Νότιο Πήλιο: Ο «Νώε» της Μηλίνας

Μέσα σε μια ρεματιά -και αρκετά μέτρα πάνω από τον κεντρικό οδικό άξονα του Νοτίου Πηλίου- βρίσκεται μια κιβωτός. Μέσα σε μια πυκνή θαμνώδη βλάστηση, μετά βίας διακρίνεται το διώροφο σκαρί του περασμένου αιώνα να στέκει στους πρόποδες ενός λόφου. Για να φτάσει κανείς στην «Κιβωτό του Νώε» πρέπει να διασχίσει έναν μικρό χωματόδρομο και μετά να βρεθεί μπροστά στην κατοικία και το εργαστήρι μιας οικογένειας που μοιάζει σαν να βγήκε από άλλη εποχή. Άλλος ένας λόγος, ανάμεσα στους πολλούς να βρεθεί κανείς στο Νότιο Πήλιο. 

 

Βγαίνεις από τη Μηλίνα στο δρόμο προς το Τρίκερι, περνάς τον Άγιο Ανδρέα, έχοντας στα δεξιά σου τον Παγασητικό και στ’ αριστερά τους χαμηλούς λόφους του ατέλειωτου ελαιώνα. Μια στιγμή, στ’ αριστερά πάντα, βλέπεις τον χωματόδρομο που σκίζοντας το Νότιο Πήλιο, βγαίνει στο Αιγαίο, στη θέση Βρωμοπήγαδο.

Λες, ας πάω να δω κι αυτό τον τόπο και έτσι δοκιμάζοντας την ανάρτηση του αυτοκινήτου, δρόμο παίρνεις. Ε, στα εξακόσια μέτρα, πηγαίνοντας υποχρεωτικά με δεύτερη, άρα έχοντας τη δυνατότητα να παρατηρείς, μένεις ενεός. Μα τι είναι επιτέλους αυτό το μεγάλο καΐκι με τις υπερκατασκευές που στέκει περήφανο μέσα σε χωράφι; Μια Κιβωτός; Και που ο Νώε;

Χρόνια ολόκληρα πηγαίνοντας για ψαροντούφεκο στο Βρωμοπήγαδο έβλεπα το καΐκι έχοντας μάθει πια πως ήταν ο «δημιουργικός χώρος» – έτσι τον χαρακτηρίζει ο ίδιος – του Στάθη Σαλαμούρα. Ενός καραβομαραγκού (;), επιπλοποιού (;), κατασκευαστή χρηστικών αντικειμένων από ξύλο ελιάς (;) ή τι άλλο; Απορία ψάλτου βηξ!

Ήθελα να πάω να κουβεντιάσω αυτόν τον σύγχρονο Νώε (!) αλλά δεν εμπιστευόμουν τη δική μου ικανότητα για φωτογράφιση. Φάνταζε τόσο όμορφο αυτό που έβλεπα από μακριά, μα τόσο, που είχα την ανάγκη επαγγελματία που να μας ενώνει κοινό μυαλό και φαντασία.

Όταν ανέβηκε ο Σπύρος Τσακίρης για ένα τριήμερο στον Λαύκο, είχε έρθει πια η ώρα κι έτσι τα πράγματα πήραν γλυκά το δρόμο τους.
Ένα πρωινό, στα μέσα Σεπτέμβρη, στο ξυλουργείο του Στάθη σιμά στο καΐκι, παρατηρούσαμε πως έκανε τις κολλήσεις σ’ ένα γραφείο από ξύλο ελιάς.

«Συγνώμη παιδιά αλλά αυτή η δουλειά βιάζει», μας είπε, εμείς δεν βιαζόμαστε, όλα καλά ήταν, χαζεύαμε και τον μικρό του γιο, τον Νικόλα, έναν ξανθό άγγελο, που παρακολουθώντας τον πατέρα του, έφτιαχνε κι αυτός ένα μείγμα από «κόλλα», χώμα και νερό, σ’ ένα κουβαδάκι. Μετά ανέβηκε στον προσωρινό του παιδότοπο, έναν βαρκαλά (τύπο σκαριού) κι ασχολήθηκε με τα παιχνίδια του. Οι δυο αδελφές του, η Πηγή και η Χαρά έλειπαν στο σχολείο, το ίδιο και η μάνα του η Γεωργία, τελειόφοιτος της Καλών Τεχνών που διδάσκει στη μέση εκπαίδευση.

Το ξύλο για τον Στάθη είναι μονόδρομος. Ιδιαίτερα αυτό της ελιάς. Ξεκίνησε να το δουλεύει στα δώδεκα του χρόνια φτιάχνοντας ο ίδιος τα παιχνίδια του, ένα τόξο, μια σφεντόνα, το σκαμνάκι που θα καθόταν.

«Κατακτάς μ’ αυτό όσα θέλεις. Σχεδόν τα πάντα», λέει κι αν επισημάνεις πως για να γίνει τούτο πρέπει και φαντασία να έχεις και να πιάνουν τα χέρια σου, θα αντιτείνει πως: «όλων πιάνουν τα χέρια κι όλοι έχουμε φαντασία. Κάποιος όμως πρέπει να τη φέρει στην επιφάνεια. Ο παππούς, η γιαγιά, ο δάσκαλος; Κι από τη στιγμή αυτή αρχίζεις και δημιουργείς».

