Η οικογένεια πίσω από τον πρώτο παραδοσιακό καρυοθραύστη

 

 

Το εικονικό σχέδιο του Wilhelm Füchtner στη δεκαετία του 1870 ξεκίνησε μια κληρονομιά που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα στο ίδιο μικρό εργαστήριο στα Όρη Μεταλλεύματος στην Γερμανία.

 

 

Ο Markus Füchtner δουλεύει τον τόρνο στο εργαστήριό του. Το μικρό, μονώροφο κτίριο βρίσκεται στους δασώδεις λόφους της πόλης Seiffen, κοντά στα σύνορα της Γερμανίας με την Τσεχία, και η οικογένειά του που ήταν ξυλουργοί το χρησιμοποιούν από το 1786. Σε αυτό το εργαστήριο, στις αρχές της δεκαετίας του 1870, ο προ-προ-προπάππους του, ο Wilhelm Füchtner, έφτιαξε τον πρώτο του καρυοθραύστη και έβαλε τα θεμέλια για μια παγκόσμια εικόνα των ημερών των Χριστουγέννων.

Σήμερα, ο Markus συνεχίζει αυτή την παράδοση, ξεκινώντας από τον τόρνο. Μερικές φορές χρησιμοποιεί μια ποδοκίνητη αντίκα που αποκατέστησε το 2022. Άλλες φορές, βασίζεται σε έναν πιο σύγχρονο, ηλεκτρικό τόρνο, αλλά ο στόχος του είναι πάντα ο ίδιος. "Θέλω να φτιάχνω τους καρυοθραύστες όπως παλιά: παλιές μηχανές, καλό ξύλο και όχι πολλούς, αλλά καλούς".

Παντού στο μικρό κτήριο μπορεί κανείς να δει τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι γενιές των ξυλουργών της οικογένειας Füchtner. Στην αίθουσα συναρμολόγησης και βαψίματος υπάρχουν έξι καρυοθραύστες, ο καθένας να αντιπροσωπεύει μια διαφορετική γενιά, ενώ δίπλα τους βρίσκεται μια φωτογραφία του δημιουργού τους.

 

Ο Wilhelm Füchtner - πηγή

Το διάσημο σε όλο τον κόσμο σαν στρατιώτης σχέδιο του καρυοθραύστη ξεκίνησε σε αυτό το μικρό σπίτι στα Όρη Μεταλλεύματος. Όπως υποδηλώνει το όνομα, η εξόρυξη κυριαρχούσε στην περιοχή, αλλά η οικογένεια Füchtner έχτιζε ξύλινα σπίτια. Η δουλειά ήταν εποχιακή και, κατά τη διάρκεια του μακρύ και κρύου χειμώνα, δεν ασχολούνταν με αυτή. "Έπρεπε να ζήσουν", λέει ο Markus. Έτσι, όπως και άλλοι ντόπιοι ξυλογλύπτες, έφτιαχναν και πουλούσαν παιχνίδια και άλλα μικρά, ξύλινα αντικείμενα.

Μεταξύ αυτών των απλών παιχνιδιών ήταν και οι καρυοθραύστες. Εργαλεία για το σπάσιμο των καρυδιών υπήρχαν από τότε που οι άνθρωποι άρχισαν να τα χτυπούν σε πέτρες, αλλά τα πρώτα παραδείγματα οργάνων που σχεδιάστηκαν για τη συγκεκριμένη δουλειά δεν μοιάζουν καθόλου με τους καρυοθραύστες που βγήκαν από το εργαστήριο των Füchtner. Για παράδειγμα, βρέθηκε στη νότια Ιταλία ένας χάλκινος και χρυσός καρυοθραύστης, που χρονολογείται τουλάχιστον στον 3ο αιώνα π.Χ., και αποτελείται από δυο βραχίονες.

Οι καρυοθραύστες των Füchtner, με παραδοσιακή στρατιωτική στολή και ανέκφραστα πρόσωπα, αντικατοπτρίζουν τη σκληρή πραγματικότητα της βιομηχανικής εποχής στην οποία εμφανίστηκαν, όταν η ελίτ απολάμβανε μια άνετη ζωή, ενώ οι εργάτες μοχθούσαν, δουλεύοντας συχνά σε βάναυσες συνθήκες.

 

Στα μέσα του 19ου αιώνα, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Βιομηχανικής Επανάστασης, άρχισαν να εμφανίζονται καρυοθραύστες που απεικονίζουν πρόσωπα εξουσίας. Ήταν ένας τρόπος να κοροϊδεύουν την άρχουσα τάξη και να ανατρέπουν το σύστημα βάζοντάς τους να "δουλεύουν" για την κατώτερη τάξη, σπάζοντας καρύδια.

