Μέση Ανατολή: Οι πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν ανάμεσα στους πιθανούς στόχους – Ο «ευρύτερος πόλεμος» έγινε πραγματικότητα

Ένας μεγαλύτερος πόλεμος στη Μέση Ανατολή, που φοβόντουσαν πολλοί εδώ και περίπου έναν χρόνο, έχει πλέον κλιμακωθεί σε μια ευρύτερη σύγκρουση. Η δολοφονία του ηγέτη της Χεζμπολάχ από το Ισραήλ και η χερσαία εισβολή στον Λίβανο, σε συνδυασμό με την ιρανική απάντηση με εκατοντάδες πυραύλους στο Ισράηλ, έχουν φέρει την περιοχή στο χείλος της καταστροφής. Η εμπλοκή του Ιράν και οι πυρηνικές του φιλοδοξίες θέτουν νέα επικίνδυνα δεδομένα, ενώ οι ΗΠΑ καλούνται να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο σε αυτό το εξαιρετικά τεταμένο σκηνικό.

Σύμφωνα με τη σημερινή ανάλυση των New York Times, ο «ευρύτερος πόλεμος» στη Μέση Ανατολή που όλοι φοβούντουσαν είναι πλέον πραγματικότητα. Εδώ και περίπου 360 ημέρες, μετά τη σφαγή περίπου 1.200 ανθρώπων στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου του 2023, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, προειδοποιούσε σε κάθε του βήμα για τον κίνδυνο εξάπλωσης των συγκρούσεων, που ξεκίνησε με τις προσπάθειες εξόντωσης της Χαμάς στη Γάζα, συνεχίστηκε με το κυνήγι της Χεζμπολάχ -έναν ακόμα σύμμαχο του Ιράν- και, τελικά, με το ίδιο το Ιράν. Τώρα, η περιοχή βρίσκεται μπροστά σε μία από τις πιο εκρηκτικές στιγμές της τις τελευταίες πολλές δεκαετίες.

Πλέον, τα βασικά ερωτήματα είναι πόσο μπορεί να κλιμακωθεί η σύγκρουση από πλευράς του Ισραήλ και κατά πόσο οι ΗΠΑ θα εμπλακούν πιο άμεσα.

 

Οι πιθανοί στόχοι των Ισραήλ – ΗΠΑ

Σύμφωνα με το Axios, το οποίο επικαλείται ανώνυμους Ισραηλινούς αξιωματούχους, ένας από τους πιθανούς στόχους, εκτός από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, είναι οι πετρελαϊκές του υποδομές. Ο Guardian αναφέρει πως Αμερικανοί βουλευτές στηρίζουν ένα χτύπημα κατά της ιρανικής πετρελαϊκής παραγωγής. Για παράδειγμα, ο γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ από τη Νότια Καρολίνα δήλωσε ότι θα προτρέψει στην κυβέρνηση Μπάιντεν να συντονίσει μια συντριπτική απάντηση με το Ισραήλ, ξεκινώντας από την ικανότητα του Ιράν να επεξεργάζεται πετρέλαιο. Σε δήλωσή του ανέφερε πως τα διυλιστήρια του Ιράν «πρέπει να χτυπηθούν σκληρά».

Οι πωλήσεις πετρελαίου είναι κρίσιμες για το Ιράν, σχολιάζει το TIME, καθώς οι εξαγωγές του αντιπροσωπεύουν έως και το 70% των εσόδων της κυβέρνησης. Όμως, πιθανότατα, μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί το ενδεχόμενο μιας επίθεσης στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις.

Σύμφωνα με τον Μάλκολμ Ντέιβις, αναλυτή στρατηγικής άμυνας στο Αυστραλιανό Ινστιτούτο Στρατηγικής Πολιτικής, το Ισραήλ μάλλον εξετάζει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν ως πιθανό στόχο, καθώς σχεδιάζει την απάντησή του στην πυραυλική επίθεση της Τεχεράνης. Η εκτίμηση των ΗΠΑ είναι πως το Ιράν χρειάζεται μόλις μία ή δύο εβδομάδες για ένα δημιουργήσει ένα πυρηνικό όπλο – αν δεν το έχει κάνει ήδη.

Το Ισραήλ θα μπορούσε να στοχεύσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν είτε με μια παραδοσιακή στρατιωτική επίθεση είτε με μια κυβερνοεπίθεση, παρόμοια με αυτή που είχε πραγματοποιήσει στο πρόσφατο παρελθόν κατά της Χεζμπολάχ, όπου παραβίασε τις ασύρματες επικοινωνίες της οργάνωσης και πρόσθεσε εκρηκτικά στις συσκευές των μελών της, σημειώνει ο Ντέιβις στο CNN.

Το ιστορικό των συγκρούσεων για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν

Το Ισραήλ, εδώ και χρόνια, έχει βάλει στο στόχαστρο το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Σύμφωνα με το Al Jazeera, το Ισραήλ κατηγορεί εδώ και καιρό την Τεχεράνη ότι κατασκευάζει κρυφά μια πυρηνική βόμβα που θα μπορούσε να απειλήσει την ύπαρξή του και έχει επανειλημμένα μιλήσει για τις διπλωματικές και μυστικές του προσπάθειες να αποτρέψει αυτήν την εξέλιξη.

