Πριν από τον Μάρτιο του 2020 και το ξέσπασμα της πανδημίας, οι πωλητές της ιστορικής σκεπαστής αγοράς τροφίμων Nishiki στο Κιότο εύχονταν συχνά να σταματήσουν επιτέλους οι φαινομενικά ατελείωτες ορδές των πεινασμένων για φωτογραφίες τουριστών, οι οποίοι έδιναν την εντύπωση πως μονίμως μπλέκονταν στα πόδια τους.
«Δεν ήμασταν συνηθισμένοι στους τουρίστες», αναφέρει ο Nobuyuki Hatsuda. Ο Hatsuda ηγείται μιας εμπορικής συμμαχίας που προωθεί τη συγκεκριμένη αγορά, όπου πωλητές εμπορεύονται μια τεράστια ποικιλία παραδοσιακών ιαπωνικών τροφίμων, τοποθετημένων με σχολαστικότητα στους πάγκους τους και σε ελκυστικές συσκευασίες.
Η αγορά Nishiki λειτουργεί εδώ και αιώνες και η παρέλαση τουριστών -που ψαχουλεύουν τα επιμελώς τοποθετημένα προϊόντα, ενώ παζαρεύουν με τους εξουθενωμένους μαγαζάτορες, εμποδίζοντας παράλληλα τις εισόδους των μαγαζιών με τις αποσκευές τους– παρακώλυε την εύρυθμη λειτουργία των επιχειρήσεων, κρατώντας μακριά τους ντόπιους που ανέκαθεν έκαναν τα ψώνια τους εδώ.
Επισκέπτες βγάζουν σέλφι μπροστά από τον ναό Kiyomizu.
Και μετά ήρθε η πανδημία. Οι τουρίστες –και το συνάλλαγμά τους- εξανεμίστηκαν και οι πωλητές άλλαξαν γνώμη, αναφέρει ο Hatsuda που πουλάει «kamaboko» (καπνιστά σουρίμι που μοιάζουν με μικρές φραντζόλες). «Συνειδητοποιήσαμε ότι δεν γίνεται να επιλέγουμε τους πελάτες μας».
Με εξαίρεση την Κίνα, η Ιαπωνία είχε εφαρμόσει τους αυστηρότερους συνοριακούς ελέγχους από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη οικονομία παγκοσμίως. Από τις αρχές του 2021, έχει υποδεχθεί λιγότερους από 800.000 ξένους επισκέπτες. Και ενώ σε άλλες χώρες άρχιζαν να καταφτάνουν εκ νέου τουρίστες, φτάνοντας σε νούμερα ακόμα και προ-πανδημικά επίπεδα, στην Ιαπωνία οι αφίξεις ήταν με το… σταγονόμετρο. Την περασμένη άνοιξη η χώρα χαλάρωσε τους συνοριακούς ελέγχους επιτρέποντας την είσοδο σε όσους ταξιδεύουν για λόγους επαγγελματικούς ή για σπουδές, αλλά μέχρι τα τέλη Σεπτέμβρη δεν επέτρεπε ακόμα την είσοδο σε μεμονωμένους ταξιδιώτες που δεν ανήκαν σε κάποιο οργανωμένο ταξιδιωτικό γκρουπ.
Και μετά ήρθε η πανδημία. Οι τουρίστες –και το συνάλλαγμά τους- εξανεμίστηκαν και οι πωλητές άλλαξαν γνώμη, αναφέρει ο Hatsuda που πουλάει «kamaboko» (καπνιστά σουρίμι που μοιάζουν με μικρές φραντζόλες). «Συνειδητοποιήσαμε ότι δεν γίνεται να επιλέγουμε τους πελάτες μας».
