Φολέγανδρος: Μία αξέχαστη ελληνική νησιωτική εμπειρία

Η Φολέγανδρος φημίζεται για την εκπληκτική φυσική ομορφιά της, την απόκρημνη ακτογραμμή, τα

κρυστάλλινα νερά της, τις παρθένες παραλίες και την απεριόριστη θέα που προσφέρει σχεδόν από όλα τα σημεία της. Το νησί χαρακτηρίζεται και από ένα άγριο τοπίο με υπέροχες παραλίες.

Η πρώτη αναφορά στο νησί γίνεται στην ελληνική μυθολογία, όπου αναφέρεται ότι πρωτοκατοικήθηκε από βοσκούς και επειδή ήταν μεγάλος ο αριθμός των ανδρών, ονομάστηκε Πολύανδρος ή Πολύκαντρο. Υπάρχουν δύο εκδοχές για την προέλευση του τωρινού ονόματος του νησιού. Η μία βασίζεται στη μυθολογία και θέλει το όνομα του νησιού να προέρχεται από τον υιό του Μίνωα, τον Φολέγανδρο. Η άλλη είναι πως προέρχεται από τη φοινικική λέξη “phelekgundari” που σημαίνει «πετρώδης γη», λόγω της μορφολογίας.

Επειδή, στο νησί υπάρχουν αρκετά προστατευόμενα είδη πανίδας, όπως λαφιάτες, κυρτοδάκτυλοι, σαμιαμίδια,  οχιές, κ.α. και προστατευόμενα είδη ορνιθοπανίδας, όπως μαυροπετρίτες, μύχοι της Μεσογείου,  σπιζαετοί, πετρίτες,  γερακίνες, αετογερακίνες, πελαργοί, αιγαιόγλαροι, λιμόζες,  θαλασσοκόρακες, κ.α., προστατευόμενα είδη χλωρίδας, αλλά και σπήλαια στα οποία βρίσκουν καταφύγιο οι μεσογειακές φώκιες monachus-monachus, το μεγαλύτερο μέρος του νησιού είναι προστατευόμενος βιότοπος του Natura 2000.

Ιστορία

Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα από ανασκαφές, το  νησί κατοικήθηκε από την 3η χιλιετία π.Χ. από τους Κάρες και τους Φοίνικες και αργότερα από Έλληνες, Ρωμαίους, Ενετούς και Οθωμανούς.

Στο  Παλαιόκαστρο, πάνω από τον ναό της Παναγίας, υπάρχουν ακόμα ερείπια κτισμάτων. Στο νεκροταφείο της Χώρας, σώζεται και ένα τμήμα τείχους από τον 4ο π.Χ. αιώνα. Όπως επίσης και χαραγμένα ονόματα στα τοιχώματα της Χρυσοσπηλιάς, τα οποία χρονολογούνται την ίδια περίοδο.

Ήθη – Έθιμα

Την Κυριακή του Πάσχα, οι πιστοί παίρνουν την εικόνα της Παναγίας από τον ναό της Παναγίας και την περιφέρουν σε όλους τους δρόμους και τα σπίτια της Χώρας, στα οποία οι ιδιοκτήτες τους, κερνούν τους ακολούθους της περιφοράς. Στο τέλος της ημέρας η εικόνα διανυκτερεύει στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην Άνω Μερά (Άνω Μεριά).

Τη Δευτέρα του Πάσχα η περιφορά με συνοδεία πιστών, συνεχίζεται στα σπίτια της Άνω Μεράς. Στο τέλος της ημέρας η εικόνα διανυκτερεύει στον ναό της Παντάνασσας στο Κάστρο.

Την Τρίτη του Πάσχα, η εικόνα θα ξεκινήσει την περιφορά της από τον Πετούση, στη συνέχεια θα περάσει από το Λιβάδι και θα καταλήξει στον Καραβοστάση.

Το έθιμο του «Μάη», στη Φολέγανδρο το γιορτάζουν την ημέρα με πορεία αποτελούμενη από ανθρώπους που τραγουδούν στολισμένοι με λουλούδια, μουσικά όργανα, αλλά και από έναν γάιδαρο στολισμένο με λουλούδια, όπως και ο αναβάτης του,  ο οποίος βρίσκεται στην κεφαλή της πομπής. Την ίδια ημέρα γιορτάζουν τη Μαγιάτισσα.

