Φανταστείτε ένα κορίτσι με μια πράσινη κορδέλα στο λαιμό της, που δεν την βγάζει ποτέ και, παρά τις συχνές ερωτήσεις του συντρόφου της, ούτε εξηγεί γιατί δεν το κάνει. Αφού όμως έχουν περάσει μια ολόκληρη ζωή μαζί, η πλέον ηλικιωμένη γυναίκα που βρίσκεται στο νεκροκρέβατό της, τον αφήνει τελικά να λύσει την κορδέλα.
Και τότε, το κεφάλι της πέφτει.
Και τότε, το κεφάλι της πέφτει.
Η ιστορία, που είναι γνωστή ως "το κορίτσι με την πράσινη κορδέλα", είναι ένα σκηνικό της λαογραφίας των τελών της δεκαετίας του 1980 και μετά. Συχνά, την μπερδεύουν ως μια ιστορία από το Scary Stories to Tell in the Dark του Αμερικανού συγγραφέα και δημοσιογράφο Άλβιν Σβαρτς (Alvin Schwartz), αλλά στην πραγματικότητα είναι από μια διαφορετική συλλογή του ίδιου συγγραφέα, το In a Dark, Dark Room and Other Stories -ο τίτλος της οποίας είναι "The Green Ribbon" και το κορίτσι ονομάζεται Jenny-, που δημοσιεύτηκε το 1984 και προοριζόταν για νεότερους αναγνώστες.
Φαινομενικά, ο Σβαρτς ήταν ο πρώτος που έντυσε την πρωταγωνίστριά του στα πράσινα. Δεν ήταν όμως ο πρώτος με την ιδέα της ακέφαλης γυναίκας που κρύβει το πρόβλημα πίσω από ένα αξεσουάρ. Σε σύγκριση με παλιότερες ιστορίες του είδους -ιστορίες για τη νεκροφιλία, την τρέλα, τη μοιχεία, τους δαίμονες και τη γκιλοτίνα- το "The Green Ribbon" είναι αρκετά φιλικό για τα παιδιά...
Φαινομενικά, ο Σβαρτς ήταν ο πρώτος που έντυσε την πρωταγωνίστριά του στα πράσινα. Δεν ήταν όμως ο πρώτος με την ιδέα της ακέφαλης γυναίκας που κρύβει το πρόβλημα πίσω από ένα αξεσουάρ. Σε σύγκριση με παλιότερες ιστορίες του είδους -ιστορίες για τη νεκροφιλία, την τρέλα, τη μοιχεία, τους δαίμονες και τη γκιλοτίνα- το "The Green Ribbon" είναι αρκετά φιλικό για τα παιδιά...
Ο Διάβολος φορούσε κολιέ
Το 1824, τέσσερα χρόνια μετά την κυκλοφορία του "The Legend of Sleepy Hollow", ο Ουάσινγκτον Ίρβινγκ δημοσίευσε το "The Adventure of the German Student" (Η περιπέτεια του Γερμανού Φοιτητή) σε μια συλλογή με τίτλο "Tales of a Traveller" (Ιστορίες ενός Ταξιδιώτη). Ο φοιτητής Γκότφριντ Βόλφγκανγκ, είχε επισκεφτεί την Γαλλία με την ελπίδα ότι, η αλλαγή σκηνικού, θα τον θεράπευε από μια ψυχική κατάρρευση που προκλήθηκε από την υπερβολική μοναξιά και τη μελέτη. Ούτε όμως στο Παρίσι -όπου η Γαλλική Επανάσταση βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη- αλλάζει η κατάσταση και ο φοιτητής γίνεται "λάτρης του λογοτεχνικού μακάβριου, που τρέφεται από το εν λόγω είδος λογοτεχνίας" και χώνεται όλο και περισσότερο στην φαντασία του.
