Ανθρωποθυσία στον βάλτο πριν από 5000 χρόνια – Του έσπασαν το κρανίο με οκτώ χτυπήματα

 

Μια νέα ματιά σε ένα πτώμα ηλικίας 5.000 ετών που βρέθηκε σε βάλτο

υποδηλώνει ότι το άτομο μπορεί να ήταν ένας πλανόδιος έμπορος πυριτόλιθου που τον θυσίασαν οι ντόπιοι. Το κρανίο του έχει συνθλιβεί, με τουλάχιστον οκτώ θανατηφόρα πλήγματα.

Τα οστά ενός άνδρα από την νεολιθική εποχή που βρέθηκαν πριν από 100 χρόνια σε ένα τυρφώνα στην Δανία, αποκαλύπτουν ότι ήταν μετανάστης που δολοφονήθηκε βάναυσα. Για να λύσουν την ανεξιχνίαστη υπόθεση 5.000 ετών, οι ερευνητές μελέτησαν τα πάντα, από την οδοντική πλάκα στο κρανία μέχρι το DNA. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτός ο “άνθρωπος του Vittrup”, όπως τον αποκαλούν οι ερευνητές, μπορεί να ήταν ένας πλανόδιος έμπορος πυριτόλιθου που θυσιάστηκε από ντόπιους.

Το 1915, οι σκαφτιάδες τύρφης ανακάλυψαν μια χούφτα ανθρώπινα και βοοειδή οστά στον πυθμένα της τάφρου όπου έσκαβαν, κοντά στο χωριό Vittrup στη βόρεια Δανία. Αφού βρήκαν ένα κεραμικό δοχείο και ένα ξύλινο ρόπαλο, οι σκαφτιάδες επικοινώνησαν με το τοπικό ιστορικό μουσείο σχετικά με τα αντικείμενα. Ενώ αυτά τα δύο αντικείμενα, που χρονολογούνται περίπου στο 3800 με 3500 π.Χ., μεταφέρθηκαν σύντομα στο Εθνικό Μουσείο της Δανίας και εκτέθηκαν, τα οστά παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητα για έναν αιώνα.

Τα επανατοποθετημένα θραύσματα του αγγείου που βρέθηκαν στον βάλτο μαζί με το ρόπαλο. Πιθανότατα το αγγείο εναποτέθηκε στον βάλτο μερικούς αιώνες πριν από τα ανθρώπινα λείψανα. Λείπει το τμήμα του χείλους. Μέγιστο πλάτος 19 εκατοστά (Φωτό: John Lee/Danish National Museum- Fischer et al., 2024, PLOS One).

Ωστόσο, δύο πρόσφατες μελέτες γονιδιωμάτων ανθρώπων, που πέθαναν κατά τη Μεσολιθική έως τη Νεολιθική περίοδο της ευρωπαϊκής προϊστορίας αποκάλυψαν ότι ο άνθρωπος του Vittrup έζησε μεταξύ 3300 και 3100 π.Χ. και είχε ένα γενετικό προφίλ που διέφερε από εκείνο των ντόπιων συγχρόνων του.

Τα αποτελέσματα της πλήρους ανάλυσης του ανθρώπου Vittrup, που δημοσιεύθηκαν την Τετάρτη (14 Φεβρουαρίου 2024) στο περιοδικό PLOS One, αποκαλύπτουν μια ιστορία ζωής που περιλάμβανε μετανάστευση, αλλαγές στη διατροφή και πρόωρο θάνατο, σε μια χώρα μακριά από την αρχική του πατρίδα.

Ποιος ήταν ο άνθρωπος του Vittrup

Ένα οστό στον δεξιό αστράγαλο, ένα κάτω μέρος αριστερής κνήμης και ένα κατακερματισμένο κρανίο, καθώς και ένα σαγόνι με 16 δόντια είναι το μόνο που έχει απομείνει από τον άνθρωπο Vittrup. Τα οστά υποδηλώνουν ότι πέθανε σε ηλικία περίπου 30 έως 40 ετών, έγραψαν οι ερευνητές στη μελέτη τους.

Ο Άνθρωπος Vittrup γεννήθηκε σε μια εποχή που η Βόρεια Ευρώπη κατοικούνταν σε μεγάλο βαθμό από αγροτικές κοινότητες, σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα, επικεφαλής της οποίας ήταν τον Άντερς Φίσερ, αρχαιολόγος στο Τμήμα Ιστορικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ, στη Σουηδία.

Όμως η ανάλυση της ομάδας των διατροφικών πρωτεϊνών που παγιδεύτηκαν στην οδοντική του πλάκα και των στοιχειακών παραλλαγών στα οστά και στα δόντια του έδειξε ότι πιθανότατα ανήκε σε μια ομάδα ψαροκυνηγών από τις βόρειες σκανδιναβικές ακτές, κοντά στον Αρκτικό Κύκλο.

