Τα χρώματα της αυθαιρεσίας: ο Αννίβας μαύρος, η Κλεοπάτρα μαύρη και ο Χριστός ξανθός με γαλανά μάτια – Αύριο στον ρόλο του Ομπάμα ο Μπραντ Πιτ…

Μαύρος Hannibal ante portas; Αυτά είναι τα χρώματα της αυθαιρεσίας:

ο Αννίβας να ‘ναι μαύρος, η Κλεοπάτρα μαύρη και ο Χριστός ξανθός με γαλανά μάτια. Και γιατί όχι, «αύριο» στον ρόλο του Ομπάμα να παίξει ο Μπραντ Πιτ;

Μπήκα στο Φαρμακείο βιαστικά. Κάτι οι ιώσεις της εποχής, κάτι που τρομάζουμε αν μείνουμε στο σπίτι μ’ ένα κουτί αναλγητικά μόνο· έπρεπε να αναπληρώσω το απόθεμα των φαρμάκων μου στο σπίτι… Ο Αντώνης, ο φαρμακοποιός, με υποδέχτηκε έξαλλος: «Μα ο Αννίβας μαύρος;»

-Ορίστε;

«Δεν διάβασες; Ο Ντένζελ Ουάσιγκτον θα ενσαρκώσει, σε ταινία του Netflix, τον Αννίβα. Μαύρος ο Αννίβας; Ε, όχι!»…

Τελικά στις μέρες μας η Ιστορία αποκτά (και) χρώμα εκτός από τα ψιμύθια των σκηνοθετών που την παραποιούν;Και αν ο σκηνοθέτης ακολούθησε την βορειοαφρικανική καταγωγή του στρατηλάτη Αννίβα, γιατί όλοι οι άλλοι- νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων- σκηνοθέτες και όχι μόνο σκηνοθέτες, αλλά και αγιογράφοι και ιστορικοί και ευαγγελιστές) δεν παρουσίασαν – απεικόνισαν τον Χριστό σκουρόχρωμο, λόγω καταγωγής από τη Μέση Ανατολή;


Μετά την μαύρη Κλεοπάτρα (σειρά του Netflix που προκάλεσε αρνητικά σχόλια) και μαύρος Αννίβας; Γιατί όχι; Και ας περιμένουμε και μαύρο Χριστό; Άλλωστε, ποιο φωτογραφικό στιγμιότυπο της εποχής εκείνης θα διαψεύσει την Παραγωγή;
Ενώ ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ τζούνιορ; Μπορείς να τον λευκάνεις; Δεν μπορείς! Θα έρθει στο όνειρό σου, ο «I have a dream» και θα σε μαυρίσει στο μάλωμα… Μπορεί ο σκηνοθέτης που θα γυρίσει ταινία για τον Μπαράκ Ομπάμα να καλέσει για πρωταγωνιστή τον Μπραντ Πιτ; Ασφαλώς και όχι! Όμως για να ειπωθούν τα «όχι» αυτά, υπάρχουν τα οπτικά ντοκουμέντα.

Η ταινία του σκηνοθέτη Αντουάν Φουκουά

Ήταν λοιπόν ο Αννίβας μαύρος, επειδή έζησε στην Αφρική; Ας το ψάξουμε λίγο, αφού πρώτα αναφερθούμε στα της Netlixιας ιστορίας…

Πράγματι, ο Ντένζελ Ουάσιγκτον και ο σκηνοθέτης Αντουάν Φουκουά θα συνεργαστούν για ακόμα μια φορά (μετά τις ταινίες «Ημέρα Εκπαίδευσης» και «Equalizer»), για μια ταινία που θα περιγράφει τη ζωή, ή καλύτερα κομμάτι της ζωής, του σπουδαίου Καρχηδόνιου στρατηγού Αννίβα. Η ταινία, παραγωγής Netflix, θα επικεντρωθεί στον Β’ Καρχηδονικό Πόλεμο, στον οποίο Καρχηδόνα και Ρώμη ενεπλάκησαν σε μια από τις πιο ανθρωποβόρες συγκρούσεις στην Ιστορία! Περιμένουμε, με αγωνία όχι, αλλά με ενδιαφέρον…