Μια σκοτεινή και θυελλώδη νύχτα, συναντά μια πολύ χλωμή, "εξαιρετικά όμορφη" γυναίκα, η οποία είναι στριμωγμένη στα σκαλιά κάτω από μια γκιλοτίνα. Είναι ντυμένη στα μαύρα και έχει μια "πλατιά, μαύρη ταινία γύρω από το λαιμό της, που κουμπώνει με διαμάντια". Ο Βόλφγκανγκ την πηγαίνει στο διαμέρισμά του, όπου, αφού έχουν ορκιστεί αιώνια πίστη, περνούν τη νύχτα μαζί. Το πρωί, ο Βόλφγκανγκ πηγαίνει να βρει ένα μεγαλύτερο διαμέρισμα για τους δυο τους και όταν επιστρέφει στο σπίτι, βρίσκει την νέα του αδελφή ψυχή νεκρή, η δε αστυνομία τον ενημερώνει ότι, την προηγούμενη μέρα, την είχαν αποκεφαλίσει στην γκιλοτίνα.
"[Ο αστυνομικός] έλυσε το μαύρο κολάρο γύρω από το λαιμό του πτώματος και το κεφάλι κύλησε στο πάτωμα!", έγραψε ο Ίρβινγκ. "Προσπάθησαν να τον ηρεμήσουν, αλλά μάταια. Διακατεχόταν από την τρομακτική πεποίθηση ότι ένα κακό πνεύμα είχε αναζωογονήσει το νεκρό σώμα για να τον παγιδεύσει. Τελικά, πέθανε σε ένα τρελοκομείο".
Η ιστορία του Ίρβινγκ προέκυψε από μια ιστορία που είχε ακούσει τον Ιούνιο του 1824 από τον Ιρλανδό συγγραφέα Τόμας Μουρ, ο οποίος την είχε ακούσει από έναν Άγγλο σύγχρονό του, τον Οράτιο Σμιθ. Ο Μουρ είπε στον Ίρβινγκ ότι πίστευε ότι θα ήταν καλή για τις ιστορίες του, αλλά μάλλον, ο Σμιθ την είχε χρησιμοποιήσει ήδη.
Πράγματι, τον Ιανουάριο του 1823, ο Σμιθ είχε δημοσιεύσει το "Sir Guy Eveling's Dream", το οποίο ακολουθεί παρόμοια πορεία με την ιστορία του Ίρβινγκ με μερικές βασικές διαφορές. Διαδραματίζεται στο Λονδίνο, όχι στο Παρίσι, και ο κεντρικός ήρωας δεν είναι Γερμανός φοιτητής, αλλά ένας Άγγλος του οποίου οι συμπεριφορά ντροπιάζει την οικογένειά του. Και αυτός ο ήρωας όμως, συναντά μια όμορφη γυναίκα, η οποία αντιστέκεται στις προσπάθειές του να βγάλει το "άχαρο κολάρο" (και το βελούδινο κολιέ από κάτω του) από το λαιμό της και την βρίσκει νεκρή μετά από μια πρωινή βόλτα.
Οι αξιωματούχοι ταυτοποιούν την γυναίκα ως την ερωμένη ενός Ιταλού πρεσβευτή, την οποία είχαν κρεμάσει πρόσφατα για τη δολοφονία του και της οποίας το περιδέραιο λύνουν για να αποκαλύψουν τον "αποχρωματισμένο" και "μωλωπισμένο" λαιμό της, ο οποίο είναι "βαθιά κομμένος από το σκληρό και αποκρουστικό σχοινί". Ο σερ Guy, όπως και ο Βόλφγκανγκ, τρελαίνεται πιστεύοντας ότι ένας δαίμονας είχε αναζωογονήσει το πτώμα και, λίγο αργότερα, πεθαίνει σε ένα νοσοκομείο.
Μια σκοτεινή και θυελλώδη νύχτα, συναντά μια πολύ χλωμή, "εξαιρετικά όμορφη" γυναίκα, η οποία είναι στριμωγμένη στα σκαλιά κάτω από μια γκιλοτίνα. Είναι ντυμένη στα μαύρα και έχει μια "πλατιά, μαύρη ταινία γύρω από το λαιμό της, που κουμπώνει με διαμάντια". Ο Βόλφγκανγκ την πηγαίνει στο διαμέρισμά του, όπου, αφού έχουν ορκιστεί αιώνια πίστη, περνούν τη νύχτα μαζί. Το πρωί, ο Βόλφγκανγκ πηγαίνει να βρει ένα μεγαλύτερο διαμέρισμα για τους δυο τους και όταν επιστρέφει στο σπίτι, βρίσκει την νέα του αδελφή ψυχή νεκρή, η δε αστυνομία τον ενημερώνει ότι, την προηγούμενη μέρα, την είχαν αποκεφαλίσει στην γκιλοτίνα.
