«Ο Γ΄Παγκόσμιος Πόλεμος είναι ήδη σε εξέλιξη»;

Άρθρο του Jacob Nagel
από το
https://www.fdd.org/

Ο Oleksiy Danilov, γραμματέας του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας της Ουκρανίας, προειδοποίησε πρόσφατα τους συμμετέχοντες στο Φόρουμ Ασφάλειας του Κιέβου ότι «ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη».

Ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Τις πρώτες εβδομάδες, φαινόταν ότι οι Ρώσοι θα συνέτριβαν τους Ουκρανούς σε μια επίθεση τύπου blitzkrieg. Αυτή η πρόβλεψη ήταν εντελώς ανακριβής. Ο ρωσικός στρατός δεν ήταν καλά προετοιμασμένος για την αποστολή και ο εξοπλισμός του ήταν πολύ λιγότερο αποτελεσματικός από το αναμενόμενο. Το να πει κανείς ότι το ηθικό των στρατιωτών της δεν ήταν υψηλό είναι υποτιμητικό.




Μέχρι τα τέλη της Άνοιξης του 2022, το Washington Blob ήταν για άλλη μια φορά άγρια εκτός βάσης, με τους ειδικούς να προβλέπουν ότι η Ρωσία θα συνθηκολογούσε υπό τις δυτικές κυρώσεις. Όσοι περίμεναν μια καταστροφή για τη ρωσική οικονομία δεν έμαθαν τίποτα από τις κυρώσεις της Δύσης στη Βόρεια Κορέα και το Ιράν – δύο χώρες πολύ μικρότερες από τη Ρωσία που έχουν υποστεί αυστηρές κυρώσεις εδώ και πολλά χρόνια. Οι κυρώσεις έβλαψαν αναμφισβήτητα τις οικονομίες τους, αλλά δεν άλλαξαν τη θεμελιώδη φύση των καθεστώτων.



Σήμερα, η Ρωσία και η Ουκρανία εμφανίζονται εγκλωβισμένες σε έναν πόλεμο, παρόμοιο με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου και οι δύο πλευρές υπέστησαν τεράστιες απώλειες χωρίς σημαντικά εδαφικά ή στρατηγικά κέρδη. Φαίνεται όλο και πιο πιθανό αυτό το αδιέξοδο να διαρκέσει χρόνια. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για να πιστεύουμε ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει.


Ούτε η Ρωσία ούτε η Ουκρανία φαίνεται να έχουν τη στρατιωτική ικανότητα να νικήσουν την άλλη πλευρά. Την ίδια στιγμή, ούτε ο Βλαντιμίρ Πούτιν ούτε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι μπορούν να παραιτηθούν. Εάν ο Ζελένσκι ρίξει λευκή πετσέτα, η χώρα του δεν θα είναι πλέον ελεύθερη και πιθανότατα θα πέσει από την εξουσία. Εάν ο Πούτιν παραιτηθεί, θα καταρρίψει την εικόνα του ως ισχυρός άνδρας της Ρωσίας και θα αντιμετωπίσει προκλήσεις για την εξουσία του.



Ορισμένοι δημοσιογράφοι έχουν προβλέψει ότι η αντιδημοφιλία του πολέμου, λόγω του υψηλού αριθμού θυμάτων, σε συνδυασμό με το βαρύ τίμημα των κυρώσεων, θα μπορούσε να στρέψει τον ρωσικό λαό εναντίον του Πούτιν. Αυτό, επίσης, είναι τελείως εκτός πραγματικότητας. Η ρωσική ιστορία είναι γεμάτη από ηγέτες που επέβαλαν τεράστιες απώλειες στον πληθυσμό χωρίς να πληρώσουν με το τίμημα της κατάρρευσης του καθεστώτος. Μεγάλοι στρατηγικοί λανθασμένοι υπολογισμοί του Ιωσήφ Στάλιν και των κορυφαίων συνεργατών του, οδήγησαν σε εξευτελιστικές στρατιωτικές ήττες κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα το 1941. Οι Σοβιετικοί έχασαν έδαφος και οι απώλειές τους ανήλθαν σε εκατομμύρια ακόμη και πριν ξεκινήσει η περιβόητη αιματηρή Μάχη του Στάλινγκραντ. Καθώς οι Ρώσοι εξακολουθούν να καυχώνται σήμερα, οι κακουχίες χαλύβδωσαν την αποφασιστικότητα του ρωσικού στρατού και του ρωσικού λαού, οδηγώντας σε μια ιστορική νίκη επί των Γερμανών εισβολέων.



