Αντώνης Σαμαράς

Έλληνας πολιτικός και οικονομολόγος, πρωθυπουργός της

Ελλάδας από τις 20 Ιουνίου 2012 έως τις 26 Ιανουαρίου 2015. Είναι ο 13ος πρωθυπουργός της μεταπολίτευσης.

Ο Αντώνης Σαμαράς γεννήθηκε στην Αθήνα στις 23 Μαΐου 1951, γιος του διακεκριμένου καρδιολόγου και διευθυντή του Ευαγγελισμού Κωνσταντίνου Σαμαρά και της Θεσσαλονικιάς Ελένης Ζάννα. Από την πλευρά του πατέρα του είναι ανιψιός του παλιού βουλευτή Μεσσηνίας της ΕΡΕ Γεωργίου Σαμαρά, του οποίου ακολούθησε τα χνάρια στην πολιτική και από το γένος της μητέρας του εγγονός του παλιού βενιζελικού βουλευτή Θεσσαλονίκης και Υπουργού Αλέξανδρου Ζάννα και δισέγγονος της συγγραφέως Πηνελόπης Δέλτα. Η γιαγιά του, Βιργινία Ζάννα, διεκδίκησε τον τίτλο της πρώτης ελληνίδας βουλευτού. Κατήλθε ως υποψήφια της κεντρώας παράταξης ΕΠΕΚ - Φιλελεύθεροι στην επαναληπτική εκλογική αναμέτρηση της 18ης Ιανουαρίου 1953 στη Θεσσαλονίκη, αλλά ηττήθηκε από την υποψήφια του δεξιού Ελληνικού Συναγερμού, Ελένη Σκούρα.

Αποφοίτησε το 1969 από το Κολλέγιο Αθηνών (συνιδρυτής του ο Στέφανος Δέλτα, σύζυγος της Πηνελόπης Δέλτα), στο οποίο φοιτούσε και ο κατά ένα χρόνο μικρότερός του Γιώργος Παπανδρέου, προτού ο ίδιος και η οικογένειά του πάρουν τον δρόμο της εξορίας κατά τη διάρκεια της Χούντας. Οι δρόμοι τους θα διασταυρωθούν και πάλι λίγα χρόνια αργότερα, στο Κολλέγιο Άμχερστ της Μασαχουσέτης, όπου ο Γιώργος Παπανδρέου σπούδαζε Κοινωνιολογία και ο Αντώνης Σαμαράς Οικονομικά. Μάλιστα, θα συγκατοικήσουν για ένα διάστημα στη φοιτητική εστία του Κολεγίου. Ο Αντώνης Σαμαράς θα συνεχίσει τις σπουδές του στο Χάρβαρντ, στη διοίκηση επιχειρήσεων, και θα υποστηρίξει τη διδακτορική του διατριβή για τις «Σχέσεις των πολυεθνικών εταιρειών και κυβερνήσεων».

Ιδρυτικό μέλος της ΟΝΝΕΔ, το 1975 ξεχωρίζει για τον δυναμικό του χαρακτήρα. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ διακρίνει τα πολιτικά του προσόντα και δύο χρόνια αργότερα ο Αντώνης Σαμαράς εκλέγεται βουλευτής Μεσσηνίας, σε ηλικία 26 ετών, όντας ο νεότερος βουλευτής στην ιστορία του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Επανεκλέγεται με τη Νέα Δημοκρατία το 1981, το 1984, στις διπλές εκλογές του 1989 και το 1990, πάντα στη Μεσσηνία.

Στις 2 Ιουλίου 1989 αναλαμβάνει το πρώτο του υπουργικό πόστο. Ορκίζεται Υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση συνεργασίας της Νέας Δημοκρατίας με τον ενιαίο Συνασπισμό, με πρωθυπουργό τον Τζανή Τζαννετάκη. Στις 23 Νοεμβρίου του ίδιου έτους αναλαμβάνει Υπουργός Εξωτερικών στην Οικουμενική Κυβέρνηση ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ενιαίου Συνασπισμού, με πρωθυπουργό τον Ξενοφώντα Ζολώτα. Ήταν ο νεότερος υπουργός των Εξωτερικών στην ιστορία της χώρας.

Στις 26 Μαΐου 1990 ο Αντώνης Σαμαράς παντρεύεται στην Πύλο την πολιτική μηχανικό Γεωργία Κρητικού, κόρη του επιχειρηματία Άκη Κρητικού (κονσερβοποιία Κύκνος), εν μέσω κοσμοπλημμύρας. Γύρω στα 10.000 άτομα συμμετέχουν στο γαμήλιο γλέντι, που γίνεται υπό τους ήχους του Γιώργου Ζαμπέτα, της Μαρινέλλας και του κουμπάρου του Μανώλη Μητσιά. Ο γοητευτικός εργένης με τις ωραίες κατακτήσεις (Μυρτώ Παράσχη, Άννα Βίσση κ.ά.) επιτέλους νοικοκυρεύεται. Το ζεύγος Σαμαρά θα αποκτήσει δύο παιδιά, τη Λένα (γ. 1991) και τον Κώστα (γ. 1998).