"[Ο αστυνομικός] έλυσε το μαύρο κολάρο γύρω από το λαιμό του πτώματος και το κεφάλι κύλησε στο πάτωμα!", έγραψε ο Ίρβινγκ. "Προσπάθησαν να τον ηρεμήσουν, αλλά μάταια. Διακατεχόταν από την τρομακτική πεποίθηση ότι ένα κακό πνεύμα είχε αναζωογονήσει το νεκρό σώμα για να τον παγιδεύσει. Τελικά, πέθανε σε ένα τρελοκομείο".
Η ιστορία του Ίρβινγκ προέκυψε από μια ιστορία που είχε ακούσει τον Ιούνιο του 1824 από τον Ιρλανδό συγγραφέα Τόμας Μουρ, ο οποίος την είχε ακούσει από έναν Άγγλο σύγχρονό του, τον Οράτιο Σμιθ. Ο Μουρ είπε στον Ίρβινγκ ότι πίστευε ότι θα ήταν καλή για τις ιστορίες του, αλλά μάλλον, ο Σμιθ την είχε χρησιμοποιήσει ήδη.
Πράγματι, τον Ιανουάριο του 1823, ο Σμιθ είχε δημοσιεύσει το "Sir Guy Eveling's Dream", το οποίο ακολουθεί παρόμοια πορεία με την ιστορία του Ίρβινγκ με μερικές βασικές διαφορές. Διαδραματίζεται στο Λονδίνο, όχι στο Παρίσι, και ο κεντρικός ήρωας δεν είναι Γερμανός φοιτητής, αλλά ένας Άγγλος του οποίου οι συμπεριφορά ντροπιάζει την οικογένειά του. Και αυτός ο ήρωας όμως, συναντά μια όμορφη γυναίκα, η οποία αντιστέκεται στις προσπάθειές του να βγάλει το "άχαρο κολάρο" (και το βελούδινο κολιέ από κάτω του) από το λαιμό της και την βρίσκει νεκρή μετά από μια πρωινή βόλτα.
Οι αξιωματούχοι ταυτοποιούν την γυναίκα ως την ερωμένη ενός Ιταλού πρεσβευτή, την οποία είχαν κρεμάσει πρόσφατα για τη δολοφονία του και της οποίας το περιδέραιο λύνουν για να αποκαλύψουν τον "αποχρωματισμένο" και "μωλωπισμένο" λαιμό της, ο οποίο είναι "βαθιά κομμένος από το σκληρό και αποκρουστικό σχοινί". Ο σερ Guy, όπως και ο Βόλφγκανγκ, τρελαίνεται πιστεύοντας ότι ένας δαίμονας είχε αναζωογονήσει το πτώμα και, λίγο αργότερα, πεθαίνει σε ένα νοσοκομείο.
Η γκιλοτίνα
Όμως η κληρονομιά του Reign of Terror έπεσε βαριά στο λογοτεχνικό τοπίο του 19ου αιώνα και η ιδέα του Ίρβινγκ να επικεντρώσει την ιστορία του γύρω από τη γκιλοτίνα αποδείχθηκε δημοφιλής. Επαναλήψεις της ιστορίας του εμφανίστηκαν στη Γαλλία κατά τα μέσα του 1800, με πιο αξιοσημείωτη τη νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά "La Femme au collier de velours" (Η γυναίκα με το βελούδινο κολιέ) που δημοσιεύτηκε το 1849.