Η πλάκα σχηματίζεται στα δόντια όλων των ανθρώπων, αλλά όταν δεν βουρτσίζεται ή δεν απομακρύνεται, σκληραίνει σε οδοντική πέτρα που είναι πλούσια σε DNA και πρωτεΐνες που μπορούν να διατηρήσουν διατροφικές πληροφορίες για χιλιάδες χρόνια. Η οδοντική πέτρα του ανθρώπου Vittrup αποκάλυψε ότι κατανάλωνε ψάρια όπως μπακαλιάρο και τσιπούρα, καθώς και κρέας φάλαινας, δελφινιού και αρνιού.

Τι έδειξαν τα δόντια στο κρανίο

Ωστόσο, όταν ο άνθρωπος του Vittrup ήταν έφηβος, η διατροφή του περιλάμβανε περισσότερες χερσαίες και γλυκές πηγές τροφής, σύμφωνα με την ανάλυση των ισοτόπων άνθρακα στα δόντια του. Η ανάλυση των ισοτόπων από διαφορετικούς οστικούς και οδοντικούς ιστούς μπορεί να οδηγήσει τους ερευνητές στις αλλαγές που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου.

Οι διατροφικές αλλαγές του ανθρώπου του Vittrup συνέπεσαν με μια γεωγραφική μετατόπιση. Η σύγκριση των ισοτόπων στροντίου και οξυγόνου σε έναν από τα δίπτυχα δόντια του με εκείνα σε έναν από τους φρονιμίτες του έδειξε ότι μετακινήθηκε κάποια στιγμή πριν από την ηλικία των 12 ετών, πιθανότατα σε μια αγροτική κοινότητα.

Ο λόγος για τον οποίο μετακινήθηκε ο άνθρωπος του Vittrup δεν είναι σαφής, αλλά ο Fischer και οι συνεργάτες του πρότειναν ότι μπορεί να αναζητούσε πυριτόλιθο και γεωργικά προϊόντα σε αντάλλαγμα για τα εμπορεύματα που έφερε από τη γενέτειρά του. Μια εναλλακτική θεωρία είναι ότι μπορεί να αιχμαλωτίστηκε, και ίσως να υποδουλώθηκε, από μια εχθρική ομάδα.

Όπως και να ‘χει, ο άνθρωπος Vittrup Man είχε ατυχές τέλος. “Η κατακερματισμένη κατάσταση του κρανίου είναι αποτέλεσμα τουλάχιστον οκτώ χτυπημάτων”, γράφουν οι ερευνητές στη μελέτη τους, “τα οποία το χώρισαν σε διάφορα μέρη. Δεν υπάρχουν σημάδια επούλωσης – τα τραύματα ήταν προφανώς θανατηφόρα”.

Όπλο δολοφονίας; Ρόπαλο από από κοινό σφενδάμι. Το σημερινό μήκος τους είναι 28 εκατοστά, αφού ένα μέρος του στελέχους έσπασε και εξαφανίστηκε κατά τη διάρκεια της έκθεσης (John Lee/Danish National Museum; Fischer et al., 2024, PLOS One)

Τα οβάλ σχήματος κατάγματα στο κρανίο του υποδεικνύουν αμβλύ χτύπημα που προκλήθηκε με ένα σκληρό αντικείμενο με στρογγυλεμένη επιφάνεια, ίσως παρόμοιο με το ρόπαλο από ξύλο σφένδαμου που βρέθηκε στον τυρφώνα. Αυτό το εύρημα οδήγησε τους ερευνητές να υποθέσουν ότι ο άνθρωπος του Vittrup “θα μπορούσε να είναι θύμα βεντέτας ή δολοφονίας”, αλλά, σημείωσαν ότι προηγούμενα αρχαιολογικά ευρήματα “καθιστούν πιο πιθανό ότι θυσιάστηκε”.

 

“Η περιοχή φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε κατά τη νεολιθική περίοδο πού και πού για θυσίες”, δήλωσε ο Fischer στο Live Science σε ηλεκτρονικό μήνυμα, αλλά “δεν είναι γνωστή καμία συγκεκριμένη θεότητα για εκείνη την περίοδο και την περιοχή”. Μάλλον, είναι πιθανό ότι οι άνθρωποι ζητούσαν από ένα άγνωστο πνεύμα ή θεότητα καλή θέληση, μέσω της θυσίας πολύτιμων αντικειμένων, όπως βοοειδή και άνθρωποι, δήλωσε ο Fischer.

Ο Alexis Boutin, βιοαρχαιολόγος στο Sonoma State University στην Καλιφόρνια, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, δήλωσε στο Live Science μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ότι “οι συγγραφείς βασίζονται σε ένα ευρύ φάσμα στοιχείων για να δείξουν πώς ο άνθρωπος του Vittrup ενσάρκωσε τη μετάβαση μεταξύ του μεσολιθικού (τροφοληπτικού) και του νεολιθικού (γεωργικού) τρόπου ζωής. Ρίχνουν επίσης μοναδικό φως στις πρακτικές του κυνηγιού, της περιφερειακής μετανάστευσης και ανταλλαγής και της τελετουργικής θυσίας”, κατέληξε.