Με εξαίρεση την Κίνα, η Ιαπωνία είχε εφαρμόσει τους αυστηρότερους συνοριακούς ελέγχους από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη οικονομία παγκοσμίως. Από τις αρχές του 2021, έχει υποδεχθεί λιγότερους από 800.000 ξένους επισκέπτες. Και ενώ σε άλλες χώρες άρχιζαν να καταφτάνουν εκ νέου τουρίστες, φτάνοντας σε νούμερα ακόμα και προ-πανδημικά επίπεδα, στην Ιαπωνία οι αφίξεις ήταν με το… σταγονόμετρο. Την περασμένη άνοιξη η χώρα χαλάρωσε τους συνοριακούς ελέγχους επιτρέποντας την είσοδο σε όσους ταξιδεύουν για λόγους επαγγελματικούς ή για σπουδές, αλλά μέχρι τα τέλη Σεπτέμβρη δεν επέτρεπε ακόμα την είσοδο σε μεμονωμένους ταξιδιώτες που δεν ανήκαν σε κάποιο οργανωμένο ταξιδιωτικό γκρουπ.
Δρόμος στη συνοικία Gion.
Αυτό, όμως, πρόκειται να αλλάξει σύντομα. Ο πρωθυπουργός της χώρας, Fumio Kishida, ανακοίνωνε στα μέσα Σεπτέμβρη πως τον Οκτώβρη η χώρα επρόκειτο να χαλαρώσει περαιτέρω τους συνοριακούς ελέγχους, καταργώντας το ημερήσιο πλαφόν εισερχομένων τουριστών και επιτρέποντας στους τουρίστες να ταξιδεύουν ανεξάρτητα. (Ακόμα και μετά την επανεκκίνηση του τουρισμού, όμως, οι Κινέζοι τουρίστες, που αποτελούσαν το 30% της εισερχόμενης τουριστικής κίνησης το 2019, δύσκολα θα επιστρέψουν σε μεγάλους αριθμούς, αν πρώτα η Κίνα δεν χαλαρώσει την αυστηρή πολιτική του «μηδενικού Covid»).
Καθώς ο τουρισμός επιστρέφει σιγά σιγά, το Κιότο, όπως και άλλοι διάσημοι τουριστικοί προορισμοί ανά τον κόσμο, προσπαθεί να βρει τρόπους να ικανοποιήσει τα πλήθη χωρίς να θυσιάσει την ποιότητα ζωής για όσους κατοικούν μόνιμα στην αρχαία ιαπωνική πρωτεύουσα. Χωρίς να έχει βρεθεί κάποια ξεκάθαρη λύση, η κυβέρνηση του Κιότο ποντάρει στην αλλαγή προοπτικής: Ύστερα από χρόνια προώθησης του «omotenashi» -που σημαίνει σχολαστική φιλοξενία–, προσπαθεί να αφιερώσει περισσότερο χρόνο στην φροντίδα της ίδιας της πόλης.
«Το Κιότο δεν είναι τουριστική πόλη, είναι όμως μια πόλη που εκτιμά τον τουρισμό», δήλωσε ο δήμαρχος Daisaku Kadokawa σε πρόσφατη συνέντευξή του στο δημαρχείο, όπου εμφανίστηκε φορώντας το επίσημο κιμονό που έχει γίνει σήμα κατατεθέν της σχεδόν 15ετούς θητείας του.
Αυτό, όμως, πρόκειται να αλλάξει σύντομα. Ο πρωθυπουργός της χώρας, Fumio Kishida, ανακοίνωνε στα μέσα Σεπτέμβρη πως τον Οκτώβρη η χώρα επρόκειτο να χαλαρώσει περαιτέρω τους συνοριακούς ελέγχους, καταργώντας το ημερήσιο πλαφόν εισερχομένων τουριστών και επιτρέποντας στους τουρίστες να ταξιδεύουν ανεξάρτητα. (Ακόμα και μετά την επανεκκίνηση του τουρισμού, όμως, οι Κινέζοι τουρίστες, που αποτελούσαν το 30% της εισερχόμενης τουριστικής κίνησης το 2019, δύσκολα θα επιστρέψουν σε μεγάλους αριθμούς, αν πρώτα η Κίνα δεν χαλαρώσει την αυστηρή πολιτική του «μηδενικού Covid»).