Οι πρώτοι καρυοθραύστες σε στυλ στρατιώτη ήταν σκαλισμένοι από ένα μόνο κομμάτι ξύλου, αλλά ο Wilhelm Füchtner χρησιμοποίησε πολλά κομμάτια που τα ένωσε μεταξύ τους με ξύλινους αρμούς, όπως δηλαδή έχτιζε σπίτια η οικογένειά του. Αυτό δημιούργησε το χαρακτηριστικό σχήμα του σημερινού απανταχού καρυοθραύστη.

Παρόλο που ο Wilhelm καινοτόμησε το σχέδιο, δεν εγκατέλειψε την καθημερινή του δουλειά. Τρεις γενιές αργότερα, οι καρυοθραύστες έγιναν μια επιχείρηση πλήρους απασχόλησης για την οικογένεια.

Παρόλο που για δεκαετίες οι σαν στρατιώτες καρυοθραύστες ήταν μια τοπική παράδοση στα Όρη Μεταλλεύματος, κέρδισαν παγκόσμια δημοτικότητα στα μέσα του 20ού αιώνα. Εκείνη την εποχή, το μπαλέτο "Καρυοθραύστης" του Τσαϊκόφσκι, που πρωτοπαρουσιάστηκε εκτός Ρωσίας το 1934, έγινε κλασικό για τις ημέρες των Χριστουγέννων και πολλοί Συμμαχικοί στρατιώτες που επέστρεφαν στην πατρίδα τους από το θέατρο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη έφερναν μαζί τους τα ξύλινα ειδώλια ως αναμνηστικά. Ξαφνικά, έμοιαζε ότι αυτοί οι καρυοθραύστες ήταν παντού.

 

Η οικογένεια Füchtner δεν έχει καμία από τις παλαιότερες εκδοχές του καρυοθραύστη, ενώ όσοι από τους παλαιότερους έχουν διασωθεί, συμπεριλαμβανομένου ενός από τις αρχές της δεκαετίας του 1870, βρίσκονται στο μουσείο Erzgebirge.

"Δεν κράτησαν κανέναν. Έπρεπε να πουλήσουν για να επιβιώσουν", λέει ο Füchtner. "Επίσης, όταν άρχισαν να τους φτιάχνουν, δεν ήξεραν ότι θα έγραφαν ιστορία".

Ο Markus συνεχίζει αυτή την πλούσια ιστορία, μια κληρονομιά που ήρθε από αγάπη. Αν και ποτέ δεν ένιωσε πίεση να ακολουθήσει την οικογενειακή επιχείρηση, ήταν δεμένος με τον παππού του. "Όταν πέθανε ο παππούς μου, βάλαμε έναν κόκκινο βασιλικό καρυοθραύστη στο φέρετρό του", λέει ο Markus. "Για μένα, ήταν η στιγμή να ξεκινήσω την επόμενη γενιά".

 

Ο Markus Füchtner με τον μικρότερο -και πιο πολυταξιδεμένο- καρυοθραύστη που έφτιαξε

Στα 16 του γράφτηκε στη μοναδική σχολή στον κόσμο που διδάσκει την κατασκευή ξύλινων παιχνιδιών στην πόλη Seiffen. Εκεί συνάντησε τη σύντροφό του, Carola Seifert, η οποία βάφει τους καρυοθραύστες (και χειρίζεται άλλα μέρη της επιχείρησης). Στην επιχείρηση εμπλέκονται και οι γονείς του Füchtner και μια θεία του.

Το οικογενειακό εργαστήριο παράγει περίπου 500 καρυοθραύστες το χρόνο. Κάθε ένας είναι σκαλισμένος στο χέρι και συναρμολογημένος μόνο με ξύλινους πίρους και κόλλα αντί για καρφιά. Στη συνέχεια, ο κάθε ένας βυθίζεται πέντε φορές στο βασικό χρώμα, προτού χρωματιστούν οι τελικές λεπτομέρειες, όλα στο χέρι, κάτι που ευχαριστεί τους λάτρεις του καρυοθραύστη.

Ο μικρότερος καρυοθραύστης που έχει δημιουργήσει ο Füchtner έχει ύψος μόλις 12 εκατοστά που τον έφτιαξε για έναν φίλο του που σχεδίαζε ένα ταξίδι σε όλο τον κόσμο και ήθελε να μεταφέρει κάτι από τη Γερμανία.

"Όταν γύρισε, ζήτησαν πολλοί να πάει και σε άλλα μέρη", λέει ο Füchtner. Καθώς διαδόθηκε η είδηση για τον βραχύσωμο καρυοθραύστη που γύριζε τον πλανήτη, ενεπλάκη η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία και τελικά, ο μικρός καρυοθραύστης πέρασε δύο χρόνια στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (πρόσφατα επέστρεψε στη Γη). Το όνομά του; Wilhelm -φυσικά!-, προς τιμήν του ανθρώπου που, πέντε γενιές νωρίτερα, δημιούργησε το παγκοσμίου φήμης σχέδιο.