Αθανάσιος Ευταξίας

Έλληνας πολιτικός, που διετέλεσε για ένα μήνα πρωθυπουργός την περίοδο της δικτατορικής διακυβέρνησης Πάγκαλου.

Ο Αθανάσιος Παπαλουκάς, όπως ήταν το πραγματικό του επώνυμο, γεννήθηκε στο Δαδί (νυν Αμφίκλεια) Φθιώτιδας στις 16 Φεβρουαρίου 1849. Αργότερα άλλαξε το επίθετό του σε Ευταξίας, ορμώμενος από το εκκλησιαστικό αξίωμα του ιερέα πατέρα του. Το 1859 αποφοίτησε από το Δημοτικό Σχολείο του χωριού του και συνέχισε τις σπουδές του στην Αθήνα, πρώτα στο Βαρβάκειο (1859-1863) και κατόπιν στη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή (1863-1867).

Το 1867 ενεγράφη στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας, από την οποία έλαβε πτυχίο το 1871. Στη συνέχεια μετέβη στη Λειψία για μεταπτυχιακές σπουδές στη θεολογία με βασιλική υποτροφία. Δεν κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές του, με αποτέλεσμα να διακοπή η υποτροφία του. Παρέμεινε στη Γερμανία και παρακολούθησε μαθήματα εκκλησιαστικού δικαίου, πολιτικών και οικονομικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Βόννης.

Το 1877 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία, όπου με ζήλο και αυταπάρνηση εργάσθηκε κατά της βουλγαρικής προπαγάνδας. Η εκεί παρουσία του προδόθηκε στις τουρκικές αρχές και αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο να συλληφθεί, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το μακεδονικό έδαφος και να επιστέψει στην ελεύθερη Ελλάδα. Το 1883 άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα Αιών και στη συνέχεια στις εφημερίδες Ακρόπολις και Εφημερίς, αρθρογραφώντας για εκκλησιαστικά, πολιτικά και οικονομικά θέματα. Παράλληλα, ήταν ανταποκριτής της γερμανικής εφημερίδας Kölnische Zeitung (Εφημερίδα της Κολωνίας).

Στις εκλογές της 7ης Απριλίου 1885 εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Λοκρίδας ως ανεξάρτητος, σπουδαίο κατόρθωμα, όχι μόνο για την εποχή του. Το όφειλε, όπως έλεγε, όχι τόσο στο εκλογικό του πρόγραμμα, όσο σ’ ένα γερό μουλάρι, με το οποίο «όργωσε» κάθε σπιθαμή της εκλογικής του περιφέρειας. Στη συνέχεια προσχώρησε στο «Τρίτο Κόμμα» του Δημητρίου Ράλλη. Επανεξελέγη βουλευτής Λοκρίδος ή Φθιωτοφωκίδος σε όλες σχεδόν τις εκλογικές αναμετρήσεις μέχρι το 1920 (1890, 1892, 1895, 1899, 1905, 1906, 1910, 1912, 1915 και 1920).

Διετέλεσε κατ’ επανάληψη υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, το 1893 στην κυβέρνηση του Σωτηρίου Σωτηρόπουλου, το 1897 στην κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη και το 1899 στην κυβέρνηση του Γεωργίου Θεοτόκη. Στις 14 Ιανουαρίου 1900 απέτυχε να περάσει την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και παραιτήθηκε. Τον Δεκέμβριο του 1893, μετά το «Δυστυχώς Επτωχεύσαμεν» του Τρικούπη, ο Ευταξίας μιλώντας στη Βουλή τόνισε: «Το χάος το οικονομικόν θα μας αναγάγη αναγκαίως εις τον διεθνή έλεγχον. Είναι αδύνατον πλέον να αποφύγωμεν αυτόν». Δικαιώθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα γι' αυτή την πρόβλεψή του. Το 1894 νυμφεύθηκε την Αγλαΐα Γεωργακοπούλου, με την οποία απέκτησε τρία τέκνα, τον Γεώργιο, την Ασημίνα, και τη Θάλεια.

Μετά την επανάσταση στου Γουδή ανέλαβε το Υπουργείο Οικονομικών επί κυβερνήσεως Κυριακούλη Μαυρομιχάλη (1909-1910) και κατόρθωσε όχι μόνο να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό του 1910, αλλά να παρουσιάσει και πλεόνασμα, σπανιότατο γεγονός στη δημοσιονομική ιστορία του νεοελληνικού κράτους. Σ’ αυτό του το κατόρθωμα οφείλει και τη φήμη που τον ακολουθούσε έκτοτε, ως αυθεντία στα οικονομικά. Το 1915 ανέλαβε το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας στην κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το Υπουργείο Οικονομικών στη βραχύβια κυβέρνηση του Νικολάου Τριανταφυλλάκου.

Καίτοι αντιβενιζελικός και βασιλόφρων, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου τού ανέθεσε την προεδρία της περίφημης «Επιτροπής των αιματηρών οικονομιών», όπως ονομάστηκε το 12μελές συμβουλευτικό όργανο, που συστάθηκε για την εξυγίανση των οικονομικών του κράτους (24 Μαΐου 1925). Ο Ευταξίας διετέλεσε ακόμη πρόεδρος της σύνταξης του Καταστατικού Χάρτη του Αγίου Όρους, του Εκκλησιαστικού Ταμείου και της «Αεροπορικής Αμύνης», από τον Ιούνιο του 1925 έως τον Ιούνιο του 1926.

Στις 19 Ιουλίου 1926 αποδέχθηκε πρόταση του δικτάτορα στρατηγού Πάγκαλου και ανέλαβε την πρωθυπουργία της χώρας. Ήταν μία απέλπιδα προσπάθεια του Πάγκαλου να οδηγήσει τη χώρα σε ομαλό πολιτικό βίο. Δεν παρέμεινε για πολύ στην πρωθυπουργία, καθώς στις 26 Αυγούστου 1926 ο Πάγκαλος ανετράπη από τον στρατηγό Κονδύλη. Ο Ευταξίας συνελήφθη, αλλά μετ’ ολίγο αφέθηκε ελεύθερος. Στις 20 Μαΐου 1929 εξελέγη αριστίνδην γερουσιαστής, με πρόταση του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος εκτιμούσε ιδιαίτερα το ήθος και τις ικανότητές του και παρά την αντίδραση του κόμματός του.

Στο συγγραφικό έργο του Αθανάσιου Ευταξία περιλαμβάνονται τα βιβλία:

• Το έργον του Ελληνισμού εν Μακεδονία (1880)
• Τα Οικονομικά της Ελλάδος (1893)
• Η Ελλάς εν χρεωκοπία (1894)
• Η Ελλάς εν τω μεταιχμίω ζωής και θανάτου (1898)
• Μεταρρύθμισις και ανόρθωσις (1899)
• Το εκκλησιαστικόν ζήτημα της Κύπρου (1901)
• Περί εκκλησιαστικής μουσικής (1902)
• Η γεωργική εκπαίδευσις (1902)
• Προσοχή εις το Άγιον Όρος (1906)
• Η διαβάθμισις της  γενικής παιδείας και η μέση εκπαίδευσις εν Ελλάδι (1907)
• Η εθνική μας μουσική (1907)
• Η αναθεώρησις του Συντάγματος (1911)

Ο Αθανάσιος Ευταξίας πέθανε στις 5 Φεβρουαρίου 1931 από «οξεία γρίπη», σε ηλικία 82 ετών. Η κηδεία του έγινε την επομένη στην Αθήνα και του απονεμήθηκαν τιμές αντιστρατήγου.