Ο Δούμας έβαλε την εκδοχή του στην ιστορία περισσότερο από οποιονδήποτε προηγούμενο συγγραφέα, φτάνοντας στο σημείο να βασίσει -και να ονομάσει- ορισμένους χαρακτήρες σε αληθινούς ανθρώπους. Στην δική του εκδοχή, ο Γερμανός μετανάστης είναι ο Ernst Theodor Wilhelm Hoffmann, ένας συγγραφέας τρόμου περισσότερο ίσως γνωστός για την ιστορία που ενέπνευσε τον Καρυοθραύστη του Τσαϊκόφσκι. Αν και η γυναίκα στην γκιλοτίνα, η μπαλαρίνα Arsène, είναι μια φανταστική δημιουργία, ο Δούμας την φαντάζεται ως την ερωμένη του πραγματικού επαναστάτη Ζωρζ Ζακ Νταντόν.
Η γενική πλοκή ακολουθεί εκείνη του Ίρβινγκ. Ένας Γερμανός πηγαίνει στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, βρίσκει μια όμορφη γυναίκα κάτω από μια γκιλοτίνα και, μετά από μια παθιασμένη νύχτα, μαθαίνει ότι το κεφάλι της είναι κολλημένο μόνο με ένα μαύρο κολιέ. Η εκδοχή του Δούμα είναι λιγότερο μια ιστορία φαντασμάτων με θρησκευτική χροιά και περισσότερο μια διασταύρωση ενός ρομαντικού δράματος εποχής και ενός ψυχολογικού θρίλερ. Για παράδειγμα, ο Χόφμαν αθετεί κάποιες υποσχέσεις στην αγαπημένη του πίσω στην πατρίδα, ή, το κομμένο κεφάλι της Arsène δεν είναι η τελευταία ανατροπή της ιστορίας.
Ο Δουμάς δεν ήταν ο τελευταίος διάσημος Γάλλος συγγραφέας που ασχολήθηκε με την εν λόγω ιστορία. Το 1924, ο συγγραφέας του "Φάντασμα της Όπερας" Γκαστόν Λερού δανείστηκε τον ακριβή τίτλο του Δουμά για τη δική του ιστορία, στην οποία, ένας συνταξιούχος Γάλλος καπετάνιος αφηγείται μια τρομακτική ιστορία που άκουσε ενώ βρισκόταν στην Κορσική 30 χρόνια πριν.
Σε αυτήν, ο δήμαρχος διοργανώνει έναν χορό με θέμα τη Γαλλική Επανάσταση και η σύζυγός του, η όμορφη και άπιστη Angeluccia, ντύνεται Μαρία Αντουανέτα για την επίδειξη της πρόσφατα ανακαινισμένης γκιλοτίνας του συζύγου της από την εποχή της Επανάστασης. Ο δήμαρχος όμως ξέρει για την απιστία της και η λεπίδα που κατεβαίνει στο λαιμό της είναι αληθινή.
Αν και η Angeluccia επιβίωσε από την απόπειρα δολοφονίας, αργότερα, οι καλεσμένοι ορκιζόντουσαν ότι είδαν το κεφάλι της να πέφτει από το σώμα της -υπονοώντας ότι, ίσως, το μαύρο βελούδινο κολιέ που φορούσε δεν κάλυπτε απλά μια ουλή. Φυσικά, έρχεται η μοιραία στιγμή που το κολιέ της Angeluccia λύνεται…
Ο Δούμας έβαλε την εκδοχή του στην ιστορία περισσότερο από οποιονδήποτε προηγούμενο συγγραφέα, φτάνοντας στο σημείο να βασίσει -και να ονομάσει- ορισμένους χαρακτήρες σε αληθινούς ανθρώπους. Στην δική του εκδοχή, ο Γερμανός μετανάστης είναι ο Ernst Theodor Wilhelm Hoffmann, ένας συγγραφέας τρόμου περισσότερο ίσως γνωστός για την ιστορία που ενέπνευσε τον Καρυοθραύστη του Τσαϊκόφσκι. Αν και η γυναίκα στην γκιλοτίνα, η μπαλαρίνα Arsène, είναι μια φανταστική δημιουργία, ο Δούμας την φαντάζεται ως την ερωμένη του πραγματικού επαναστάτη Ζωρζ Ζακ Νταντόν.