Καθώς ο τουρισμός επιστρέφει σιγά σιγά, το Κιότο, όπως και άλλοι διάσημοι τουριστικοί προορισμοί ανά τον κόσμο, προσπαθεί να βρει τρόπους να ικανοποιήσει τα πλήθη χωρίς να θυσιάσει την ποιότητα ζωής για όσους κατοικούν μόνιμα στην αρχαία ιαπωνική πρωτεύουσα. Χωρίς να έχει βρεθεί κάποια ξεκάθαρη λύση, η κυβέρνηση του Κιότο ποντάρει στην αλλαγή προοπτικής: Ύστερα από χρόνια προώθησης του «omotenashi» -που σημαίνει σχολαστική φιλοξενία–, προσπαθεί να αφιερώσει περισσότερο χρόνο στην φροντίδα της ίδιας της πόλης.
«Το Κιότο δεν είναι τουριστική πόλη, είναι όμως μια πόλη που εκτιμά τον τουρισμό», δήλωσε ο δήμαρχος Daisaku Kadokawa σε πρόσφατη συνέντευξή του στο δημαρχείο, όπου εμφανίστηκε φορώντας το επίσημο κιμονό που έχει γίνει σήμα κατατεθέν της σχεδόν 15ετούς θητείας του.
Ο σιδηροδρομικός σταθμός Kyoto Station εκπροσωπεί την πιο σύγχρονη πλευρά της πόλης.
Αυξανόμενη δημοφιλία
Το Κιότο αποτελεί έδρα παγκοσμίως γνωστών εταιρειών, όπως η Nintendo και η Kyocera, και έχει κυοφορήσει περισσότερους νικητές Βραβείων Νόμπελ στις επιστήμες από οποιαδήποτε άλλη πόλη στην Ιαπωνία. Όμως τα τελευταία χρόνια πριν από την πανδημία είχε αποκτήσει σχέση εξάρτησης με τις ορδές τουριστών που σπρώχνονταν θορυβώντας στους δρόμους της.
Ξεκινώντας από μια βάση περίπου 10 εκατομμυρίων τουριστών το 2013, ο αριθμός εισερχομένων τουριστών στην Ιαπωνία είχε υπερ-τριπλασιαστεί μέχρι πριν από την πανδημία, σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα της κυβέρνησης. Σχεδόν το ένα τρίτο εξ αυτών επισκέπτονταν το Κιότο, όπου ένας στους πέντε εργαζόμενους απασχολούνταν στον τουρισμό. Οι φόροι από τον κλάδο αποτελούσαν σχεδόν το 13% των εσόδων της πόλης.
Οι ντόπιοι όμως γρήγορα κουράστηκαν από την «τουριστική μόλυνση», όπως την αποκαλούσαν. Βαλίτσες μπλόκαραν τους διαδρόμους των αστικών λεωφορείων. Ενθουσιώδεις επισκέπτες σταματούσαν με το ζόρι τις μαθητευόμενες γκέισες, τις λεγόμενες «maiko», που πήγαιναν στη δουλειά τους, για να φωτογραφηθούν μαζί τους. Και τουρίστες, που είχαν χάσει τον προσανατολισμό τους, «σκόνταφταν» στα σπίτια ντόπιων, ψάχνοντας για το Airbnb τους
Αυξανόμενη δημοφιλία
Το Κιότο αποτελεί έδρα παγκοσμίως γνωστών εταιρειών, όπως η Nintendo και η Kyocera, και έχει κυοφορήσει περισσότερους νικητές Βραβείων Νόμπελ στις επιστήμες από οποιαδήποτε άλλη πόλη στην Ιαπωνία. Όμως τα τελευταία χρόνια πριν από την πανδημία είχε αποκτήσει σχέση εξάρτησης με τις ορδές τουριστών που σπρώχνονταν θορυβώντας στους δρόμους της.
