Η τελευταία μονομαχία στην Ελλάδα έγινε το 1904 για ένα ρουσφέτι

Έγινε ανάμεσα σε δύο πολιτικούς. Ο ένας έπεσε νεκρός.


Στις 18 Ιουνίου του 1904, έγινε στην Ελλάδα η τελευταία μονομαχία. Από τη μια πλευρά βρέθηκε ο υπουργός Παιδείας Σπύρος Στάης καταγόμενος από τα Κύθηρα και από την άλλη ο μύωψ βουλευτής Τρικάλων Κωνσταντίνος Χατζηπέτρος. Ο Χατζηπέτρος είχε εξυβρίσει τον Στάη, επειδή του είχε αρνηθεί ρουσφέτι και ο υπουργός ζήτησε μονομαχία για να αποκαταστήσει την τιμή του, την οποία απεδέχθη ο Χατζηπέτρος.

Το «φονικό» ρουσφέτι

Βρισκόμαστε στο 1904. Πρωθυπουργός στην Ελλάδα είναι ο τρικουπικός, Κερκυραίος πολιτικός Γεώργιος Θεοτόκης, ο οποίος τότε βρισκόταν στο τιμόνι της χώρας για τρίτη φορά (θα ακολουθήσει μια ακόμα που θα είναι και η τελευταία). Υπουργός επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας εκπαιδεύσεως έχει τοποθετηθεί ο Σπυρίδων Στάης. Το νομοθετικό του έργο σε όλες τις θητείες του στο συγκεκριμένο υπουργείο υπήρχε έντονο αν και γενικότερα οι κυβερνήσεις Θεοτόκη δεν έκαναν βαθιές τομές. Ο Στάης, ωστόσο, άφησε έργο. έμεινε στην ιστορία ως ο ιδρυτής των εμπορικών σχολών στις αρχές του εικοστού αιώνα. Συνέβαλε καθοριστικά στη σύνταξη του νομοσχεδίου ίδρυσης της Ακαδημίας Αθηνών Προώθησε την κατασκευή διδακτηρίων, εμπορικής σχολής και του Γυμνασίου Κυθήρων, απ' όπου καταγόταν. Επίσης, προσέφερε μέρος της περιουσίας του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το γνωστό κληροδότημα Στάη, για την παροχή υποτροφιών στους Κυθηρίους σπουδαστές, που ισχύει μέχρι σήμερα.

Γενικά ο Στάης θεωρούταν και πιθανότατα ήταν ένας από τους καλύτερους πολιτικούς που διέθετε η Ελλάδα εκείνη την εποχή. Η ιστορία του, ωστόσο, αμαυρώθηκε όταν ο δρόμος του συναντήθηκε με εκείνον του Κωνσταντίνου (Κοκός) Χατζηπέτρου. Γόνος της γνωστής στρατιωτικής οικογένειας των Χατζηπέτρων. Ο παππούς του, Χριστόδουλος, ήταν διοικητής του τάγματος που υποδέχθηκε τον Όθωνα στο Ναύπλιο. Πέραν τούτου... ουδέν, όμως. Ο Χατζηπέτρος εκλέχθηκε βουλευτής Τρικάλων στις εκλογές του 1890, του 1892, του 1895, του 1899 και του 1902 αλλά ποτέ δεν ανέλαβε κάποιο χαρτοφυλάκιο ή κάποια ιδιαίτερη θέση μέσα στο κόμμα του Θεοτόκη.

Ο Χατζηπέτρος, προεκλογικά είχε... υποσχεθεί την έδρα της ανατομίας σε έναν φίλο του, τον Μελησινό ο οποίος θα φρόντιζε ώστε αυτός και η οικογένεια του να ψηφίσουν τον υποψήφιο βουλευτή. Ο Χατζηπέτρος κέρδισε την έδρα στη βουλή και ο Μελησινός περίμενε να κερδίσει την έδρα... στο πανεπιστήμιο. Ο βουλευτής ζήτησε αυτό το μικρό «ρουσφετάκι» από τον Στάη. Προφανως αυτός (ίσως και για να τον ξεφορτωθεί) τον είχε διαβεβαιώσει πως θα το κάνει.