Το Ιράν αρνείται ότι έχει στρατιωτικό πυρηνικό πρόγραμμα, υποστηρίζοντας ότι έχει το δικαίωμα να αναπτύξει πυρηνική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς.

Τον Απρίλιο, ο επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA), Ραφαέλ Γκρόσι, δήλωσε ότι το Ιράν τον ενημέρωσε πως όλες οι πυρηνικές εγκαταστάσεις που επιθεωρούνταν καθημερινά θα παραμείνουν κλειστές για λόγους ασφαλείας. Ο Γκρόσι είχε δηλώσει στο παρελθόν πως το Ιράν διαθέτει αρκετό εμπλουτισμένο ουράνιο για «πολλές» πυρηνικές βόμβες, αν επιλέξει αυτόν τον δρόμο.

Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, είχε υποσχεθεί να απαντήσει στο Ιράν για την άνευ προηγουμένου πυραυλική επίθεση που σημειώθηκε στις 13 Απριλίου. Ο Νετανιάχου είχε καταστήσει σαφές πως το Ισραήλ θα λάβει «όλες τις απαραίτητες αποφάσεις» για να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες δηλώσεις του, ωστόσο, αυτή τη φορά οι ΗΠΑ φαίνεται να διαδραματίζουν κρίσιμο -αν όχι ηγετικό- ρόλο σε μια πιθανή απόφαση για πλήγμα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν.

Η ιστορία του Ισραήλ με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι γεμάτη με επιχειρήσεις κατά των ιρανικών εγκαταστάσεων. Το The Conversation επισημαίνει πως το Ισραήλ έχει στο παρελθόν δολοφονήσει αρκετούς Ιρανούς πυρηνικούς επιστήμονες και έχει πραγματοποιήσει επιθέσεις σε πυρηνικές εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων αεροπορικών επιδρομών και επιδρομών από κομάντος.

Τη Δευτέρα, μιλώντας στο CNN Turk (όπως μετέδωσαν οι Times of Israel), ο πρώην πρόεδρος του Ιράν, Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, δήλωσε ότι 20 πράκτορες στην ομάδα μυστικών πληροφοριών του Ιράν, που τους είχε ανατεθεί να παρακολουθούν τις ισραηλινές κατασκοπευτικές δραστηριότητες, στράφηκαν κατά της Τεχεράνης. Οι φερόμενοι διπλοί πράκτορες παρείχαν στο Ισραήλ ευαίσθητες πληροφορίες για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, σύμφωνα τον Αχμαντινετζάντ, μια πληροφορία που δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς κάτι παρόμοιο έχει συμβεί στο παρελθόν.

Το 2018, διπλοί πράκτορες της Μοσάντ έκλεψαν τεράστιες ποσότητες απόρρητων εγγράφων από ένα πυρηνικό κέντρο στην Τεχεράνη, τα οποία ο Νετανιάχου υποστήριξε πως αποδεικνύουν την επιδίωξη του Ιράν να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα.

Οι υπόγειες εγκαταστάσεις του Νατάνζ και η απειλή της καταστροφής τους

Στο Νατάνζ, όπου βρίσκονται οι κύριες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, δορυφορικές εικόνες έχουν δείξει πρόοδο στην κατασκευή ενός νέου υπόγειου χώρου που πιθανότατα θα φιλοξενήσει αίθουσες εμπλουτισμού ουρανίου. Σύμφωνα με τον Τζέφρι Λιούις, ειδικό σε θέματα ελέγχου όπλων από το Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών Μίντλμπερι, ο οποίος μίλησε στους New York Times σε σχετικό ρεπορτάζ, το νέο αυτό υπόγειο συγκρότημα είναι πολύ βαθιά για να πληγεί αποτελεσματικά ακόμη και από αμερικανικές βόμβες καταφυγίων, όπως αυτές που χρησιμοποιήθηκαν στη Γάζα από το Ισραήλ.

Φωτογραφία αρχείου: AP

Έκθεση του Arms Control Association τονίζει πως το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι τόσο προχωρημένο και πιθανόν διασκορπισμένο σε διάφορα γεωγραφικά σημεία σε εκείνη την περιοχή, που μια στρατιωτική δράση δεν θα μπορούσε να το εξαλείψει πλήρως.

Οποιαδήποτε καταστροφή στις εγκαταστάσεις του Νατάνζ θα απαιτούσε ένα σημαντικό αριθμό αεροπορικών επιδρομών σε βαθιά ιρανικά εδάφη, ενώ θα πρέπει να βαραβιασούν τα αμυντικά συστήματα της χώρας.

Ο γεωπολιτικός αντίκτυπος μιας σύγκρουσης

Το ενδεχόμενο της κατοχής πυρηνικών όπλων από το Ιράν, οι πυραυλικές επιθέσεις, καθώς και οι χερσαίες εισβολές, όπως αυτή στον Λίβανο και τη Γάζα, υπογραμμίζουν τους κινδύνους μιας ανάφλεξης που θα μπορούσε να έχει παγκόσμιες συνέπειες. Αυτό, όμως, είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα πολέμων ευρύτερης κλίμακας. Δημιουργούν νέες δυναμικές, κενά που πρέπει να καλυφθούν και διαμορφώνουν τη γεωοπολιτική της εκάστοτε περιοχής.

Ωστόσο, όπως η ιστορία μας έχει διδάξει, τέτοιοι πόλεμοι, όταν αρχίσουν, χρειάζονται αρκετά χρόνια για να εξασθενήσουν.