Μεγαλώνοντας στη Μηλίνα, δίπλα στο κύμα, η αγάπη για τη θάλασσα και τα σκάφη είναι αυτονόητη. Ειδικά όταν ο πατέρας σου σε παίρνει με τη βάρκα του για ψάρεμα. Τώρα πια στα σαράντα οκτώ του χρόνια, πλήρης εμπειρίας αναλαμβάνει την επισκευή παλιών σκαριών, που έχουν ζήσει στο νερό πάνω από μισό αιώνα, «το μαύρο τρεχαντήρι που δένει μπροστά στο ‘’Εν πλω» (εστιατόριο) είναι εκατόν δυο χρόνων και το δούλεψα» θα πει.

Μας κάνει μάθημα μπροστά στον βαρκαλά που έχει προς επισκευή, επισημαίνοντας πως αυτά τα παλιά σκαριά είναι κατασκευασμένα από πεύκο ή δρυ.

«Το ξύλο του πια δεν γίνεται να σαπίσει. Το πρόβλημα είναι πως τον είχαν καρφώσει πολλές φορές. Τώρα σώζεται μόνο με χημεία. Αδιαβροχοποιείται με ειδικές κόλλες, μέσα κι έξω και γίνεται ξανά πλεύσιμος. Και μετά πάει με το λατίνι, τα πανιά δηλαδή».

Θέλει να ξέρει τα πάντα για τα σκάφη που δουλεύει. Προέλευση και κατασκευαστή.

«Τούτο εδώ το είχε φτιάξει ένας Θανάσης Σφοντυλιάς που είχε μικρό εργαστήρι στη Μηλίνα. Επιδιόρθωσα κι ένα στο Τρίκερι που είχε βγει από τα χέρια του περίφημου μάστρο Ψαρού στο Πέραμα».

Το δικό του καΐκι, αυτός ο υπέροχος «δημιουργικός του χώρος», όπου σχεδιάζει, ενίοτε ζει, αυτός ο μυθικός τόπος για τα παιδιά του που δεν έχουν ανάγκη από παραμύθι, αφού το ζουν καθημερινά, ξεπερνά τα εκατό χρόνια ύπαρξης. Και το εκπληκτικότερο όλων είναι ότι θα μπορούσε, με τις κατάλληλες επισκευές, να πλεύσει.

Το καΐκι, δεκαπεντάμετρο Σκοπελίτικο, δούλεψε αρχικά ως φορτηγό και «μετά έγιναν οι δρόμοι στη ξηρά».

Σημειώστε πως μέχρι και τη δεκαετία του ’60, η επικοινωνία του Νοτίου Πηλίου με τον Βόλο, γινόταν από τη θάλασσα.

Όταν πια έγιναν οι δρόμοι το καΐκι μετατράπηκε σε αλιευτικό και στη συνέχεια σε τουριστικό. Ύστερα ξέμεινε όπως πολλά άλλα για, κοντά είκοσι χρόνια, στο καρνάγιο της Μηλίνας και θα έπαιρνε κι αυτό το δρόμο του, όπως και τα υπόλοιπα, για κάψιμο.

«Έλειωνε εκεί, οι παλιοί μαστόροι είχαν πια αποθάνει, μιλάμε για είκοσι πέντε χρόνια πριν όταν ξεκίνησα να συνεργάζομαι πάνω στο ξύλο της ελιάς με τον Αλέξανδρο Στέφαν. Περνάγαμε κάθε μέρα από μπροστά του και το χαζεύαμε, μέχρι που στο τέλος ρωτήσαμε αν πουλιόταν. ‘’σας το δίνουμε χάρισμα’’ μας είπαν ‘’αλλιώς θα το κάψουμε κι αυτό’’», λέει.

Και συνεχίζει: «Στεναχωρηθήκαμε κι αποφασίσαμε να το πάρουμε. Που να το πάμε; Στο χωράφι. Έρχεται ο οδηγός ενός γερανού, μας λέει ‘’παιδιά δεν περνάει το δρόμο, είναι μεγάλο’’. Πάμε σε άλλον, μας είπε πως θα περάσει με πολύ ζόρι, ε, για εξακόσια μέτρα χωματόδρομο μας βγήκε η ψυχή για έξη ώρες».

Τον ρωτάς αν η ελιά, τα αντικείμενα που φτιάχνεις από αυτή, η θάλασσα, τα παλιά σκάφη, τι αποτελούν; Βιοπορισμό, αγάπη, χόμπι;

Θα απαντήσει πως « χρειάζεται καθαρή δουλειά και σωστό μέτρημα του χρόνου. Άλλωστε οι έρωτες αναπτύσσονται όταν ξέρεις να τους φροντίσεις».

Θα βρείτε τον Στάθη Σαλαμούρα κάθε Σάββατο στο παζάρι της Αργαλαστής, στον πάγκο του, όπου βγάζει τα πλατό για το πρωινό, τις σπάτουλες μαγειρέματος, τα μαχαιράκια για βούτυρο και μαρμελάδες, τους φελλούς για μπουκάλια και τα μπρελόκ του. Μικρογλυπτική όλα πάνω στο ξύλο της αγαπημένη του ελιάς που τα σχέδια του γράφουν παράξενες ιστορίες. Το μυθικό βουνό στο κέντρο της Ελλάδας εξακολουθεί να γεννά παράξενα υπέροχους ανθρώπους.

Κι όταν διαδίδεις τη φωνή τους, λες, έπιασε τόπο η δουλειά που τάχτηκα να κάνω.

Σπύρος Τσακίρης