Ξεκινώντας από μια βάση περίπου 10 εκατομμυρίων τουριστών το 2013, ο αριθμός εισερχομένων τουριστών στην Ιαπωνία είχε υπερ-τριπλασιαστεί μέχρι πριν από την πανδημία, σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα της κυβέρνησης. Σχεδόν το ένα τρίτο εξ αυτών επισκέπτονταν το Κιότο, όπου ένας στους πέντε εργαζόμενους απασχολούνταν στον τουρισμό. Οι φόροι από τον κλάδο αποτελούσαν σχεδόν το 13% των εσόδων της πόλης.
Οι ντόπιοι όμως γρήγορα κουράστηκαν από την «τουριστική μόλυνση», όπως την αποκαλούσαν. Βαλίτσες μπλόκαραν τους διαδρόμους των αστικών λεωφορείων. Ενθουσιώδεις επισκέπτες σταματούσαν με το ζόρι τις μαθητευόμενες γκέισες, τις λεγόμενες «maiko», που πήγαιναν στη δουλειά τους, για να φωτογραφηθούν μαζί τους. Και τουρίστες, που είχαν χάσει τον προσανατολισμό τους, «σκόνταφταν» στα σπίτια ντόπιων, ψάχνοντας για το Airbnb τους
.
Εστιατόριο εντός της αγοράς Nishiki.
Ειδικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπήρξαν καθοριστικά για τον τουρισμό στην πόλη. Και όχι με την καλή έννοια. Ο Masutami Kawaguchi που κάνει πριβέ ξεναγήσεις στα αγγλικά στην πόλη, αναφέρει πως πριν από την πανδημία το ημερήσιο πλάνο των πελατών του καθοριζόταν σχεδόν αποκλειστικά από το Instagram. Ο τουρισμός ήταν εστιασμένος εξ ολοκλήρου στις πιο διάσημες περιοχές της πόλης, με τους επισκέπτες να αποβιβάζονται στον σταθμό τρένων και να πηγαίνουν βολίδα σε 2-3 σημεία για να φωτογραφηθούν –το δάσος από bamboo της Arashiyama, το μονοπάτι με τα διαδοχικά πορτοκαλί τορίι (τις παραδοσιακές ιαπωνικές πύλες που συναντούμε στην είσοδο των συντοϊστικών ναών), που ανηφορίζει προς το βουνό πίσω από τον ναό Fushimi Inari, και το χρυσό περίπτερο του βουδιστικού ναού Kinkauji– δημιουργώντας μποτιλιαρίσματα και συνωστισμό στις γύρω περιοχές.
Στην προσπάθειά του να βελτιώσει την κατάσταση, το 2018 ο δήμος έλαβε αυστηρά μέτρα κατά των επενδυτών που αγόραζαν παραδοσιακά σπίτια σε κατοικημένες περιοχές και τα μετέτρεπαν σε Airbnb.
Ειδικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπήρξαν καθοριστικά για τον τουρισμό στην πόλη. Και όχι με την καλή έννοια. Ο Masutami Kawaguchi που κάνει πριβέ ξεναγήσεις στα αγγλικά στην πόλη, αναφέρει πως πριν από την πανδημία το ημερήσιο πλάνο των πελατών του καθοριζόταν σχεδόν αποκλειστικά από το Instagram. Ο τουρισμός ήταν εστιασμένος εξ ολοκλήρου στις πιο διάσημες περιοχές της πόλης, με τους επισκέπτες να αποβιβάζονται στον σταθμό τρένων και να πηγαίνουν βολίδα σε 2-3 σημεία για να φωτογραφηθούν –το δάσος από bamboo της Arashiyama, το μονοπάτι με τα διαδοχικά πορτοκαλί τορίι (τις παραδοσιακές ιαπωνικές πύλες που συναντούμε στην είσοδο των συντοϊστικών ναών), που ανηφορίζει προς το βουνό πίσω από τον ναό Fushimi Inari, και το χρυσό περίπτερο του βουδιστικού ναού Kinkauji– δημιουργώντας μποτιλιαρίσματα και συνωστισμό στις γύρω περιοχές.
