Η έννοια της παραδοσιακής οικογένειας αλλάζει: Τι να περιμένουμε

Tα παιδιά που γεννιούνται τώρα θα συναντήσουν τους περισσότερους από τους προπάππους τους, αλλά δεν θα έχουν πολλά αδέρφια ή ξαδέρφια και περισσότερες γυναίκες θα πεθάνουν μόνες
 Σε όλο τον κόσμο, οι οικογένειες συρρικνώνονται. Ένα κορίτσι που γεννήθηκε το 2024 δεν θα έχει σχεδόν καθόλου αδέρφια ή ξαδέρφια.

Ταυτόχρονα, οι οικογένειες γίνονται όλο και πιο κάθετες, οπότε θα γνωρίζει όλους τους παππούδες και τη γιαγιά της και τους περισσότερους προπαππούδες της.

Εάν συνεχιστούν οι τρέχουσες τάσεις, το ίδιο το παιδί θα έχει μόνο ένα παιδί ή ίσως και κανένα παιδί. Η οικογένεια αραιώνει και «πλευρικά», δηλαδή όσον αφορά στα αδέλφια, τα ξαδέλφια και τους θείους. «Αυτό που ονομάζουμε πλευρική συγγένεια πρόκειται να αλλάξει. Ο αριθμός των αδερφών, των ξαδέρφων, των θείων, των θείων και των ανιψιών θα μειωθεί», τονίζει και προσθέτει: «θα βλέπουμε όλο και περισσότερες οικογένειες με το πέρασμα των γενεών, με περισσότερους ηλικιωμένους και μεγαλύτερη διαφορά ηλικίας μεταξύ των “κάθετων” συγγενών».

Μέχρι τα 35 της, το συγγενικό της δίκτυο θα είναι το μικρότερο στη σύγχρονη εποχή. Και όταν φύγει από τη ζωή, σε μεγάλη ηλικία, μάλλον θα πεθάνει μόνη της. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, τέτοιες είναι οι συνέπειες της δυναμικής που οι δημογράφοι έχουν παρατηρήσει και έχουν προβάλει από τώρα έως το τέλος του αιώνα.

Οι ερευνητές δεν αμφιβάλλουν ότι η οικογένεια - ανεξάρτητα από το πόσο διαφορετική μπορεί να είναι στο μέλλον - θα συνεχίσει να εκτελεί τις λειτουργίες του καταφυγίου και της υποστήριξης που εκπληρώνει από την αρχή της ανθρώπινης εξέλιξης. Αλλά προσθέτουν ότι είναι απαραίτητο να ενισχυθούν οι θεσμοί και οι λειτουργίες δημόσιας βοήθειας όπου υπάρχουν και, στις περισσότερες χώρες, να αρχίσει η οικοδόμησή τους.

Το δίκτυο συγγένειας που αποτελείται από τον αριθμό των εν ζωή προπαππούδων, παππούδων, γονέων, παιδιών, εγγονιών και δισέγγονων, καθώς και θειών, θειών, ξαδέρφων και ανιψιών και ανιψιών, το μέγεθος της οικογένειας συρρικνώνεται σταθερά από το 1950.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό PNAS, μια γυναίκα που ήταν 65 ετών στα μέσα του περασμένου αιώνα είχε 41 συγγενείς κατά μέσο όρο παγκοσμίως. Μόλις 150 χρόνια αργότερα, το 2095, μια άλλη γυναίκα της ίδιας ηλικίας θα έχει μόνο 25 συγγενείς.

Οι χώρες δεν έχουν ακολουθήσει τις ίδιες τάσεις παγκοσμίως: οι πιο ανεπτυγμένες κοινωνίες έχουν ήδη κάνει την κλασική δημογραφική τους μετάβαση (από τα υψηλά ποσοστά γεννήσεων και θνησιμότητας στα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων και θνησιμότητας), ενώ πολλά άλλα έθνη βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια αυτής της επανάστασης.

Ορισμένες χώρες, όπως η Ιαπωνία, η Ιταλία και η Ισπανία, φαίνεται να έχουν εισέλθει σε ένα είδος μετάβασης. Δύο παραδείγματα καταδεικνύουν ξεκάθαρα τη διαστρέβλωση του μέσου όρου: το 1950, μια γυναίκα που έφτασε στην ηλικία των 65 ετών στη Ζιμπάμπουε είχε πολλούς συγγενείς να τη φροντίζουν: 82 άτομα, μεταξύ των οποίων αδέρφια, ξαδέρφια, παιδιά, εγγόνια, ανίψια... ακόμη και ένα ή δύο παππούδες.

Η Clara Cortina, ερευνήτρια στην Ομάδα Κοινωνικοδημογραφικής Έρευνας (DemoSoc) του Πανεπιστημίου Pompeu Fabra, προσφέρει δύο πειστικά στοιχεία: «Το ένα τέταρτο των γυναικών που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1970 δεν έχουν κάνει παιδιά και βιολογικά δεν μπορούν πλέον να κάνουν. Το ποσοστό των άτεκνων ανδρών είναι ακόμη υψηλότερο, έως και 30%. Δεν ξέρουμε ακόμα τι θα συμβεί με την επόμενη γενιά, τη γενιά του 1980», λέει. Σε τρεις δεκαετίες, όταν πλησιάσουν στο τέλος της ζωής τους, ίσως θα έχουν ένα αδερφάκι ή ανιψιά ή ανιψιό κοντά, αλλά πιθανότατα δε θα έχουν κανέναν.

Η γενιά σάντουιτς ονομάζεται έτσι επειδή ουσιαστικά «στριμώχνεται» μεταξύ της υποχρέωσης να φροντίζει τους γονείς της και τους απογόνους της

Στην Κίνα όμως συμβαίνει κάτι άλλο -  βρίσκεται στο άκρο μιας παγκόσμιας τάσης: οι οικογένειες επιμηκύνονται σε σημείο που θα είναι σύνηθες φαινόμενο τα δισέγγονα και οι προπαππούδες να συνταντιούνται για αρκετά χρόνια, κάτι που σήμερα είναι σπάνιο στις σύγχρονες κοινωνίες. Για τη γενιά σάντουιτς έχουμε γράψει εδώ.

Η γενιά σάντουιτς είναι μια ομάδα μεσήλικων ενηλίκων που φροντίζουν τόσο τους ηλικιωμένους γονείς τους όσο και τα δικά τους παιδιά. Η γενιά σάντουιτς ονομάζεται έτσι επειδή ουσιαστικά «στριμώχνεται» μεταξύ της υποχρέωσης να φροντίζει τους γονείς της, οι οποίοι μπορεί να είναι άρρωστοι, ανίκανοι να εκτελέσουν διάφορες εργασίες ή χρειάζονται οικονομική υποστήριξη, και των παιδιών που χρειάζονται οικονομική, σωματική, και συναισθηματική υποστήριξη...

H συνέχεια θα έχει ενδιαφέρον.