Είναι δυνατόν να σκεφτόμαστε χωρίς τον τυπικό τρόπο επικοινωνίας του ανθρώπου, την γλώσσα;

 

Η γλώσσα είναι τόσο βαθιά ενσωματωμένη σχεδόν σε κάθε πτυχή του τρόπου με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα ήταν αν δεν είχαμε. Τι θα γινόταν αν δεν είχαμε ονόματα για τα πράγματα; Τι θα γινόταν αν δεν είχαμε εμπειρία να κάνουμε δηλώσεις, να κάνουμε ερωτήσεις ή να μιλάμε για πράγματα που, στην πραγματικότητα, δεν έχουν συμβεί; Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε; Πώς θα ήταν οι σκέψεις μας;


Η απάντηση στο ερώτημα εάν η σκέψη είναι δυνατή χωρίς την γλώσσα εξαρτάται από το τι εννοεί κάποιος με τον όρο "σκέψη". Μπορεί κανείς να βιώσει αισθήσεις, εντυπώσεις, συναισθήματα χωρίς την γλώσσα; Ναι, και πολύ λίγοι θα υποστήριζαν το αντίθετο. Υπάρχει όμως μια διαφορά ανάμεσα στο να μπορείς να βιώσεις, ας πούμε, τον πόνο ή το φως, και να κατέχεις τις έννοιες "πόνος" και "φως". Οι περισσότεροι θα έλεγαν ότι η αληθινή σκέψη συνεπάγεται το να κατέχουν τις έννοιες.

Πολλοί καλλιτέχνες και επιστήμονες, περιγράφοντας τις δικές τους εσωτερικές διαδικασίες ενώ εργάζονται, λένε ότι δε χρησιμοποιούν λέξεις για να λύσουν προβλήματα, αλλά εικόνες. Η αυτιστική συγγραφέας Temple Grandin, εξηγώντας πώς σκέφτεται οπτικά και όχι γλωσσικά, λέει ότι οι έννοιες για αυτήν είναι συλλογές εικόνων. Για παράδειγμα, η έννοια της λέξης "σκύλος", "είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με κάθε σκύλο που έχω γνωρίσει. Είναι σαν να έχω έναν κατάλογο καρτών με σκυλιά που έχω δει, με φωτογραφίες, που συνεχώς μεγαλώνει καθώς προσθέτω περισσότερα παραδείγματα στη βιβλιοθήκη μου". Η Grandin φυσικά και έχει γλώσσα και ξέρει πώς να τη χρησιμοποιεί, επομένως είναι δύσκολο να πούμε πόσο από τη σκέψη της έχει επηρεαστεί από αυτήν, αλλά δεν είναι αδιανόητο -και πολύ πιθανό- ότι υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν την ικανότητα να χρησιμοποιούν γλώσσα και σκέψη με τον τρόπο που περιγράφει.

Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι οι κωφοί που αποκόπτονται από τη γλώσσα, ομιλούσα ή με νοηματική, πριν εκτεθούν στη γλώσσα, σκέφτονται με εξελιγμένους τρόπους. Όταν αργότερα μάθουν την γλώσσα, μπορούν να περιγράψουν την εμπειρία του να είχαν σκέψεις σαν αυτές του 15χρονου αγοριού που έγραψε το 1836, αφού εκπαιδεύτηκε σε ένα σχολείο για κωφούς, ότι θυμόταν να σκέφτεται στα προ-γλωσσικά του χρόνια "ότι ίσως το φεγγάρι να με χτυπούσε, και σκέφτηκα ότι ίσως οι γονείς μου ήταν δυνατοί, και θα πολεμούσαν το φεγγάρι, και δε θα τα κατάφερνε, και κορόιδευα το φεγγάρι". Επίσης, οι αυθόρμητες νοηματικές γλώσσες που αναπτύχθηκαν από κωφούς μαθητές χωρίς γλωσσικά μοντέλα, σε μέρη όπως η Νικαράγουα, εμφανίζουν το είδος της σκέψης που υπερβαίνει την απλή αισθητηριακή εντύπωση ή την πρακτική επίλυση προβλημάτων.

Ωστόσο, ενώ φαίνεται ότι μπορούμε πράγματι να σκεφτόμαστε χωρίς γλώσσα, συμβαίνει επίσης ότι υπάρχουν ορισμένα είδη σκέψης που γίνονται δυνατά από τη γλώσσα. Η γλώσσα μας δίνει σύμβολα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να διορθώσουμε ιδέες, να αναλογιστούμε πάνω τους και να τις κρατήσουμε για παρατήρηση. Επιτρέπει ένα επίπεδο αφηρημένης συλλογιστικής που δε θα είχαμε διαφορετικά. Ο φιλόσοφος Peter Carruthers έχει υποστηρίξει ότι υπάρχει ένας τύπος εσωτερικής, ρητά γλωσσικής σκέψης, που μας επιτρέπει να φέρουμε τις δικές μας σκέψεις σε συνειδητή επίγνωση.

Ίσως να μπορούμε να σκεφτόμαστε χωρίς γλώσσα, αλλά η γλώσσα μας επιτρέπει να καταλάβουμε ότι σκεφτόμαστε.