Έχοντας κερδίσει την εύνοια του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, αναλαμβάνει και πάλι Υπουργός Εξωτερικών, μετά την εκλογική νίκη της Νέας Δημοκρατίας στις 8 Απριλίου 1990. Όμως, η σύγκρουση δεν θα αργήσει να έλθει, με αφορμή το Μακεδονικό. Και θα είναι βίαιη, αφήνοντας μέχρι σήμερα τα σημάδια της στη Νέα Δημοκρατία. Στις 13 Απριλίου 1992, ο Αντώνης Σαμαράς αποπέμπεται από την κυβέρνηση, λόγω της αδιάλλακτων θέσεων του, αμέσως μετά το Συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών υπό τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Καραμανλή. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους παραιτείται από τη βουλευτική του έδρα και αποχωρεί από τη Νέα Δημοκρατία.

Με το σύνθημα «Ελλάς - Ελλάς - Αντώνης Σαμαράς», που έκτοτε τον ακολουθεί, οι υποστηρικτές του υποδέχονται στις 30 Ιουνίου 1993 την ίδρυση ενός νέου πολιτικού κόμματος με την επωνυμία Πολιτική Άνοιξη. Στην ΠΟΛΑΝ συσπειρώνονται νέοι πολιτικοί, όπως ο Νικήτας Κακλαμάνης, ο Ανδρέας Λεντάκης από την Αριστερά, ο Άκης Γεροντόπουλος, ο Δημήτρης Σταμάτης (Θεσσαλονίκης) και ο Δημήτρης Σταμάτης (Αιτωλοακαρνανίας). Την υποστήριξή του στο νέο κόμμα εξέφρασε με γραπτή δήλωση του ο νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης, που θεωρείται ο εμπνευστής του ονόματος.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1993, δύο βουλευτές της ΝΔ προσχωρούν στην Πολιτική Άνοιξη, αλλά διατηρούν τη βουλευτική τους έδρα ως ανεξάρτητοι, πρώτα ο Στέφανος Στεφανόπουλος, βουλευτής Ηλείας, και μετά ο Γιώργος Συμπιλίδης, βουλευτής Κιλκίς. Έτσι, η Νέα Δημοκρατία θα απολέσει τη δεδηλωμένη, έχοντας μόνο 150 έδρες στην κοινοβουλευτική της ομάδα. Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης προκηρύσσει πρόωρες εκλογές για τον Οκτώβριο 1993, τις οποίες θα χάσει από τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Αντώνης Σαμαράς στιγματίζεται ως «προδότης», αφού οι μητσοτακικοί τού χρεώνουν την πτώση της κυβέρνησης.

Στις εκλογές αυτές η Πολιτική Άνοιξη, που ευαγγελιζόταν την υπέρβαση στην πολιτική ζωή, ξεκίνησε ελπιδοφόρα. Συγκέντρωσε 4,88% των ψήφων και εξέλεξε 10 βουλευτές. Στις ευρωεκλογές του 1994 έλαβε το καλύτερο ποσοστό της, 8,7% των ψήφων και δύο έδρες στο Ευρωκοινοβούλιο. Όμως, ο Αντώνης Σαμαράς δεν έλαβε σοβαρά εκείνη την περίοδο τη ρήση του πολιτικού του μέντορα Ευάγγελου Αβέρωφ «Το πρόβατο που φεύγει από το μαντρί το τρώνε οι λύκοι». Στις εκλογές του 1996 η Πολιτική Άνοιξη έλαβε μόλις το 2,94% των ψήφων κι έμεινε εκτός Βουλής. Τρία χρόνια αργότερα έμεινε και εκτός Ευρωβουλής με το 2,3% των ψήφων. Το τέλος του εγχειρήματος της Πολιτικής Άνοιξης ήταν προδιαγεγραμμένο. Από μελλοντικός αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας στις αρχές της δεκαετίας του '90, ο Αντώνης Σαμαράς βρέθηκε εκτός πολιτικής σκηνής στην αυγή του 21ου αιώνα. Η βιασύνη δεν είναι πάντα ο καλύτερος σύμβουλος στην πολιτική. Η υπομονή ενίοτε ανταμείβει.