Η επιστολή παραίτησης του Στάη


Από τις εκλογές του 1902, ωστόσο, πέρασαν δυο χρόνια και το ρουσφέτι είχε μείνει στα λόγια. Οπότε κάποια στιγμή ο Κοκός Χατζηπέτρου αποφάσισε να αντιδράσει. Πήγε, λοιπόν, στη βουλή μια ημέρα που ήξερε ότι ήταν προγραμματισμένη μια ομιλία του Στάη και όταν αυτός τελείωσε ο Χατζηπέτρος τον περίμενες στους (περίφημους, από τότε) διαδρόμους του κοινοβουλίου. Όταν οι δυο άνδρες ανταμώθηκαν, υπήρξε, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες ο ακόλουθος διάλογος:


- Ελησμονήσατε την υπόσχεσιν, που μου εδώσατε, κ. υπουργέ.

- «Πράγματι, το ξέχασα. Άλλωστε επρόκειτο για ζήτημα υπηρεσιακής ευταξίας. Αυτήν την πολιτική ακολουθώ πάντοτε» απάντησε απότομα ο Στάης.

- «Το εξέχασες; Είσαι ένας αγύρτης υπουργός»! είπε δυνατά ο Χατζηπέτρος και ακολούθησε ένα μικρό χάος με πολλούς βουλευτές και υπουργός να προσπαθούν να χωρίσουν τους δυο άνδρες οι οποίοι ήταν έτοιμοι να πιαστούν στα χέρια.

Η (τελευταία) μονομαχία

Ο Στάης, ωστόσο, δεν το άφησε όλο αυτό να περάσει έτσι. Αμεσως κάλεσε τον Χατζηπέτρο σε μονομαχία. Πολλοί περιέγραφαν τον τότε υπουργό Παιδείας ως καβγατζή και παλικαρά που δε σήκωνε μύγα στο σπαθί του. Άλλοι πάλι θεωρούσαν πως ο Στάης έδρασε πονηρά αφού ήξερε πως ο αντίπαλός του ήταν μύωπας και πως είτε θα είχε... εύκολο έργο, είτε θα αποσυρόταν την τελευταία στιγμή.

Από την άλλη, ίσως ο Χατζηπέτρος (που είναι δεδομένο πως ήξερε ότι είχε σημαντικό μειονέκτημα απέναντι στον αντίπαλο του) να θεωρούσε ότι ο Στάης, προκειμένου να μη χάσει την υπουργική θέση, θα έκανε πίσω την τελευταία στιγμή. Μερικά χρόνια νωρίτερα, άλλωστε, ο Στάης είχε προκληθεί σε μονομαχία από αξιωματικό του Nαυτικού επειδή τον είχε χτυπήσει. Η μονομαχία δεν έγινε καθώς ο υπουργός προχώρησε σε δήλωση με την οποία εξέφραζε δημόσια τη μεταμέλειά του για το επεισόδιο. Ίσως, εκεί να είχε στηρίξει τις ελπίδες του ο Χατζηπέτρος. Αλλά τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν καλά για εκείνον... Ακόμα και οι προσπάθειες του πρωθυπουργού Θεοτόκη να αποτρέψει τη μονομαχία δεν έφεραν κάποιο αποτέλεσμα.

Δημοσίευμα για τη μονομαχία


Τα της μονομαχίας διεύθυνε ο τότε βουλευτής Μεγαρίδος Γ. Αναστασόπουλος ο οποίος συναντήθηκε με τους τέσσερις μάρτυρες που είχαν καθορίσει οι μονομάχοι για να συντάξουν το πρωτόκολλο της μονομαχίας. Σύμφωνα με αυτό:H μονομαχία θα γινόταν με πιστόλια οποιουδήποτε συστήματος.
H απόσταση βολής ορίστηκε στα είκοσι (20) μέτρα.
Θα ανταλλαγεί ταυτόχρονα και από τους δύο από μία βολή.
Μετά την ανταλλαγή των βολών οι αντίπαλοι θα συμφιλιωθούν.
Οποιοδήποτε αποτέλεσμα και αν επιφέρουν οι ταυτόχρονες βολές των αντιπάλων δεν θα επαναληφθούν.