Φυσικά, τίποτα από αυτά δεν σημαίνει ότι ο κόσμος βαδίζει προς έναν ολοκληρωτικό πόλεμο. Αλλά τα βασικά σενάρια θα μπορούσαν να επισπεύσουν μια στροφή προς το χειρότερο. Για παράδειγμα, μια κατάρρευση των ρωσικών μετώπων (π.χ. ουκρανικά στρατεύματα να διαρρήξουν τη Ζαπορίζια, τη Χερσώνα και τις γύρω περιοχές και να δημιουργήσουν ένα σημαντικό προγεφύρωμα στη χερσόνησο της Κριμαίας) θα μπορούσε να ωθήσει τη Ρωσία να αναπτύξει πυρηνικά όπλα (τακτικά ή στρατηγικά) για να αποκαταστήσει την ισορροπία. Ο αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας της Ρωσίας Ντιμίτρι Μεντβέντεφ έχει προειδοποιήσει επανειλημμένα ότι η Ρωσία δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει τέτοια όπλα εάν χρειαστεί. Ομοίως, μια ξαφνική κατάρρευση της Ουκρανίας —που οδηγεί στην πτώση του Κιέβου— μπορεί να προκαλέσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ να εισαγάγουν νέα, πιο καταστροφικά όπλα ή ακόμη και να αναπτύξουν στρατεύματα στο έδαφος για να αποκαταστήσουν την ισορροπία. Σε κάθε σενάριο, ο δρόμος προς τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είναι μόνο ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας.



Γενικότερα, ένας λάθος υπολογισμός από οποιοδήποτε μέρος θα μπορούσε να έχει ακούσιες συνέπειες. Για παράδειγμα, ένα ρωσικό αντιαεροπορικό που καταρρίπτει ένα μαχητικό αεριωθούμενο του ΝΑΤΟ που διέρχεται από τον πολωνικό εναέριο χώρο στην Ουκρανία λόγω σφάλματος πλοήγησης θα μπορούσε να ωθήσει το ΝΑΤΟ να επικαλεστεί το άρθρο 5. Ομοίως, εάν ρωσικοί πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς χτυπήσουν κατά λάθος έναν στόχο σε έναν από τους ΝΑΤΟϊκούς γείτονες της Ουκρανίας, προκαλώντας θανάτους.

Εάν ένα άλλο έθνος-κράτος ενταχθεί στον πόλεμο, θα μπορούσε να πυροδοτήσει έναν ευρύτερο πόλεμο. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαοκτώ μηνών, χιλιάδες ξένοι μαχητές έχουν ενταχθεί και στις δύο πλευρές. Η κατάσταση θυμίζει τις διεθνείς ταξιαρχίες που πολέμησαν υπέρ των Εθνικιστών και των Δημοκρατικών στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο (1936–1939). Όμως, καθώς το αδιέξοδο επιμένει στην πρώτη γραμμή, μπορεί να δούμε άλλα έθνη να παρεμβαίνουν. Η Λευκορωσία, όπου ο Πρόεδρος Λουκασένκο τάχθηκε στο πλευρό των Ρώσων από την αρχή, είναι προφανής υποψήφιος. Ένας άλλος υποψήφιος είναι η Βόρεια Κορέα. Ο Ανώτατος Ηγέτης Κιμ Γιονγκ Ουν πρόσφατα αναπλήρωσε τα ρωσικά αποθέματα όπλων και πυρομαχικών από τα δικά του οπλοστάσια. Ο Κιμ πιθανότατα δεν θα ρίξει δάκρυα αν χαθούν βορειοκορεατικά στρατεύματα στην Ουκρανία, αποκτώντας έναν πιο σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια σκηνή.