Η Πολιτική Άνοιξη δεν συμμετείχε στις εκλογές του 2000, αλλά ο Αντώνης Σαμαράς υποστήριξε δημόσια τη Νέα Δημοκρατία. Πριν από τις εκλογές της 7ης Μαρτίου 2004, εντάχτηκε και πάλι στη Νέα Δημοκρατία και ηγήθηκε του ψηφοδελτίου της για τις ευρωεκλογές της 7ης Ιουνίου 2004. Εξελέγη ευρωβουλευτής, θέση την οποία κατείχε έως το 2007, οπότε και εξελέγη βουλευτής Μεσσηνίας με τη Νέα Δημοκρατία στις εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου. Με τον ανασχηματισμό της 7ης Ιανουαρίου 2009, ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής τον τοποθέτησε Υπουργό Πολιτισμού, θέση που κράτησε μέχρι τις 7 Οκτωβρίου 2009. Στις 20 Ιουλίου του 2009 εγκαινίασε το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης.

Μετά τη δεινή ήττα της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009 και το άνοιγμα των εσωκομματικών διαδικασιών από τον Κώστα Καραμανλή για την εκλογή νέου αρχηγού, ο Αντώνης Σαμαράς ανακοινώνει στις 15 Οκτωβρίου την υποψηφιότητά του για την Προεδρία της Νέας Δημοκρατίας. Ξεκίνησε ως αουτσάιντερ, αλλά μετά την υποστήριξη του Δημήτρη Αβραμόπουλου, που απέσυρε τη δική του υποψηφιότητα, πέρασε μπροστά στις δημοσκοπήσεις έναντι της Ντόρας Μπακογιάννη. Ο ίδιος προσέδωσε στην υποψηφιότητά του στοιχεία κινηματικού χαρακτήρα και αντιμαχόταν τους μηχανισμούς του κόμματος, που ήλεγχε η μεγάλη αντίπαλός του Ντόρα Μπακογιάννη. Στις ομιλίες του δίνει έμφαση στον κοινωνικό φιλελευθερισμό, σε αντίθεση με τον νεοφιλελευθερισμό. Θεωρεί ότι προέχει η επανασυσπείρωση της παραδοσιακής εκλογικής βάσης της Νέας Δημοκρατίας και στη συνέχεια το άνοιγμα του κόμματος προς τον μεσαίο χώρο. Στις ανοιχτές εσωκομματικές εκλογές της 29ης Νοεμβρίου 2009 εκλέγεται πανηγυρικά αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας με το 50,06% των ψήφων έναντι 39,72% της Ντόρας Μπακογιάννη και 10,22% του Παναγιώτη Ψωμιάδη.

Πρώτο μέλημα μετά την εκλογή του, η αναδιοργάνωση της παράταξης, με ανοίγματα προς τα δεξιά της ΝΔ και συγκεκριμένα προς το ΛΑΟΣ του Γιώργου Καρατζαφέρη, που διεκδικούσε βασικό ρόλο στη «γαλάζια πολυκατοικία». Η τακτική του αυτή προκάλεσε δυσφορία στη φιλελεύθερη πτέρυγα του κόμματος (νεοφιλελεύθερη για κάποιους), της οποία ηγείτο η εσωκομματική του αντίπαλος Ντόρα Μπακογιάννη. Η σύγκρουση των δύο έφτασε στα άκρα στις 6 Μαΐου 2010, όταν ο Αντώνης Σαμαράς διέγραψε την Ντόρα Μπακογιάννη, επειδή ψήφισε το «Μνημόνιο 1», κόντρα στη γραμμή του κόμματος. Στο επόμενο διάστημα η Νέα Δημοκρατία υπό τον Αντώνη Σαμαρά ακολούθησε αντιμνημονιακή πολιτική. Ζήτησε την επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου και την υιοθέτηση ενός μίγματος πολιτικής, με τη λήψη αναπτυξιακών μέτρων για την τόνωση της αγοράς («Ζάππειο Ι»).

Στις 18 Σεπτεμβρίου 2010 εκφράζει για μια ακόμη φορά την αντίθεση του κόμματός του στο μνημόνιο, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Καταλογίζει ευθύνες στο ΠΑΣΟΚ, χρεώνοντας στο κυβερνών κόμμα την κρίση δανεισμού που αντιμετωπίζει η χώρα, ενώ ισχυρίζεται ότι η συμφωνία δανεισμού από την τρόικα δεν ήταν η μόνη επιλογή για να αποφευχθεί η χρεοκοπία. «Η λύση που μας προτείνουν είναι χειρότερη από το πρόβλημα» δηλώνει, επισημαίνοντας ότι η συνταγή του μνημονίου οδηγεί σε ύφεση και υψηλότερο χρέος, εξαιτίας της συρρίκνωσης της οικονομίας.