Η γενική πλοκή ακολουθεί εκείνη του Ίρβινγκ. Ένας Γερμανός πηγαίνει στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, βρίσκει μια όμορφη γυναίκα κάτω από μια γκιλοτίνα και, μετά από μια παθιασμένη νύχτα, μαθαίνει ότι το κεφάλι της είναι κολλημένο μόνο με ένα μαύρο κολιέ. Η εκδοχή του Δούμα είναι λιγότερο μια ιστορία φαντασμάτων με θρησκευτική χροιά και περισσότερο μια διασταύρωση ενός ρομαντικού δράματος εποχής και ενός ψυχολογικού θρίλερ. Για παράδειγμα, ο Χόφμαν αθετεί κάποιες υποσχέσεις στην αγαπημένη του πίσω στην πατρίδα, ή, το κομμένο κεφάλι της Arsène δεν είναι η τελευταία ανατροπή της ιστορίας.
Ο Δουμάς δεν ήταν ο τελευταίος διάσημος Γάλλος συγγραφέας που ασχολήθηκε με την εν λόγω ιστορία. Το 1924, ο συγγραφέας του "Φάντασμα της Όπερας" Γκαστόν Λερού δανείστηκε τον ακριβή τίτλο του Δουμά για τη δική του ιστορία, στην οποία, ένας συνταξιούχος Γάλλος καπετάνιος αφηγείται μια τρομακτική ιστορία που άκουσε ενώ βρισκόταν στην Κορσική 30 χρόνια πριν.
Σε αυτήν, ο δήμαρχος διοργανώνει έναν χορό με θέμα τη Γαλλική Επανάσταση και η σύζυγός του, η όμορφη και άπιστη Angeluccia, ντύνεται Μαρία Αντουανέτα για την επίδειξη της πρόσφατα ανακαινισμένης γκιλοτίνας του συζύγου της από την εποχή της Επανάστασης. Ο δήμαρχος όμως ξέρει για την απιστία της και η λεπίδα που κατεβαίνει στο λαιμό της είναι αληθινή.
Αν και η Angeluccia επιβίωσε από την απόπειρα δολοφονίας, αργότερα, οι καλεσμένοι ορκιζόντουσαν ότι είδαν το κεφάλι της να πέφτει από το σώμα της -υπονοώντας ότι, ίσως, το μαύρο βελούδινο κολιέ που φορούσε δεν κάλυπτε απλά μια ουλή. Φυσικά, έρχεται η μοιραία στιγμή που το κολιέ της Angeluccia λύνεται…
Εξώφυλλο του Weird Tales με την ιστορία του Λερού
Τα κεφάλια κυλούν ακόμα
Η ιστορία του Σβαρτς για την Jenny και την πράσινη κορδέλα της απέχει πολύ από τις μελοδραματικές περιπέτειες που προηγήθηκαν. Όμως, υπήρχε προηγούμενο για το δικό του αφήγημα. Πρόκειται για το "The Velvet Ribbon" της Ann McGovern από το Ghostly Fun του 1970 και το "The Black Velvet Ribbon" της Judith Bauer Stamper από το Tales for the Midnight Hour του 1977.
Λίγο-πολύ είναι η ίδια ιστορία. Ένας άντρας παντρεύεται μια γυναίκα που αρνείται να λύσει τη μαύρη βελούδινη κορδέλα από το λαιμό της, λέγοντάς του, "Θα το μετανιώσεις αν το κάνω". Τελικά, ο άντρας εξοργίζεται τόσο πολύ που, ενώ η γυναίκα του κοιμάται, την κόβει και το κεφάλι της κυλάει στο πάτωμα.
Τα δύο έργα, που δημοσιεύτηκαν στα μισά του δεύτερου κύματος του φεμινισμού, πραγματεύονται θέματα που σχετίζονται με την εποχή: συναίνεση, σωματική αυτονομία και τον κίνδυνο ενός θυμωμένου άνδρα -ακόμα και ενός συζύγου- που δε δέχεται το όχι ως απάντηση.