Αν και σύγχρονα κείμενα αναφέρουν ότι η μονομαχία έγινε σε ένα χωράφι κοντά στον Ποδονίφτη (κάπου στη σημερινή Νέα Χαλκηδόνα, πάνω από την Αχαρνών), η αλήθεια είναι πως, τελικά, η μονομαχία έγινε στις 5 το πρωί της 18ης Ιουνίου του 1904, στην (τότε) ερημική τοποθεσία «Τράχωνες», έξω από την Αθήνα (εκεί που σήμερα είναι το Άνω Καλαμάκι). Τη σκηνή της μονομαχίας περιγράφει ο δημοσιογράφος Κώστας Μάγερ στο βιβλίο του «Ελληνικά δημοσιογραφικά ανέκδοτα»:


«Πυροβόλησαν ταυτόχρονα. Ο Χατζηπέτρος, μετά τον πυροβολισμό, στροβιλίζεται, το πιστόλι φεύγει από τα χέρια του, και αυτός πέφτει μπρούμυτα. Όλοι σπεύδουν προς το μέρος του. Ο γιατρός Φωκάς, που παρευρίσκονταν στην μονομαχία, του ξεκουμπώνει το σακάκι και το πουκάμισο για να βρει το τραύμα. Διαπιστώνει ότι η σφαίρα είχε διαπεράσει το στήθος του. Ο Χατζηπέτρος πνέει τα λοίσθια και το αίμα εξακολουθεί να τρέχει απ’ το στόμα του. Ο Στάης επιχειρεί να πλησιάσει τον τραυματία, αλλά τον αναχαιτίζει ένας από τούς μάρτυρες, που του φωνάζει: «Φεύγα! Φεύγα! Τον εσκότωσες!». Και ο Στάης μπαίνει στο αμάξι του και φεύγει. Σε λίγα λεπτά ο γιατρός Φωκάς και άλλοι τοποθετούν τον Χατζηπέτρο σ’ ένα αμάξι και τον μεταφέρουν στο Πολιτικό Νοσοκομείο. Αλλά ήταν αργά πλέον. Στις 10 το πρωί ο βουλευτής Τρικάλων πέθανε».

Δημοσίευμα για τη μονομαχία


Μετά τον θάνατο του Χατζηπέτρου, η κοινωνική δυσαρέσκεια που εκδηλώθηκε για το βάρβαρο έθιμο, ήταν έντονη. Ο θόρυβος που ξεσηκώθηκε από τις εφημερίδες, ανάγκασε τη Δικαιοσύνη να κινηθεί γρήγορα. Έγιναν ανακρίσεις, προφυλακίστηκε ο Στάης και στις 19 Οκτωβρίου του ιδίου χρόνου (1904) έγινε η δίκη στο κακουργιοδικείο της Σύρου. Μετά σύντομη ακροαματική διαδικασία το Δικαστήριο αθώωσε τον Στάη, ο όποιος ελεύθερος πια επέστρεψε στην πολιτική του ζωή και τον Ιούνιο του 1905 ξανάγινε υπουργός Παιδείας στη νέα Κυβέρνηση Θεοτόκη.

Επισήμως δεν έγινε άλλη μονομαχία στην Ελλάδα. Ανεπίσημα υπάρχουν αναφορές για μονομαχίες έως και τη δεκαετία του ’60. Με νομοσχέδιο που δημοσιεύθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 1918 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Νόμος 1592/1918 περί μονομαχίας) οι ποινές για τη μονομαχία έγιναν πολύ πιο αυστηρές. Δε μετατρέπονταν σε χρηματικές και δεν εφαρμόζονταν διατάξεις αναστολής για την εκτέλεση τους Επιπλέον οι μάρτυρες και ο συντονιστής θεωρούνταν συναυτουργοί και τιμωρούνταν επίσης.