Τον Νοέμβριο του 2011, υπό το βάρος δυσμενών εξελίξεων και τον κίνδυνο χρεωκοπίας της χώρας, ο Αντώνης Σαμαράς για πρώτη φορά από την έναρξη της οικονομικής κρίσης αποδέχθηκε ως αναπόφευκτη τη δανειακή σύμβαση του Μνημονίου 1 και συμφώνησε στο σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας υπό τον τραπεζίτη Λουκά Παπαδήμο, εγκαταλείποντας τη μέχρι τότε αντιπολιτευτική τακτική του, προκειμένου να ξεπεραστεί η κρίση. Έθεσε ως όρο στους κυβερνητικούς του εταίρους ΠΑΣΟΚ και ΛΑΟΣ τη διενέργεια εκλογών στις 19 Φεβρουαρίου 2012, οι οποίες, λόγω PSI, διεξήχθησαν τελικά στις 6 Μαΐου 2012.

Με υπαρκτό τον κίνδυνο χρεωκοπίας της χώρας, ο Αντώνης Σαμαράς ζήτησε κομματική πειθαρχία από την κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ για την υπερψήφιση των μέτρων του «Μνημονίου 2», ώστε να εξακολουθήσει η χρηματοδότηση της Ελλάδας από νέα δανειακή σύμβαση (11 Φεβρουαρίου 2012), εγκαταλείποντας έτσι την αντιμνημονιακή του πολιτική (Κάποιοι σχολιαστές έκαναν λόγο για «κωλοτούμπα» Σαμαρά). Κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας στη Βουλή, 21 από τους 83 βουλευτές της ΝΔ δεν ακολούθησαν την κομματική γραμμή και διαγράφηκαν από το κόμμα. Ο πυρήνας των διαγραφέντων βουλευτών θα συγκροτήσει νέο κόμμα υπό την επωνυμία Ανεξάρτητοι Έλληνες και αρχηγό τον Πάνο Καμμένο.

Στις 6 Μαΐου 2012 διεξήχθησαν οι βουλευτικές εκλογές και η ΝΔ του Αντώνη Σαμαρά κέρδισε την πρωτιά, αλλά με απογοητευτικό ποσοστό (18,85%), το μικρότερο στην ιστορία του κόμματος. Μετά τις αποτυχημένες προσπάθειες για τον σχηματισμό βιώσιμου κυβερνητικού σχήματος, προκηρύχθηκαν νέες εκλογές για τις 17 Ιουνίου 2012, τις οποίες κέρδισε η ΝΔ, χωρίς και πάλι αυτοδύναμη πλειοψηφία. Εν τω μεταξύ, είχε επιστρέψει στο «μαντρί» η Ντόρα Μπακογιάννη, αφού απέτυχε παταγωδώς με τη Δημοκρατική Συμμαχία στις εκλογές της 6ης Μαΐου.

Στις 20 Ιουνίου 2012 ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ αποφάσισαν να συγκροτήσουν κυβέρνηση συνεργασίας, με επικεφαλής τον Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος ορκίστηκε πρωθυπουργός το απόγευμα της ίδιας ημέρας. Στις 21 Ιουνίου 2013 η ΔΗΜΑΡ αποχώρησε από το κυβερνητικό σχήμα, εξαιτίας του «μαύρου» στην ΕΡΤ και ο Αντώνης Σαμαράς ηγήθηκε κυβέρνησης συνασπισμού ΝΔ - ΠΑΣΟΚ.

Στις 29 Δεκεμβρίου 2014, αμέσως μετά την τρίτη και τελευταία αποτυχημένη ψηφοφορία στη Βουλή για την εκλογή νέου Προέδρου της Δημοκρατίας, ο Αντώνης Σαμαράς ανακοίνωσε τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών για τις 25 Ιανουαρίου 2015, τις οποίες έχασε από τον Αλέξη Τσίπρα του ΣΥΡΙΖΑ. Στις 26 Ιανουαρίου 2015 υπέβαλλε την παραίτησή του στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κάρολο Παπούλια, και παρέμεινε αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας και επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Στη συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής ομάδας της Ν.Δ. (5 Φεβρουαρίου) συνόψισε τα δυόμισι χρόνια της πρωθυπουργίας του με τη φράση «Παραλάβαμε χάος, παραδώσαμε χώρα». Στις 5 Ιουλίου 2015, μετά τη συντριπτική νίκη του «ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα για την επικείμενη δανειακή σύμβαση με τους «θεσμούς» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο), υπέβαλε την παραίτησή του από την αρχηγία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης κι έκτοτε παραμένει απλός βουλευτής της Ν.Δ.