Μαύρος λοιπόν ο Αννίβας; Γιατί όχι; Ο Ρωμαίος ιστορικός Λίβιος, που έζησε 200 χρόνια μετά τον Αννίβα, περιγράφει τον Στρατηγό πως ήταν: «…ατρόμητος, απόλυτα συνετός στον κίνδυνο, ακούραστος, ικανός να αντέξει τη ζέστη και το κρύο, συγκρατημένος στις διατροφικές συνήθειες, ανεπιτήδευτος στο ντύσιμο, πρόθυμος να κοιμηθεί τυλιγμένος μόνο με έναν λεπτό στρατιωτικό μανδύα, ένας υπέροχος καβαλάρης». Αυτά, αλλά ούτε μια λέξη για το χρώμα του.

Τι γνωρίζουμε για τον Αννίβα; Ο Αννίβας, γεννήθηκε κάπου 247 χρόνια πριν γεννηθεί ο Χριστός, στην Καρχηδόνα, δηλαδή στα βόρεια παράλια της Αφρικής, απέναντι από τη Σικελία, σημερινή Τυνησία.

Ο Αννίβας, γιος του Αμίλκα Βάρκα, που φημίζονταν για την ευστροφία του, αλλά και για το μίσος που έτρεφε κατά των Ρωμαίων, μίσος το οποίο ενεφύσησε στον γιό του. Όπως γράφει στις «Ιστορίες» του ο Έλληνας ιστορικός Πολύβιος (έζησε κοντά στα χρόνια του Αννίβα: 202-120 π.Χ.): «Ο Αννίβας σε ηλικία δέκα ετών μετοίκησε με τον πατέρα του, στα εδάφη που κατέκτησε στην Ισπανία, μεταξύ των οποίων και την σημερινή Καρθαγένη». Και για να μην μακρηγορούμε, αφού το θέμα μας δεν αφορά τη ζωή του Αννίβα, αλλά το χρώμα του… θα σταθούμε ταχύτατα στα βασικά: «Σε ηλικία 27 χρονών ο Αννίβας ήταν ήδη στρατηγός, επικεφαλής των ιππέων· μέσα σε δυο χρόνια είχε κατακτήσει τη νότια Ισπανία και να είχε στρέψει το δόρυ του προς τη Ρώμη. Κατά τη διάρκεια του Β’ Καρχηδονιακού Πολέμου (218-201), πέτυχε νίκες λαμπρές, απειλώντας ακόμα και αυτήν την ίδια την πρωτεύουσα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ο πόλεμος κατέληξε σε πλήρη αποτυχία για την Καρχηδόνα.

Πέρασε τις Άλπεις (και) με ελέφαντες!

Για εκείνο που έμεινε στην ιστορία ο Αννίβας ήταν για τη στρατηγική του ιδιοφυία και για τη διάβαση των Άλπεων· το επιχείρησε και ο Ναπολέων με επικεφαλής στρατηγό τον Marescot πολλούς αιώνες αργότερα.  Ήταν φθινόπωρο όταν ο Αννίβας με τα στρατεύματά του βρέθηκε μπροστά στους πρόποδες του ογκώδους τείχουςτων Άλπεων. Η διάβαση των Άλπεων κράτησε δύο εβδομάδες και μέχρι σήμερα θεωρείται (και είναι) ένα από τα μεγαλύτερα στρατιωτικά κατορθώματα στην Ιστορία και όχι μόνο των αρχαίων χρόνων.

Η διάβαση των Άλπεων

Ο Ρωμαίος ιστορικός Αππιανός ο Αλεξανδρεύς έχει καταγράψει το υπεράνθρωπο κατόρθωμα του Αννίβα: «Όταν έφθασε [ο Αννίβας] στις Άλπεις και δεν βρήκε οδό που να περνά με ασφάλεια, διότι ήταν [οι διαβάσεις] εξαιρετικά απόκρημνες, προχώρησε μπροστά θαρραλέα, αλλά μέρησε μεγάλες απώλειες. Το χιόνι και ο πάγος ήταν σωρευμένα μπροστά στο στρατό του και γι’ αυτό έκοψε και έκαψε ξύλα και τις στάχτες τις έσβησε με νερό και ξίδι, καθιστώντας έτσι τους βράχους εύθραυστους. Τους τσάκισαν [τους βράχους] με σιδερένια σφυριά και άνοιξαν πέρασμα πάνω απ’ τα βουνά, το οποίο χρησιμοποιείται ακόμη και ονομάζεται το πέρασμα του Αννίβα»



