ΚΑΘΟΛΙΚΌ ΠΑΡΕΚΚΛΉΣΙ ΤΟΥ ΤΙΜΊΟΥ ΣΤΑΥΡΟΎ

Ιταλικό σχέδιο του 1935, της πρόσοψης της Cappella di Santa Croce

(Καθολικού παρεκκλησιού του Τιμίου Σταυρού και κοιμητηρίου). Το εκκλησάκι Santa Croce στο καθολικό κοιμητήριο είναι βασισμένο σε σχέδιο του Rodolfo Petracco 1935-1937. Συναντάται στην Οδό Αναπαύσεως της πόλης Κω.

Οι πληροφορίες που έχουμε για τα κοιμητήρια ιταλικής περιόδου είναι λιγοστές . Πρόκειται για ένα καθολικό, ένα μουσουλμανικό και ένα εβραϊκό του χρονικού διαστήματος μεταξύ 1935-1937. 

Με το διάταγμα της 7ης Νοεμβρίου 1928 προκηρύσσονται ορισμένες απαλλοτριώσεις κοινωφελούς χαρακτήρα, με σκοπό τη διευθέτηση του καθολικού νεκροταφείου στην περιοχή που γειτνιάζει με το ορθόδοξο. 

Μόνο τον Νοέμβριο του 1935, ενώ οι νεκροί αναπαύονταν σε προσωρινούς τύμβους στο Ορθόδοξο νεκροταφείο,που προοριζόταν επίσης για την ταφή των σορών των Ιταλών στρατιωτών. 

Στο κέντρο της περιοχής σχεδιάζεται και η κατασκευή παρεκκλησίου που σχεδίασε ο Petracco. 

Το Messaggero di Rodi περιγράφει έτσι τις δομές του νεκροταφείου πριν από την ανέγερση του παρεκκλησίου του Santa Croce: «Το νεκροταφείο, μάλλον μεγάλο, έχει μια γραμμική πύλη, με κατακόρυφο ρυθμό, πολύ μοντέρνου στυλ, επικαλυμμένο με σταυρούς και τελετουργικά σύμβολα σε ορείχαλκο επιχρυσωμένο.Έργο απλό και λιτό, πλαισιωμένο από ένα μικρό κτίριο για νεκροτομεία...»,  γράφει στις 9 Νοεμβρίου 1935.

Για την οργάνωση-κατασκευή του καθολικού νεκροταφείου κρίθηκε αναγκαία η απαλλοτρίωση ακινήτου της οικ. Πλατανίστα, δίπλα στο νεκροταφείο των ορθοδόξων [Αναγνωστίδου].

Αργότερα, η λεωφόρος που οδηγεί στην πύλη εισόδου φυτεύεται με κυπαρίσσια  και στο κυκλικό παρεκκλήσι. Ο ελαφρώς  κυλινδρικός όγκος του μικρού ναού, οφειλόμενος σε ισλαμική έμπνευση, χαρακτηρίζεται εξωτερικά από δύο στενές προεξοχές - αντίστοιχα η υπερυψωμένη τοξωτή είσοδος στο μπροστινό μέρος και η κόγχη βωμού στην πλάτη σε εκτεθειμένη πέτρα[τραβερτίνη]. Το εσωτερικό, που φωτίζεται από μεγάλα παράθυρα, παρουσιάζει ένα ευάερο και υποβλητικό κυκλικό περιβάλλον, με μελετημένες πινελιές φωτός και σκιάς, όπως ο μνημειώδης σταυρός του βωμού, που σκιαγραφείται στη φωτεινότητα του παραθύρου πίσω του. 

Το κυρίαρχο στοιχείο του συστήματος υπογραμμίζεται από το σχήμα των κυπαρισσιών. 

Η σημερινή επέκταση του καθολικού νεκροταφείου είναι μικρότερη από την αρχική, καθώς μεγάλο μέρος της επιφάνειας έχει περάσει στο Ορθόδοξο νεκροταφείο, το παρεκκλήσι λειτουργεί σήμερα ως η καθολική εκκλησία της πόλης, όπου οι Φραγκισκανοί πατέρες από τη Ρόδο γιορτάζουν περιοδικά τη λατρεία. 

Πολύ λιγότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες σχετικά με το μουσουλμανικό νεκροταφείο, που βρίσκεται στην Οδό Ασκληπιού και συνδέει την πόλη με το χωριό Κερμετέ-Πλατάνι. 

Μόνο ένα διάταγμα του 1937 ονομάζει την προγραμματισμένη διάταξη του νεκροταφείου, η οποία στη συνέχεια υλοποιήθηκε χωρίς μεγάλες οικοδομικές προσπάθειες: είναι ένας χώρος που περιβάλλεται από έναν απλό σοβατισμένο τοίχο, εντός τεσσάρων. 

Εκεί βρίσκονται οθωμανικοί τάφοι, που χαρακτηρίζονται από τις  ισλαμικές επιτύμβιες στήλες. Ένα μικρό περίπτερο στολισμένο με ένα μικρό τρούλο και μικρά παράθυρα με τοίχωμα.Το νεκροταφείο είναι τώρα σε καλή κατάσταση όμως πολλές από τις ταφόπλακες βρίσκονται ακόμη στοιβαγμένες. 

Στον ίδιο δρόμο που οδηγεί στον Κερμετέ, πιο κοντά στην πόλη, βρίσκεται το εβραϊκό νεκροταφείο, περίπου εγκαταλελειμμένο σήμερα. Οι πηγές δεν δίνουν πολλές πληροφορίες, αλλά ο περιβάλλων τοίχος και η πύλη από σφυρήλατο σίδερο με το αστέρι του Δαβίδ παραμένουν αναγνωρίσιμα. 

Γεωδίφης