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974, θα αποχωρήσουν από τον εκδοτικό οίκο ο Γιάννης Καψής και ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, για να ακολουθήσουν ανεξάρτητες πορείες στον χώρο της δημοσιογραφίας και της πολιτικής. Ο Αντώνης Λιβάνης ανέλαβε μόνος του τον οίκο τον οποίο διηύθυνε από το 1975 μέχρι το 1981, εκδίδοντας, κυρίως, βιβλία συγγραφέων και διανοητών από τον χώρο της Αριστεράς, όπως ο Ζόρζε Άμαντο και ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές. Στο διάστημα αυτό ο οίκος μετονομάστηκε σε εκδόσεις Λιβάνη και από το 1981 τις τύχες του ανέλαβαν τα δυο παιδιά του, που κυριολεκτικά τον απογείωσαν και τον κατέστησαν έναν από τους μεγαλύτερους εκδοτικούς οργανισμούς της Ελλάδας.

Παρά την αδιάλειπτη παρουσία του δίπλα στον Ανδρέα Παπανδρέου, η ενεργός παρουσία του Αντώνη Λιβάνη στο ΠΑΣΟΚ αρχίζει ουσιαστικά το 1977, όταν ξεκίνησε η στροφή του κινήματος προς το Κέντρο ενόψει των προσεχών εκλογών. Κατά την προεκλογική περίοδο του 1981, ο Αντώνης Λιβάνης κινητοποιήθηκε, για να εκλεγεί ο Γιώργος Παπανδρέου βουλευτής Αχαΐας, όπως είχε κάνει με τον Ανδρέα Παπανδρέου το 1964. Πράγματι, ο νεαρός τότε Γιώργος Παπανδρέου εξελέγη πρώτος, ξεπερνώντας σε σταυρούς ακόμη και τον Μένιο Κουτσόγιωργα.

Με τη νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981, ανέλαβε Γενικός Διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού και Γενικός Διευθυντής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ, χωρίς όμως ο ίδιος να είναι βουλευτής. Παρέμεινε στις θέσεις αυτές ως την πτώση της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ το καλοκαίρι του 1989 και δεν δέχτηκε ποτέ να μπει στην επίσημη πολιτική και να εκλεγεί βουλευτής.

Ο Αντώνης Λιβάνης είναι ο δημιουργός του Πρωθυπουργικού Γραφείου ως αυτοτελούς δημόσιας υπηρεσίας (νόμος 1299/1982) και ο νευραλγικός ρόλος του ήταν ο γενικός συντονισμός και η επίβλεψη των υπουργών. Ο Αντώνης Λιβάνης είχε ένα συγκροτημένο επιτελείο, για να χειρίζεται σημαντικές υποθέσεις και να επιτηρεί τα υπουργεία, ενώ είχε και το απόλυτο πρόσταγμα σε ότι αφορούσε τις υπηρεσίες που υπάγονταν απευθείας στον Πρωθυπουργό. Οι σχέσεις του με τις κομματικές οργανώσεις του ΠΑΣΟΚ δεν ήταν πάντα ανέφελες, όπως και με το Υπουργικό Συμβούλιο, στο οποίο δέσποζε ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Μένιος Κουτσόγιωργας.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της δραστηριότητάς του ήταν ότι διατηρούσε πάντα διαύλους επαφής με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις. Με όλα αυτά, ο Αντώνης Λιβάνης δημιούργησε σχολή, αξεπέραστη μέχρι σήμερα, με σημεία αναφοράς το μετριοπαθές αλλά αποτελεσματικό ύφος και ήθος της εκτελεστικής εξουσίας. Όταν το ΠΑΣΟΚ επέστρεψε στην εξουσία το 1993, διορίστηκε Υπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ και έγινε ο βασικός χειριστής όλων των ενδοκυβερνητικών υποθέσεων. Τον διαδέχθηκε στο Πολιτικό Γραφείο του Πρωθυπουργού η σύζυγος του Ανδρέα Παπανδρέου, Δήμητρα Λιάνη, με την οποία δεν είχε και τις καλύτερες των σχέσεων. Ο Κώστας Σημίτης, διάδοχος του Ανδρέα Παπανδρέου στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, του πρότεινε θέση στο Υπουργικό Συμβούλιο το 1996, αλλά ο Αντώνης Λιβάνης δεν την έκανε αποδεκτή.

Ο Αντώνης Λιβάνης πέθανε στις 11 Σεπτεμβρίου 2019 στην Αθήνα, σε ηλικία 94 ετών.