Ο δρόμος προς τη Ρώμη ήταν πλέον ανοιχτός, όμως ο Αννίβας, που δεν είχε πολιορκητικές μηχανές στο στράτευμά του, απέφυγε να χτυπήσει τις... πόρτες της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας· λάθος μοιραίο! Και έπειτα ήρθε το τέλος. Ακριβή στοιχεία για τον χαρακτήρα του Αννίβα είναι ελάχιστα γνωστά. Οι Ρωμαίοι συγγραφείς προσπάθησαν να αμαυρώσουν τη φήμη του. Ο Τίτος Λίβιος, μολονότι αναγνωρίζει τα σπουδαία χαρίσματα του, τον αποκαλεί σκληρό και άπιστο. Ο Πολύβιος αναφέρει απλά ότι άλλοι τον θεωρούσαν ωμό, άλλοι φιλάργυρο και ο ίδιος αποφεύγει να καταγράψει την άποψη του. Ως στρατηγός, ο Αννίβας υπήρξε από τους τολμηρότερους στη σύλληψη και την εκτέλεση μεγάλων στρατηγικών σχεδίων, αξεπέραστος δε στα πολεμικά τεχνάσματα· οι άνδρες του τον αγαπούσαν και τον σέβονταν. Και όλα αυτά τα πέτυχε χωρίς να έχει την αρωγή της Καρχηδόνας αλλά πάντα την εχθρότητα και το μίσος των συμπατριωτών του να τον κατατρύχει.

Ο Αννίβας- έχει γραφτεί ότι- αυτοκτόνησε με δηλητήριο σε ηλικία 64 χρονών. Ο Παυσανίας υποστηρίζει ότι ο θάνατος του Αννίβα προκλήθηκε όταν τραυμάτισε το δάχτυλό του με το ξίφος του και μετά έπιασε το άλογό του, με αποτέλεσμα να μολυνθεί και να πεθάνει τρεις μέρες μετά. Ο ιστορικός Αππιανός γράφει ότι κάποιος (ο Πρυσίας ο χωλός, βασιλιάς της Βιθυνίας) δηλητηρίασε τον Αννίβα. Και ο Αννίβας πέθανε, όπως κάθε πλούσιος ή πένης, βασιλεύς ή στρατιώτης, δίκαιος ή αμαρτωλός… Και ουδείς ιστορικός αναφέρεται στο χρώμα του δέρματός του Αννίβα. Άρα ο Φουκουά έχει την ελευθερία επιλογής (και) του Ντένζελ Ουάσιγκτον… Όμως…

Η θέση ενός ειδικού ιστορικού

Ο Αμερικανός ιστορικός και κλασικιστής- διάσημος για τη μελέτη του για τους μαύρους στην κλασική αρχαιότητα- Φρανκ Μ. Σνόουντεν, εξηγεί σε άρθρο του υπό τον τίτλο: «Παρανόηση για τους Αφρικανούς Μαύρους στον Αρχαίο Μεσογειακό Κόσμο»: «Σε σύγκριση με έναν άνθρωπο της Μεσογείου, ή κάποιον από τη Σκυθία (σ.τ.σ. αρχαία χώρα που εκτεινόταν από την σημερινή Ρουμανία μέχρι το οροπέδιο Παμίρ) ή την Ιρλανδία που θα ήταν εμφανώς λευκός, ένας άλλος από την Αφρική, θα ήταν αισθητά πιο σκούρος. Στην Αίγυπτο, όπως και σε άλλες περιοχές της βόρειας Αφρικής, υπήρχαν άλλα χρώματα, εκτός του μαύρου, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν την επιδερμίδα. Επικράτησε επίσης σε έναν μεγάλο βαθμό η επιμειξία μεταξύ ανθρώπων με ανοιχτόχρωμο δέρμα στη βόρεια Αφρική και πιο σκουρόχρωμων που ονομάζονταν Αιθίοπες ή Νούβιοι.

