Το πανηγύρι του Ταξιάρχη στο Μανταμάδο και το έθιμο της ταυροθυσίας.

Κάθε χρόνο την Κυριακή των Μυροφόρων γίνεται στο Μανταμάδο

της Λέσβου το μεγάλο πανηγύρι προς τιμήν του Ταξιάρχη Μιχαήλ, ο οποίος πιστώνεται με πολλά θαύματα και είναι ο προστάτης της Λέσβου. Επίκεντρο του εορτασμού ο ομώνυμος ναός, στον οποίο συρρέουν πλήθη πιστών και επισκεπτών από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένης της γειτονικής Τουρκίας.

Πολλοί πιστοί διανύουν πεζή την απόσταση των 40 χιλιομέτρων από την Μυτιλήνη έως τον Μανταμάδο με την λαμπάδα «στο μπόι τους» για να προσκυνήσουν το μοναδικό στην Ορθοδοξία ανάγλυφο εβένινο εικόνισμα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, που πλάστηκε από άγνωστο υλικό.

Σύμφωνα πάντως με την παράδοση, δημιουργός του ήταν ένας νεαρός μοναχός που κρύφτηκε στη στέγη όταν στο μοναστήρι επέδραμαν Σαρακηνοί πειρατές. Οι εισβολείς δεν άργησαν να ανακαλύψουν την κρυψώνα του και τον κυνήγησαν μέχρι τη θάλασσα. Εκεί όμως, βρέθηκαν μπροστά σε μια θάλασσα φουρτουνιασμένη που απειλούσε να τους καταπιεί. Τρομαγμένοι τον άφησαν και τράπηκαν σε φυγή. Ο νεαρός καλόγερος, που απέδωσε τη σωτηρία του στον Ταξιάρχη Μιχαήλ, συγκέντρωσε το χώμα το μουσκεμένο από το αίμα των σκοτωμένων καλόγερων και έπλασε το εικόνισμα.

Το έθιμο της ταυροθυσίας

Έως σχετικά πρόσφατα την παραμονή της εορτής των Μυροφόρων στον αύλειο χώρο της εκκλησίας, σφάζονταν ένας ταύρος αλλά και άλλα ζώα, κυρίως αρνιά, προσφορά των πιστών για το λεγόμενο «κισκέκι», το παραδοσιακό «φαγητό του Αγιού» από σπασμένο σιτάρι, κρέας και ρεβύθια, το οποίο προσφερόταν στους προσκυνητές μετά την Θεία Λειτουργία της επομένης. Το αίμα του ταύρου το κρατούσαν σαν φυλαχτό οι πιστοί.

Το τοπικό αυτό έθιμο χάνεται στο βάθος των αιώνων και σίγουρα υπερβαίνει τη δισχιλιετή χριστιανική παράδοση. Οι πανηγύρεις, οι λιτανείες, οι προσφορές καρπών και ζώων, πρακτικές μιας θρησκείας πιο κοντά στα ανθρώπινα μέτρα, αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία των λαών της Μεσογείου - μουσουλμανικών και χριστιανικών.

Από το 2015 η τέλεση της ταυροθυσίας απαγορεύτηκε ύστερα από παρέμβαση των φιλοζωικών οργανώσεων. Η Διεύθυνση Κτηνιατρικής της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, με εντολή της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Μυτιλήνης, δεν επιτρέπει τη διεξαγωγή του «για να τηρηθούν οι υγειονομικοί κανονισμοί που αφορούν τη σφαγή ζώων αποκλειστικά σε σφαγεία, αλλά και του νόμου περί προστασίας των ζώων, που απαγορεύει τη διατήρηση ζώων για πολιτιστικούς και άλλους παρεμφερείς σκοπούς». Έτσι ο ταύρος θυσιάζεται στο σφαγείο όπου τεμαχίζεται και στη συνέχεια μεταφέρεται στην αυλή της εκκλησίας όπου μαγειρεύεται σε τεράστια καζάνια, σύμφωνα με το έθιμο. Τα μικρά ζώα, αρνιά και κατσίκια που προσφέρουν οι πιστοί στον Ταξιάρχη δημοπρατούνται και πωλούνται σε κτηνοτρόφους.

Ο ναός του Ταξιάρχη

Ο σημερινός ναός που κατασκευάστηκε στη θέση παλαιότερου εγκαινιάστηκε αναστηλωμένος εκ βάθρων το 1879 και πανηγυρίζει κάθε χρόνο την επέτειο των εγκαινίων του την Κυριακή των Μυροφόρων. Σύμφωνα με την παράδοση ο Ταξιάρχης Μιχαήλ φορούσε σιδερένια παπούτσια εξού και πολλοί προσκυνητές φέρνουν και αποθέτουν στη βάση της εικόνας του σιδερένια παπούτσια.

Στον ναό φυλάσσεται ο αρχιερατικός σάκος του εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’. Τον σάκο του αγόρασε σε δημοπρασία ο καταγόμενος από το Μανταμάδο Μητροπολίτης Πορφύριος Φωτιάδης, ο οποίος κατά τον απαγχονισμό του Πατριάρχη το 1821 ήταν Πρωτοσύγκελος του Πατριαρχείου. Μετά τον θάνατό του οι συγγενείς του τον δώρισαν στο Προσκύνημα. Υπάρχουν ακόμα, παλιό χρυσοκέντητο επιτραχήλιο του 1656, παλιά ευαγγέλια και εκκλησιαστικά βιβλία. Ανάμεσα στις εικόνες του ναού, υπάρχουν και αρκετές του 16ου αιώνα. Η πηγή από την οποία αναβλύζει τα αγίασμα του ναού, θεωρείται από τις πιο αρχαίες της Λέσβου.