Στην προσπάθειά του να βελτιώσει την κατάσταση, το 2018 ο δήμος έλαβε αυστηρά μέτρα κατά των επενδυτών που αγόραζαν παραδοσιακά σπίτια σε κατοικημένες περιοχές και τα μετέτρεπαν σε Airbnb.
Άποψη της πόλης από το παρατηρητήριο Kyoto Tower.
Οι ζημιές που προκάλεσε η πανδημία
Την Άνοιξη του 2020, η Ιαπωνία έκλεισε ερμητικά τα σύνορά της. Το εισερχόμενο χρήμα σταμάτησε να ρέει και το Κιότο, που επί χρόνια αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα, βρέθηκε στα πρόθυρα πτώχευσης.
Η πόλη γεύτηκε τι θα πει ζωή χωρίς τουρίστες και ο συνδυασμός κορωνοϊού και χρέους ήταν «διπλό χτύπημα», ανέφερε ο δήμαρχος Kadokawa.
Στην αρχή της πανδημίας «ο κόσμος στον δρόμο έλεγε “επιστρέψαμε στο παλιό Κιότο, δεν είναι υπέροχο;’’» αναφέρει ο Toshinori Tsuchihashi, διευθυντής του Γραφείου Τουρισμού της πόλης. Καθώς, όμως, το οικονομικό πλήγμα μεγάλωνε, οι πολίτες «άρχισαν να αναγνωρίζουν τη σημασία του τουρισμού».
Πολλές από τις επιχειρήσεις δεν έχουν ακόμα ανακάμψει. Πριν από την πανδημία ήταν σχεδόν αδύνατο να βρεις τραπέζι σε κάποιο από τα πολλά εστιατόρια κατά μήκος του ατμοσφαιρικού δρόμου Pontocho, που εκτείνεται παράλληλα με τον ποταμό Kamo στο κέντρο της πόλης. Σε μια πρόσφατη επίσκεψή μου, όμως, είδα ταμπέλες «προς ενοικίαση» να κρέμονται στα παράθυρα σκοτεινών μαγαζιών και πολλά από τα μπαλκόνια με θέα το νερό παρέμεναν άδεια.
Οι ζημιές που προκάλεσε η πανδημία
Την Άνοιξη του 2020, η Ιαπωνία έκλεισε ερμητικά τα σύνορά της. Το εισερχόμενο χρήμα σταμάτησε να ρέει και το Κιότο, που επί χρόνια αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα, βρέθηκε στα πρόθυρα πτώχευσης.
Η πόλη γεύτηκε τι θα πει ζωή χωρίς τουρίστες και ο συνδυασμός κορωνοϊού και χρέους ήταν «διπλό χτύπημα», ανέφερε ο δήμαρχος Kadokawa.
Στην αρχή της πανδημίας «ο κόσμος στον δρόμο έλεγε “επιστρέψαμε στο παλιό Κιότο, δεν είναι υπέροχο;’’» αναφέρει ο Toshinori Tsuchihashi, διευθυντής του Γραφείου Τουρισμού της πόλης. Καθώς, όμως, το οικονομικό πλήγμα μεγάλωνε, οι πολίτες «άρχισαν να αναγνωρίζουν τη σημασία του τουρισμού».
Πολλές από τις επιχειρήσεις δεν έχουν ακόμα ανακάμψει. Πριν από την πανδημία ήταν σχεδόν αδύνατο να βρεις τραπέζι σε κάποιο από τα πολλά εστιατόρια κατά μήκος του ατμοσφαιρικού δρόμου Pontocho, που εκτείνεται παράλληλα με τον ποταμό Kamo στο κέντρο της πόλης. Σε μια πρόσφατη επίσκεψή μου, όμως, είδα ταμπέλες «προς ενοικίαση» να κρέμονται στα παράθυρα σκοτεινών μαγαζιών και πολλά από τα μπαλκόνια με θέα το νερό παρέμεναν άδεια.