Αντίθετα, στο "The Green Ribbon", η Jenny αποκαλύπτει το μυστικό της με τους δικούς της όρους και μόνο στις τελευταίες της στιγμές. Επιπλέον, η ιστορία ξεκινά από τη δική της οπτική γωνία, έχοντάς την ως την κύρια πρωταγωνίστρια.
Η απλότητα της εκδοχής του Σβαρτς εξηγεί το πώς η ιστορία -ούτε καν 200 λέξεις- έγινε το πιο εμβληματικό παράδειγμα του είδους, και μπορεί να ειπωθεί με μόλις λίγες φράσεις. Και ενώ το "The Green Ribbon" μπορεί να μην έχει την πολυπλοκότητα των προκατόχων της, αποχρώσεις τους εξακολουθούν να υπάρχουν στις σημερινές αποδόσεις της ακέφαλης γυναίκας ("The Husband Stitch", μια ιστορία από τη συλλογή της Carmen Maria Machado με τίτλο "Her Body and Other Parties" το 2017 και "A Lady's Hands Are Cold", μια ιστορία από τη συλλογή κόμικς Through the Woods της Emily Carroll το 2014).
Η ιστορία του Σβαρτς για την Jenny και την πράσινη κορδέλα της απέχει πολύ από τις μελοδραματικές περιπέτειες που προηγήθηκαν. Όμως, υπήρχε προηγούμενο για το δικό του αφήγημα. Πρόκειται για το "The Velvet Ribbon" της Ann McGovern από το Ghostly Fun του 1970 και το "The Black Velvet Ribbon" της Judith Bauer Stamper από το Tales for the Midnight Hour του 1977.
Λίγο-πολύ είναι η ίδια ιστορία. Ένας άντρας παντρεύεται μια γυναίκα που αρνείται να λύσει τη μαύρη βελούδινη κορδέλα από το λαιμό της, λέγοντάς του, "Θα το μετανιώσεις αν το κάνω". Τελικά, ο άντρας εξοργίζεται τόσο πολύ που, ενώ η γυναίκα του κοιμάται, την κόβει και το κεφάλι της κυλάει στο πάτωμα.
Τα δύο έργα, που δημοσιεύτηκαν στα μισά του δεύτερου κύματος του φεμινισμού, πραγματεύονται θέματα που σχετίζονται με την εποχή: συναίνεση, σωματική αυτονομία και τον κίνδυνο ενός θυμωμένου άνδρα -ακόμα και ενός συζύγου- που δε δέχεται το όχι ως απάντηση.
Αντίθετα, στο "The Green Ribbon", η Jenny αποκαλύπτει το μυστικό της με τους δικούς της όρους και μόνο στις τελευταίες της στιγμές. Επιπλέον, η ιστορία ξεκινά από τη δική της οπτική γωνία, έχοντάς την ως την κύρια πρωταγωνίστρια.
Η απλότητα της εκδοχής του Σβαρτς εξηγεί το πώς η ιστορία -ούτε καν 200 λέξεις- έγινε το πιο εμβληματικό παράδειγμα του είδους, και μπορεί να ειπωθεί με μόλις λίγες φράσεις. Και ενώ το "The Green Ribbon" μπορεί να μην έχει την πολυπλοκότητα των προκατόχων της, αποχρώσεις τους εξακολουθούν να υπάρχουν στις σημερινές αποδόσεις της ακέφαλης γυναίκας ("The Husband Stitch", μια ιστορία από τη συλλογή της Carmen Maria Machado με τίτλο "Her Body and Other Parties" το 2017 και "A Lady's Hands Are Cold", μια ιστορία από τη συλλογή κόμικς Through the Woods της Emily Carroll το 2014).
Αυτά και άλλα έργα δεν είναι η μόνη απόδειξη ότι το κορίτσι με την πράσινη κορδέλα έχει διατηρήσει την πολιτιστική της σημασία. Πρόσφατα (Σεπτέμβριος 2023), ένας χρήστης του Twitter έγραψε "Hot girl summer is over. It’s time for girl with the green ribbon fall".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου