Κώστας Βρεττάκος: Ο καλλιτέχνης που θεωρούσε τη ζωή ως μια διαρκή προσωρινότητα

Ο Κώστας Βρεττάκος υπήρξε μια ξεχωριστή προσωπικότητα στην

καλλιτεχνική και πνευματική ζωή της Ελλάδας. Ο κινηματογράφος τον «τράβηξε» από νωρίς, αλλά καταπιάστηκε με ευαισθησία και με τη φωτογραφία, τις εκδόσεις, τη διαφήμιση, την πεζογραφία και την ποίηση. Έχοντας κατά καιρούς αλλάξει πολλά επαγγέλματα, και έχοντας επίσης δοκιμαστεί στις πιο διαφορετικές δημιουργικές δράσεις, δεν επαναπαύτηκε ποτέ σε καμία δάφνη. Αντίθετα, έσπευσε συχνά να αφήσει πίσω τις επιτυχίες που σημείωσε σε κάποιο στάδιο της πορείας του για να περάσει εξίσου δημιουργικά στο επόμενο. Ο ίδιος θεωρούσε την ζωή του ως μια κατάσταση διαρκούς προσωρινότητας.

Γιος του σπουδαίου ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1938. Σπούδασε κινηματογράφο στην Ελλάδα και την Ιταλία. Η πρώτη του επαφή με τον κινηματογράφο έγινε το 1966, όταν συμμετείχε ως ηθοποιός στην ταινία μικρού μήκους του Παντελή Βούλγαρη «Τζίμης ο Τίγρης». Τον καιρό της δικτατορίας εργάστηκε ως μεταφραστής λαϊκών μυθιστορημάτων και ως φωτογράφος εγκυκλοπαιδειών, ενώ εξέδωσε την ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Ανάριθμα» (1971).

Από το 1977 ασχολήθηκε με τον κινηματογράφο, γυρίζοντας ως το 1987 μια σειρά ταινιών από τις οποίες ξεχωρίζουν «Τα παιδιά της Χελιδόνας» (1987), με πρωταγωνιστές τον Αλέκο Αλεξανδράκη και τη Μαίρη Χρονοπούλου. Η ταινία, που βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Διονύση Χαριτόπουλου,τιμήθηκε στο 28ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με βραβεία καλύτερης ταινίας, καλύτερου σεναρίου, ήχου, πρώτου γυναικείου ρόλου (Μαίρη Χρονοπούλου), δεύτερου ανδρικού ρόλου (Βασίλης Διαμαντόπουλος) και Βραβείο Κριτικών Κινηματογράφου.

Η μακροχρόνια φωτογραφική του συνεργασία με την Εμμανουέλλα ντε Νόρα οδήγησε, το 1980, στην ίδρυση του εκδοτικού οίκου «Τρία Φύλλα». Από το 1990 ασχολήθηκε με την πολιτική διαχείριση της ελληνικής κινηματογραφίας αρχικά ως ειδικός σύμβουλος κινηματογραφίας του υπουργείου Πολιτισμού (1989) και στη συνέχεια ως πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου (1991-1998) και εκπρόσωπος της Ελλάδας στο Eurimages, στο Συμβούλιο της Ευρώπης (1991-2006).

Ένα ταξίδι στη μνήμη αποτελεί και η πρώτη πεζογραφική προσπάθεια του Βρεττάκου, το μυθιστόρημα «Περαστικός από το Ρέικιαβικ», που κυκλοφόρησε το 2009 (εκδ. Ποταμός). Τον Ιούλιο του 2016, δημοσίευσε το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Ασκήσεις περιέργειας» (εκδ. Ποταμός), που απέσπασε το Βραβείο Μυθιστορήματος της Ακαδημίας Αθηνών. Το βιβλίο (ο ίδιος τις είχε χαρακτηρίσει «καταβύθιση στον βυθό της μνήμης») αποτελεί ένα είδος οικογενειακού χρονικού με πρωταγωνίστρια τη μητέρα του.

Τον Μάιο 2018 έκανε την εμφάνισή του στις προθήκες των βιβλιοπωλείων ένα ακόμα πόνημά του, η ποιητική συλλογή «Προστιθέμενη αξία» (εκδ. Πόλις). Πρόκειται για τα ποιήματα που έγραψε ο Βρεττάκος σε νεανική ηλικία, προχωρώντας σε ένα είδος απολογισμού. Όπως παρατηρούσε στον περιεκτικό του πρόλογο, σκοπός του με αυτή την έκδοση δεν ήταν να προβάλει ως όψιμος ποιητής, αλλά να κοιτάξει ξανά ποιητικά κατάλοιπα της νεότητάς του και να ενεργήσει, για άλλη μια φορά, ως «συλλέκτης μνήμης».

Σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις, αφιέρωσε στους αναγνώστες το ποίημα του πατέρα του «Η ποίηση»: Ό,τι μπόρεσα να διασώσω / (στον κόσμο που πήγα) / το διέσωσα, θάλασσα / Η ψυχή μου ένα σμήνος / μυριάδων πουλιών / που τ' αλώνιζε η θύελλα. /Όσα διασώθηκαν / βρήκαν το δέντρο τους. / Φτερούγισαν κ' έμειναν / Μέσα στις λέξεις.

Ο Κώστας Βρεττάκος πέθανε στην Αθήνα, στις 6 Νοεμβρίου 2018, εξαιτίας σοβαρών προβλημάτων υγείας που τον ταλαιπωρούσαν από καιρό.