Η εορτή γίνεται για να τιμήσουν την Παναγία τη Μαγιάτισσα, επειδή είχε σώσει το νησί από πειρατές.

Ο παραδοσιακός γάμος  ξεκινά με τη συνοδεία μουσικών οργάνων, της νύφης από το πατρικό της μέχρι την εκκλησία. Μετά το πέρας του μυστηρίου, αντί κουφέτων, προσφέρουν παστέλια και ρακί στους παρευρισκόμενους και τέλος καταλήγουν σε γλέντι με τραγούδια και χορεύοντας νησιώτικα και απαραιτήτως στα εδέσματα συμπεριλαμβάνονται ματσάτα και σουρωτό.

Η γιορτή “Αγροσουρωτοξυνοτύρι”.

Η Καϊκοκακαβιά, είναι γιορτή κατά την οποία προσφέρουν κακαβιά η οποία έχει παρασκευαστεί μέσα στα ψαροκάϊκα με φρέσκα αλιεύματα.

Είδη τουρισμού

Πολιτιστικός τουρισμός, θρησκευτικός τουρισμός, οινοτουρισμός, επαγγελματικός τουρισμός, κοινωνικός τουρισμός, θαλάσσιος τουρισμός, αθλητικός τουρισμός, περιπατητικός τουρισμός, εναλλακτικός τουρισμός, οικοτουριστιμός, ακόμα και βοτανολογικός τουρισμός.

Παραλίες

Με αμμουδιά	Με βότσαλο	Με βράχια
Βάρδια	Χοχλίδια	Αμπέλι
Λατινάκι	Κάτεργο	Βάλσαμο
Βιτσέντζου	Φηρά+άμμο	Βορεινό
Πουντάκι	Σερφιώτικο
Λιβάδι +βράχια
Αγκάλη
Γαλύφος
Άγιος Νικόλαος
Λιβαδάκι
Λυγαριά+βότσαλο
Άγιος Γεώργιος

Αξιοθέατα

1. Το μεσαιωνικό κάστρο κατασκευασμένο από τους Ενετούς το 13ο αιώνα, με κτίσματα που διατηρούνται μέχρι και σήμερα είτε ως κατοικίες είτε ως επιχειρήσεις.
2. Το Λαογραφικό Μουσείο
3. Αρχαιολογικά ευρήματα στον Κάστελο, μία μικρή βραχονησίδα κοντά στη Φολέγανδρο, τα οποία μαρτυρούν κατοίκιση κατά την Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περιόδου, δηλαδή γύρω στα μέσα της χιλιετίας 3ου π.Χ.
4. Ο Φάρος της Ασπρόπουντας.
5. Μοναστήρι της Παναγίας.
6. Λεμονόσπιτα, που είναι μάντρες από ξερολιθιά με σκοπό την προστασία των οπωροφόρων δέντρων από τους δυνατούς ανέμους.

Φυσικά αξιοθέατα

1. Σπήλαιο της Χρυσοσπηλιάς
2. Σπήλαιο Γεωργίτση
3. Σπορ
4. Καταδύσεις, βόλτες με σκάφος, jet ski, ψάρεμα από σκάφος, πεζοπορία, τρέξιμο, κ.α.

Τοπικές συνταγές και τοπικά προϊόντα

1. Η καλασούνα (Φολεγανδρίτικη τυρόπιτα).
2. Κρεμυδένια ή καλασούνα πίτα με τυριά.
3. Ματσάτα (είδος χυλοπίτας.
4. Σουρωτό (μαλακό και ελαφρά αλατισμένο τυρί).
5. Μανούρι (τυρί).
6. Μυζήθρα (τυρί).
7. Μελίχλωρο (ημίσκληρο τυρί από αλατισμένο μανούρι).
8. Σκληρό (πικάντικο τυρί).
9. Σουρωτένια (συνδυασμός τυρόπιτας και καρυδόπιτας).
10. Κολοκυθένια (γλυκό).
11. Μανουρόπιτα.
12. Καρπουζόπιτα ή «αδιαγγουρένια» (γλυκό).
13. Καρπουζοκεφτέδες (γλυκό).
14. Παστέλι.