Αντανάκλαση του Kyoto Tower στον γυάλινο τοίχο του σιδηροδρομικού σταθμού Kyoto Station.
Χωρίς να έχει νόμιμες επιλογές για επιβολή αυστηρών περιορισμών στους τουρίστες, η κυβέρνηση ελπίζει να αραιώσει την κίνηση, ώστε να μην υπάρχει συνωστισμός στα ίδια μέρη και τις ίδιες ώρες. Πολεοδόμοι συζητούν επίσης πώς να διορθώσουν προβλήματα, όπως τον συνωστισμό στα αστικά λεωφορεία, που εκνευρίζουν τους κατοίκους. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, οι πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν ήπια μέτρα, όπως την προσπάθεια εκπαίδευσης των επισκεπτών σχετικά με τα παραδοσιακά «ήθη» του Κιότο και την ελπίδα για καλύτερες μέρες.
Στο πνεύμα αυτό, η αγορά Nishiki αποφάσισε ότι θα προσπαθήσει να ενθαρρύνει, αντί να νουθετεί, τους τουρίστες της, αντικαθιστώντας τα «μην» με μια σειρά από «παρακαλώ». Σκανάροντας ένα μεγάλο QR code στην είσοδο της αγοράς, οι επισκέπτες ενημερώνονται για τις επιλογές που τους δίνονται εντός της αγοράς και συγχρόνως ανταμείβονται με δωρεάν Wi-Fi.
Το Κιότο αναμένει την αναπόφευκτη επιστροφή των επισκεπτών με ανάμεικτα συναισθήματα προσμονής και ανησυχίας, αναφέρει ο Takeshi Otsuki, γενικός διευθυντής του ιαπωνικού ταξιδιωτικού γίγαντα, JTB. «Ελπίζουμε στη σταδιακή αύξηση του αριθμού των επισκεπτών και σε μια ομαλή προσγείωση στη νέα πραγματικότητα», λέει χαρακτηριστικά.
Χωρίς να έχει νόμιμες επιλογές για επιβολή αυστηρών περιορισμών στους τουρίστες, η κυβέρνηση ελπίζει να αραιώσει την κίνηση, ώστε να μην υπάρχει συνωστισμός στα ίδια μέρη και τις ίδιες ώρες. Πολεοδόμοι συζητούν επίσης πώς να διορθώσουν προβλήματα, όπως τον συνωστισμό στα αστικά λεωφορεία, που εκνευρίζουν τους κατοίκους. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, οι πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν ήπια μέτρα, όπως την προσπάθεια εκπαίδευσης των επισκεπτών σχετικά με τα παραδοσιακά «ήθη» του Κιότο και την ελπίδα για καλύτερες μέρες.
Στο πνεύμα αυτό, η αγορά Nishiki αποφάσισε ότι θα προσπαθήσει να ενθαρρύνει, αντί να νουθετεί, τους τουρίστες της, αντικαθιστώντας τα «μην» με μια σειρά από «παρακαλώ». Σκανάροντας ένα μεγάλο QR code στην είσοδο της αγοράς, οι επισκέπτες ενημερώνονται για τις επιλογές που τους δίνονται εντός της αγοράς και συγχρόνως ανταμείβονται με δωρεάν Wi-Fi.
Το Κιότο αναμένει την αναπόφευκτη επιστροφή των επισκεπτών με ανάμεικτα συναισθήματα προσμονής και ανησυχίας, αναφέρει ο Takeshi Otsuki, γενικός διευθυντής του ιαπωνικού ταξιδιωτικού γίγαντα, JTB. «Ελπίζουμε στη σταδιακή αύξηση του αριθμού των επισκεπτών και σε μια ομαλή προσγείωση στη νέα πραγματικότητα», λέει χαρακτηριστικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου