Ποιος είναι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος στον κόσμο;

Άραγε η ευτυχία είναι εφικτή, και αν ναι πώς επιτυγχάνεται; Είναι εγωιστικό, να προσπαθεί κανείς γι’ αυτό; Ίσως ο πιο κατάλληλος για να απαντήσει είναι ο πιο... ευτυχισμένος άνθρωπος στον πλανήτη;

Περίπου πριν 20 χρόνια συμμετείχε σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα που ανέλυε τον εγκέφαλό του καθώς διαλογιζόταν για τη… συμπόνια.

Το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα κατέγραψε πρωτοφανή επίπεδα κυμάτων γάμμα, που σχετίζονται με την ευεξία και την εστίαση. Το απίθανο εκείνο επιστημονικό αποτέλεσμα ανήκει στον Ματιέ Ρικάρ (Matthieu Ricard), έναν Γάλλο βουδιστή μοναχό, ανθρωπιστή, συγγραφέα, φωτογράφο, γιατρό στην κυτταρική γενετική και τον διερμηνέα του Δαλάι Λάμα.

Σε εκείνο το πείραμα, ο διαλογισμός του ενεργοποίησε επίσης μια περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με θετικά συναισθήματα.

«Σκεφτείτε μόνο για δύο δευτερόλεπτα», λέει σε συνέντευξή του στην Έμμα Μπέντιγκτον στη Guardian. «Πώς μπορούμε να γνωρίζουμε την κατάσταση της ευτυχίας 8 δισεκ. ανθρώπων; Ίσως υπάρχει κάποιος που είναι σε πλήρη ευδαιμονία όλη την ώρα;».

Δεν τον ενοχλεί η ταμπέλα. «Όχι. Νιώθω ντροπή. Ένας φίλος μου είπε: «Στον τάφο σου θα γράφει: «Εδώ βρίσκεται ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος στον κόσμο.» Αλλά ο εγγονός του πνευματικού του δασκάλου, λέει, του είπε: «Πάρε το και χρησιμοποίησέ το. Σταμάτα να το παλεύεις».

Η φήμη και η συγγραφή τον έχουν απομακρύνει από τη ζωή που επέλεξε όταν «ξαναγεννήθηκε» το 1967, αλλά ελπίζει και εμπιστεύεται ότι θα υπάρχει ακόμα χρόνος για όλα.

«Είμαι 77 ετών, καλά στην υγεία μου. Δεν πιστεύω στο να ζήσω 1.000 χρόνια – φανταστείτε 1.000 χρόνια Τραμπ! Δεν είμαι σίγουρος ότι αυτό χρειαζόμαστε – αλλά αν είμαι τυχερός, μερικά χρόνια ακόμα για να επικεντρωθώ σε αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία».
Γεννήθηκε όταν ήταν… 21 ετών

Ο Ρικάρ μεγάλωσε στη Γαλλία. Η μητέρα του, Yahne le Toumelin, ήταν μια πρωτοπόρος ζωγράφος που στράφηκε και η ίδια στον βουδισμό το 1968. Ο πατέρας του, ο δημοσιογράφος και φιλόσοφος Jean-François Revel, επιμελήθηκε την εβδομαδιαία L’Express, ενώ ήταν και μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας.

Ωστόσο, μεγαλώνοντας ο Ρικάρ αντιλαμβανόταν ότι δεν φαινόταν να υπάρχει απαραίτητα συσχέτιση μιας ιδιοφυΐας με την καλοσύνη. Η στιγμή αυτή του η ανησυχία κορυφώθηκε ήταν μόλις του πρότεινε ένας φίλος να δεί ένα ντοκιμαντέρ για τους Θιβετιανούς Βουδιστές πνευματικούς ηγέτες που είχαν εξοριστεί. «Σκέφτηκα εντάξει, πάω, ας δούμε».


«Δεν υπάρχει απολύτως τίποτα κακό με το να κάνετε ένα ζεστό ντους μετά το περπάτημα στο χιόνι. Αλλά αν μείνετε 24 ώρες κάτω από ένα ζεστό ντους, δεν θα σας αρέσει».

Τότε άρχισε κατα κάποιο τρόπο η μύησή του.

Ο Ρικάρ λέει ότι «γεννήθηκε στις 12 Ιουνίου 1967», σε ηλικία 21 ετών, την ημέρα που γνώρισε τον πρώτο του βουδιστή δάσκαλο, τον Kangyur Rinpoche. Εγκατέλειψε την καλή θέση που είχε στο γνωστό Ινστιτούτο Παστέρ, γύρισε την πλάτη στα βακτήρια του παχέος εντέρου, που ήταν το αντικείμενο του διδακτορικού του και μετακόμισε το 1972 στο Νταρτζίλινγκ, στην Ινδία.

Έξι χρόνια αργότερα αποφάσισε να γίνει μοναχός, αλλά ήταν μια απόφαση που δεν θα άρεσε στον διανοούμενο πατέρα του.

«Μισώ τις μεγάλες συγκρούσεις», λέει. «Ευτυχώς, αυτό δεν συνέβη ποτέ». Αποφάσισε να το ανακοινώσει στον πατέρα του «με διπλωματικό, ωραίο, τρυφερό τρόπο». Αργότερα ένας οικογενειακός φίλος θα του εκμυστηριευόταν ο πατέρας του έκλαψε.

Θιβετιανοί μοναχοί συζητούν μεταξύ τους στο μοναστήρι Kumbun, έξω από το Xining, στην επαρχία QInghai, Κίνα, 26 Ιουνίου 2008. (EPA/DIEGO AZUBEL

Μπροστά του όμως, ο πατέρας του απλώς είπε: «Πώς θα βγάλεις τα προς το ζην;».

«Είναι μια καλή ερώτηση, γιατί δεν το σκέφτηκα ποτέ αυτό» είπε στη Βρετανίδα δημοσιογράφο ο Ρικάρ. Όπως λέει τα χρήματα ήταν πάντα λίγα, καθώς μεγάλωνε.

Ο πατέρας του έδινε λίγα χρήματα στη μητέρα του, ενώ όταν πήραν διαζύγιο, έδινε ακόμα λιγότερα. Μερικές φορές δεν είχαν φαγητό και υπήρχαν λίγα παιχνίδια για τα Χριστούγεννα.

Εκπλήσσεται με το πόσο λίγες υλικές σκέψεις πέρασαν από το μυαλό του, ωστόσο: «Απλώς δεν μπήκε στην εξίσωση».
Πως θα ήταν η ζωή αν…

Αν όμως δεν είχε πάρει το μοναστικό μοναπάτι, και επέλεγε να μείνει στο Παρίσι, άραγε θα ήταν ευτυχισμένος ο ίδιος; Την καλύτερη ίσως απάντηση έδωσε ένας φίλος του. «Θα ήσουν ένας από αυτούς τους περήφανους επιστήμονες».

Όταν επέστρεψε, μετά από πολλά χρόνια στο Παστέρ και μίλησε με έναν στενό φίλο και παλιό του συνάδελφο που μελετούσε τη ρύθμιση του γονιδίου για τη μαλτόζη -εδώ και 25 χρόνια!- τον ρώτησε: «Μα γιατι κάνετε έρευνα;. Κοιταχτήκαμε και γέλασε. Έβλεπε ότι σκεφτόμουν: «Α ρε καημένε μου»».

Αναρωτιέται, ωστόσο, τι θα μπορούσε να είχε συμβεί αν δεν είχε συνεργαστεί με τον πατέρα του το 1997 για το βιβλίο που άλλαξε εντελώς την τροχιά της ζωής του, «The Monk and the Philosopher».

«Θα ήμουν σε μια σπηλιά ή ένα ερημητήριο τα τελευταία 25 χρόνια. Ίσως να είχα γίνει διαφωτισμένος, ποιος ξέρει;». Το βιβλίο έγινε σχεδόν αμέσως μπεστ σέλερ, εκτοξεύοντάς τον σε μια «συστάδα» εμφανίσεων στα ΜΜΕ.

Συντετριμμένος, μίλησε με έναν από τους δασκάλους του, ο οποίος τον συμβούλεψε: «Δέξου τα πάντα». Αυτός το έκανε. Μπορεί να μην ήταν η διαδρομή που θα διάλεγε, «Αλλά δεν μπορώ να πω ότι νιώθω ότι ήταν άχρηστο». Οι άνθρωποι τον σταματούν στο δρόμο λέγοντας: «Μου άλλαξες τη ζωή» ή μερικές φορές: «Μου έσωσες τη ζωή».
Άλλο ευχαρίστηση και άλλο ευτυχία

Ο Ρικάρ όμως έχει γράψει ειδικό βιβλίο για την «Ευτυχία». «Ήθελα να το ονομάσω Βάσανα», λέει, «Η πραγματική ευτυχία(ευδαιμονία), εξηγεί προέρχεται από το να απαλλαγείς από τις πηγές του πόνου: μίσος, περηφάνια, ζήλια και ούτω καθεξής. Αυτό το είδος ευημερίας είναι «ένα είδος μπόνους» που προέρχεται από συμπόνια, καλοσύνη, αλτρουισμό – και είναι διαρκές και σταθερό. Μπορείτε να το νιώσετε ακόμα και σε στιγμές θλίψης και ανεξάρτητα από τις υλικές σας συνθήκες, το αποκαλεί «έναν τρόπο διαπεραστικής ύπαρξης».

Αυτό το διακρίνει από την ευχαρίστηση, η οποία είναι «τέλεια ωραία, αλλά όχι ευτυχία». Η ευχαρίστηση -μικρές χαρές- ως μια προσιτή μορφή ευτυχίας, όπως η φύση, η οικογένεια τας τη φύση, την οικογένειά μου, είναι κάτι πολύ θετικό.

Συνοδεύοντας τον Δαλάι Λάμα το 2011 στην Τουλούζη (Wikipedia).

«Δεν υπάρχει απολύτως τίποτα κακό με το να κάνετε ένα ζεστό ντους μετά το περπάτημα στο χιόνι. Αλλά αν μείνετε 24 ώρες κάτω από ένα ζεστό ντους, δεν θα σας αρέσει» λέει στη Μπέντιγκον. Μπορούσε να ακούσει ένα όμορφο κομμάτι του Μπαχ τρεις φορές, λέει, αλλά όχι για 24 ώρες. Η ευχαρίστηση ξεθωριάζει, γίνεται ουδέτερη ή δυσάρεστη ή απρόσιτη όταν αλλάζουν οι συνθήκες, λέει, ενώ η ευτυχία, «όσο περισσότερο τη βιώνεις, τόσο πιο βαθιά, μεγαλύτερη, πιο ανθεκτική είναι στις περιστάσεις. Αλλά δεν υπάρχει τίποτα κακό με τις ευχάριστες αισθήσεις! Είναι απλά κάτι διαφορετικό».

Μπορεί κάποιος να μην τα πάει καλά με την επιδίωξη της ευτυχίας, αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει. «Το μυαλό μας μπορεί να είναι «ο καλύτερος φίλος μας ή ο χειρότερος εχθρός μας», λέει ο Ρικάρ: πρέπει να καλλιεργήσετε ιδιότητες – «καλοσύνη, εσωτερική δύναμη, εσωτερική ελευθερία, ώστε να μην είστε πολύ εύθραυστοι στα σκαμπανεβάσματα» – που συνδυάζονται για να δημιουργήστε ευδαιμονία, και αυτό είναι μια δεξιότητα που απαιτεί εξάσκηση».

«Στη πραγματικότητα, θα ήταν περίεργο αν δεν ήταν έτσι. Γιατί αυτό να είναι το μόνο πράγμα στον άνθρωπο μας που διορθώνεται;». Ο ίδιος περιγράφει τον εαυτό του «φυσικά διατεθειμένο στη γαλήνη και σπάνια προβληματίζεται από ταραγμένα συναισθήματα».
Γίνε καλύτερος άνθρωπος, για να υπηρετείς τους άλλους

Το τελευταίο βιβλίο του Ricard, Notebooks of a Wandering Monk, έχει να κάνει με την εξαιρετικά γεμάτη ζωή του. Οι εισπράξεις δωρίζονται στην Karuna-Shechen, την ανθρωπιστική ένωση που δημιούργησε πριν από είκοσι δύο χρόνια, η οποία ωφελεί περισσότερους από 450.000 μη προνομιούχους ανθρώπους κάθε χρόνο στην Ινδία, το Νεπάλ και το Θιβέτ

Τι θα ήλπιζε ότι θα μπορούσαν να πάρουν οι άνθρωποι από τη ζωή και τη γραφή του; «Γίνε καλύτερος άνθρωπος για να υπηρετήσεις καλύτερα τους άλλους». Αυτή την επιγραφή θα έβαζε στον τάφο του, λέει, όχι ότι είναι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος του κόσμου. «Δεν νομίζω ότι θα με θάψουν -πιθανώς θα με κάψουν ή θα με δώσουν στα ψάρια- αλλά αν ήμουν, θα ήταν αυτό».

Πηγή: Guardian