Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν κρανίο με ελληνική επιγραφή σε εκκλησία – Το άγνωστο τελετουργικό της χάραξης ονομάτων

Ένα ανδρικό κρανίο με την ελληνική επιγραφή “Προσκυνητής Δημητράκης” βρέθηκε σε ορθόδοξο ναό στην Σινώπη, στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας της Τουρκίας.

Το κτίριο της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (στην Σινώπη) είναι το μοναδικό  με γνωστή ταυτότητα και φάσεις λειτουργίας στην ιστορία της πόλης, χάρη στις ανασκαφές που έχουν ξεκινήσει από το 2010.
 

Οι ανασκαφές διεξάγονται υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριας ιστορίας της τέχνης, Δρ. Gülgün Köroğlu. Παράλληλα με τις ανασκαφές, στη Σινώπη διεξάγονται και αναλυτικές μελέτες της Βυζαντινής Περιόδου.

Οι ανασκαφές, αποκάλυψαν ότι, το κτίριο που στεγάζει την εκκλησία της Κοιμήσεως, κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, συγκεκριμένα κατά τον  2ο αιώνα, ήταν λουτρά.

Όπως προέκυψε απ’ τις ανασκαφές, το συγκρότημα των λουτρών, ήταν όπως όλες οι κλασικές ρωμαϊκές θέρμες (λουτρά), έχοντας  γυμναστήριο (Palaestra), αίθουσες με ζεστό, χλιαρό και παγωμένο νερό (Frigidarium, Tepidarium, Caldarium) και χώρο στεγνώματος (Laconicum).

Στα τέλη του 4ου ή τις αρχές του 5ου αιώνα, το λουτρό μετατράπηκε σε εκκλησία. Αξίζει να σημειωθεί πως, η μετατροπή σε εκκλησία, πραγματοποιήθηκε σε πρώιμη περίοδο.

H εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη Σινώπη (Φωτογραφία: IHA).

Το κρανίο με την επιγραφή, έχει σπουδαία θέση στον επιστημονικό κόσμο, καθώς αποτελεί απόδειξη μίας απ’ τις πιο ενδιαφέρουσες ταφικές πρακτικές, ενώ παράλληλα είναι ένα απ’ τα πιο πρόσφατα παραδείγματα λατρευτικών τελετών με κρανία, μία πρακτική χιλιάδων ετών στην Ανατολία.

Το κρανίο αποκαλύπτει πως, οι πολιτισμοί της Ανατολίας δεν αφανίσθηκαν, ακόμη και μετά από χιλιάδες χρόνια. Αντίθετα, διατηρήθηκαν, ως παραλλαγές, σε διάφορες κοινότητες.

Η εκκλησία έγινε νεκροταφείο

Ενδεικτικά, ο αναπληρωτής καθηγητής, Δρ. Mustafa Tolga Çırak, εξηγεί ότι, πουθενά αλλού στην Τουρκία δεν υπάρχει άλλο παράδειγμα εγχάρακτου κρανίου. Ωστόσο, ο Δρ. Çırak, διευκρινίζει ότι «Το ιστορικό κτίριο της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου της Σινώπης, δεν είναι γνωστό ως λουτρό της κοινότητας, αλλά ως εκκλησία».

«Το κτίριο ήταν ο τόπος προσευχής των Ορθοδόξων κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής και της Βυζαντινής περιόδου, καθώς και κατά την περίοδο της Δυναστείας των Σελτζούκων Τούρκων, και της Οθωμανικής περιόδου».

«Η Εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στη διάρκεια της τελευταίας περιόδου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από τον 17^ο έως τον 20^ο αιώνα, μετατράπηκε σε κοιμητήριο». «Εκεί πραγματοποιούνταν διαρκώς ταφικές τελετές, ειδικά στον περιαύλιο κήπο και το εσωτερικό της». «Η εκκλησία είχε μετατραπεί σε κοιμητήριο των Ορθοδόξων».

Το πρώτο εύρημα του είδους του στην Ανατολία

Εξακολουθώντας να τονίζει ότι πρόκειται για το πρώτο εύρημα κρανίου με επιγραφή που έχει βρεθεί στην Ανατολία, ο Δρ. Çırak εξήγησε ότι: «Η πρακτική της χάραξης των κρανίων, ήταν ανύπαρκτη στην Ανατολία». «Δεν έχει βρεθεί κανένα δείγμα του είδους αυτού, σε καμία ανασκαφή. Είναι ωστόσο γνωστό, ότι τέτοια παραδείγματα υπήρχαν  στην Ελλάδα και την Αίγυπτο, αλλά το συγκεκριμένο εύρημα, ως το πρώτο του είδους του που βρίσκεται στην Ανατολία, έχει σπουδαία σημασία για εμάς».

Κρανίο άνδρα που φέρει ελληνική επιγραφή “προσκυνητής Δημητράκης” βρέθηκε στην Εκκλησία Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη Σινώπη. Φωτογραφία: IHA

«Το τελετουργικό της χάραξης του κρανίου, είναι μία από τις σημαντικότερες ταφικές παραδόσεις των Ορθοδόξων. Σύμφωνα με την παράδοση αυτή, το κρανίο του νεκρού αποσπάται από το σώμα και κατόπιν, χαράσσεται πάνω του το όνομά του, με τη χρήση κάποιου σκληρού αντικειμένου», είπε και συνέχισε:

«Στην περίπτωση του κρανίου της  Σινώπης, το όνομα είναι καθαρά γραμμένο πάνω στο κρανίο. Αφού έγραφαν το όνομα, στη συνέχεια, εναπόθεταν το κρανίο σε ένα ράφι, σε ειδικό χώρο της εκκλησίας, ώστε να φαίνεται. Τέτοια παραδείγματα, τα συναντούμε στην Ελλάδα και την Αίγυπτο», είπε ο καθηγητής.

Πρακτική που ανάγεται στην Νεολιθική Εποχή

Σημειώνοντας ότι, τα τελετουργικά με τα κρανία, ανάγονται τόσο παλιά, ώστε να φτάνουν έως τη Νεολιθική Εποχή, ο Δρ. Çırak, εξηγεί: «Φαίνεται πως, η πρακτική του διαχωρισμού του κρανίου από τον υπόλοιπο σκελετό και, το προσκύνημά του, έχει συνεχιστεί σε διάφορες μορφές στη διάρκεια των προϊστορικών χρόνων, ξεκινώντας, ενδεχομένως, απ’ την Παλαιολιθική Εποχή. Πολιτισμικά, το έθιμο αυτό υιοθετήθηκε απ’ τους Ορθοδόξους», είπε ο Δρ. Çırak και κατέληξε:

«Το κρανίο της Σινώπης, χρονολογείται στον 19^ο αιώνα. Αρχαιολογικά αντικείμενα και νομίσματα τα οποία βρέθηκαν κοντά του, μαρτυρούν ότι ο άνθρωπος αυτός, έζησε κατά τον 19^ο αιώνα».