Από την άλλη πλευρά, παραμένει απίθανο οι δυτικές χώρες όπως η Βρετανία, η Γερμανία ή η Γαλλία να στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία. Αλλά δεδομένης της βαθιάς ιστορικής έχθρας και καχυποψίας που έχουν ορισμένα έθνη της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Πολωνία, προς τη Ρωσία, ποιος ξέρει τι θα μπορούσε να συμβεί;

Μέχρι στιγμής, η Κίνα έχει προσπαθήσει να συνεργαστεί ,τηρώντας μια πολιτική ουδετερότητας, ακόμη και όταν το Πεκίνο βοηθά τη Μόσχα στα παρασκήνια. Η Κίνα κατανοεί ότι η τρέχουσα οικονομική της κρίση σχετίζεται εν μέρει με την επιδείνωση των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, η σύγκρουση μπορεί να μην είναι αποτρεπτικός παράγοντας για το Πεκίνο. Η κινεζική ηγεσία ζυγίζει ενεργά έναν πόλεμο κατάκτησης της Ταϊβάν. Ο Πρόεδρος Xi Jinping θα μπορούσε, κάποια στιγμή, να προσφέρει στους Ρώσους μια συμφωνία με την οποία θα υποστήριζαν την εισβολή του στην Ταϊβάν με αντάλλαγμα την κινεζική υποστήριξη εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης. Αν και κάποιοι μπορεί να το απορρίψουν αυτό, είναι διδακτικό να θυμόμαστε ότι ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ο μεγαλύτερος στον κόσμο) πρόκειται να εισέλθει στο πέμπτο και τελευταίο έτος του μεγάλου σχεδίου εκσυγχρονισμού του. Εάν ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας εξακολουθεί να μαίνεται το 2025, ένα τέτοιο σενάριο μπορεί να είναι πιο ρεαλιστικό.



Ευτυχώς, υπάρχουν επίσης καλά νέα σενάρια που θα μπορούσαν να τερματίσουν τη σύγκρουση και, επομένως, τη μειωμένη πιθανότητα μιας παγκόσμιας σύγκρουσης. Κατά μία έννοια, η Ουκρανία και η Ρωσία έχουν αποδείξει την ικανότητά τους να διατηρούν κάποιο είδος εκεχειρίας αποφεύγοντας έναν ολοκληρωτικό πόλεμο μετά τη ρωσική εισβολή στην Κριμαία το 2014. Η σχετική ηρεμία κράτησε μέχρι το 2022. Δεν ήταν πλήρης κατάπαυση του πυρός, με τακτικές αψιμαχίες στις περιοχές του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ (όπου το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού είναι Ρώσοι). Ωστόσο, ήταν υπό έλεγχο. Έτσι, και οι δύο πλευρές ενδέχεται να συμφωνήσουν σε κατάπαυση του πυρός, εάν αυτό σημαίνει ότι δεν αποδέχονται την ήττα.

Ένας σημαντικός μπαλαντέρ είναι ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ. Εάν ο Τραμπ επιστρέψει στον Λευκό Οίκο το επόμενο έτος, πιθανότατα θα τηρήσει την υπόσχεσή του και θα διακόψει κάθε βοήθεια προς την Ουκρανία. Θα μπορούσε ακόμη και να ασκήσει πίεση στους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ να σταματήσουν την υποστήριξή τους. Σε ένα τέτοιο σενάριο, οι Ουκρανοί μπορεί απρόθυμα να συμφωνήσουν σε κατάπαυση του πυρός υπό δυσμενείς συνθήκες.

Ενώ οι πιθανότητες ο πόλεμος στην Ουκρανία να εξελιχθεί σε παγκόσμια σύγκρουση δεν είναι υψηλές, δεν είναι επίσης μηδενικές. Οι εντάσεις είναι υψηλές και τα ευρωπαϊκά έθνη αυξάνουν τις αμυντικές τους δαπάνες. Ο φόβος της ευρύτερης ρωσικής επιθετικότητας έχει πολλές από αυτές τις χώρες σε αιχμή. Καταλαβαίνουν ότι καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται, καθώς τα θύματα αυξάνονται και η πίεση των κυρώσεων αυξάνεται, η «πληγωμένη αρκούδα» μπορεί να γίνει ακόμη πιο επικίνδυνη και ενδεχομένως πιο επιρρεπής σε λάθος υπολογισμούς.

*Ο Ταξίαρχος ε.α Jacob Nagel είναι ανώτερος συνεργάτης στο Ίδρυμα για την υπεράσπιση των δημοκρατιών (FDD) και επισκέπτης καθηγητής στο Technion. Υπηρέτησε ως σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του πρωθυπουργού Νετανιάχου και επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ (εν ενεργεία).