»Ο Αννίβας μπορεί να ήταν πιο σκουρόχρωμος από τους Ρωμαίος, αλλά δεν θα τον περιγράφαμε σήμερα σαν τους Αιθίοπες. Οι Καρχηδόνιοι ήταν Φοίνικες, κλαδος της μεγάλης σημιτικής ή αραμαϊκής φυλής και κοντινοί συγγενείς με τους Χανανίτες, εγκατεστημένοι πολύ πριν από τους Εβραίους στις ακτές της Συρίας και της Παλαιστίνης, λαός που οι Έλληνες θεωρούσαν πανούργους, φιλοκερδείς και απατεώνες (το όνομα Φοίνιξ αναφέρεται στην Οδύσσεια και την Ιλιάδα από τον Όμηρο). Οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν τους Φοίνικες αποίκους που είχαν φτάσει στα ανατολικά παράλια της Μεσογείου μεταναστεύοντας από την Αραβία ή από τις όχθες του Ευφράτη ή και από την Ερυθρά θάλασσα, γεγονός που αναφέρεται από τον Ηρόδοτο.

Η εξωτερική εμφάνιση του Αννίβα δεν αναφέρεται σε κανένα βιβλίο ή επιγραφή με οποιαδήποτε αδιαμφισβήτητη μορφή, επομένως είναι δύσκολο να σήμερα να τον περιγράψουμε. Τα νομίσματα που κόπηκαν κατά την περίοδο της ηγεσίας του θα μπορούσαν να απεικονίζουν τον Αννίβα, αλλά και τον πατέρα του ή άλλους συγγενείς του και σίγουρα δεν θα έδειχναν το χρώμα του».

Νόμισμα που φέρεται να απεικονίζει τον Αννίβα

Εδώ να ανοίξουμε μια παρένθεση: υπάρχει νόμισμα που εικάζεται ότι απεικονίζει τον Αννίβα από τη μια μεριά με χαρακτηριστικά μαύρου Αφρικανού: έντονα χείλη κλπ. Από την άλλη μεριά υπάρχει ένας ελέφαντας, ζώο που χρησιμοποιούσε ο Αννίβας στις εκστρατείες του, κάτι που «δείχνει» ότι ίσως και να είναι ο Αννίβας ο εικονιζόμενος).

Και συνεχίζει ο Σνόουντεν: «Από τότε που έφτασαν οι Φοίνικες και στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν στη σημερινή Τυνησία... σχεδόν 1.000 χρόνια πριν από τον Αννίβα, είναι πολύ πιθανό η οικογένειά του να είχε αναμείξει το DNA της με λαούς που ζούσαν τότε στη Βόρεια Αφρική και ήταν μαύροι»…

Για πολλά χρόνια, Αφροαμερικανοί φοιτητές ισχυρίζονταν ότι ο Αννίβας ήταν σαν κι εκείνους μαύρος. Όταν αυτό υποστήριξαν σπουδαστές σε ένα τμήμα αρχαίας ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, ο καθηγητής William C. McDermott απάντησε: «Ναι, ο Αννίβας ήταν τόσο μαύρος όσο ο και βασιλιάς Δαυίδ».

Καιρός η Ιστορία να ξεκαθαρίσει τα… χρώματά της· έχει τα πινέλα, έχει τα χρώματα, ας ζωγραφίσει όπως θέλει το απώτατο παρελθόν κι ας μας αφήσει να βυθιστούμε στη φαντασία μας… Σκουρόχρωμος ο Χριστός, αφού γεννήθηκε στη Μέση Ανατολή και συνεπώς, γιατί όχι ο Αννίβας στο χρώμα του Ντένζελ Ουάσιγκτον, φίλε Αντωνάκη; Άλλωστε σύμφωνα με τον ζωγράφο Ρενουάρ: «το μαύρο είναι ο βασιλιάς των χρωμάτων»… Και στρατηγός!