Λύθηκε το μυστήριο με τα αρχαία «φαντάσματα» – Ανάλυση DNA αποκαλύπτει την ταυτότητα ενός αινιγματικού πολιτισμού και ξαναγράφει την ιστορία

Πρόσφατες αναλύσεις DNA σε ανθρώπους του πολιτισμού Piceni έφεραν στο φως συναρπαστικά στοιχεία για τον συγκεκριμένο, μυστηριώδη πολιτισμό, ο οποίος χρονολογικά άνθισε πριν από την άνοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Οι αναλύσεις διεξήχθησαν από μια διεθνή ερευνητική ομάδα με επικεφαλής το πανεπιστήμιο της Ρώμης «La Sapienza» και με την συμμετοχή του Ιταλικού Εθνικού Ερευνητικού Συμβουλίου (CNR). Τα αποτελέσματα έφεραν στο φως συναρπαστικά στοιχεία της προ – Ρωμαϊκής Ιταλίας.

Τα ευρήματα της μελέτης, δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Genome Biology,  και εξέτασαν το DNA από 100 και πλέον σκελετικά ευρήματα που ανακαλύφθηκαν σε αρχαίες νεκροπόλεις της κεντρικής Ιταλίας, καλύπτοντας μία περίοδο μεγαλύτερη των χιλίων ετών, από την Εποχή του Σιδήρου μέχρι την Ύστερη Αρχαιότητα.

 

Μέσα από τη διεπιστημονική μελέτη, η ομάδα κατάφερε να κατανοήσει καλύτερα τις μεταναστεύσεις, τις πολιτιστικές επαφές και τη γενετική εξέλιξη των Piceni, έναν αινιγματικό πολιτισμό που άνθισε, πριν από την άνοδο της Ρώμης, στην Αδριατική.

Ο πολεμιστής Capestrano, δημιούργημα του πολιτισμού Picena (Φωτογραφία: Sailko / Wikimedia Commons).

Σύμφωνα με την μελέτη, οι Piceni, παρουσιάζουν μια αξιοσημείωτη γενετική διαφοροποίηση σε σύγκριση με πολιτισμούς κατά μήκος της Τυρρηνικής ακτής της Ιταλικής χερσονήσου, υποδηλώνοντας ότι, οι δύο κοινότητες, ανέπτυξαν διακριτά χαρακτηριστικά, τα οποία επηρεάστηκαν από το γεωγραφικό και το πολιτιστικό τους πλαίσιο.

Ο Fulvio Cruciani, γενετιστής πληθυσμών στο πανεπιστήμιο La Sapienza και ένας από τους συγγραφείς της έρευνας, σημειώνει πως, η ανάλυση του αρχαίου DNA είναι απαραίτητη για την κατανόηση των μετακινήσεων των πληθυσμών και των πολιτιστικών αλληλεπιδράσεων στην αρχαιότητα.

Εξετάζοντας το γενετικό υλικό, οι επιστήμονες κατάφεραν ν’ ανιχνεύσουν μεταναστευτικές διαδρομές και επαφές ανάμεσα στον πολιτισμό των Piceni και άλλους, ρίχνοντας φως στη γενετική σύνθεση της κοινωνίας τους. Η εργασία τονίζει τη σημασία της νεκρόπολης Novilara, ένα σπουδαίο σημείο για την μελέτη του γονιδιώματος των Piceni.

Μέσω της ανάλυσης του DNA από τα λείψανα που βρέθηκαν εκεί, διαπιστώθηκε ότι, αν και οι Piceni είχαν έναν ξεχωριστό πολιτισμό, είχαν και γενετικές ομοιότητες με άλλους σύγχρονους πολιτισμούς, γεγονός που υποδηλώνει τη συνέχεια με προϋπάρχοντες πολιτισμούς στην Ιταλία.

Ωστόσο, εντοπίστηκαν σημαντικές διαφορές, ειδικά μεταξύ των πληθυσμών της Αδριατικής ακτής, οι οποίοι παρουσιάζουν μοναδικά γενετικά χαρακτηριστικά, που οφείλονται στις εμπορικές και πολιτιστικές επαφές στην Αδριατική Θάλασσα.

Αυτό δείχνει ότι οι συνεχείς ανταλλαγές με άλλους πολιτισμούς της Μεσογείου άφησαν ένα μοναδικό γενετικό σημάδι στους Piceni, διαφορετικό από εκείνο των ομάδων της Τυρρηνίας.

Η περιοχή από την οποία ελήφθησαν τα δείγματα που αναλύθηκαν στην μελέτη (Φωτογραφία: F. Ravasini et al)

Ένα αξιοσημείωτο εύρημα

Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα ευρήματα της έρευνας είναι η φαινοτυπική ποικιλομορφία των Piceni, οι οποίοι ξεχώριζαν για τα σωματικά χαρακτηριστικά τους, όπως τα ανοιχτόχρωμα μάτια και τα ξανθά μαλλιά, χαρακτηριστικά λιγότερο συνηθισμένα σε άλλους πληθυσμούς της περιοχής, όπως οι Ετρούσκοι ή οι Λατίνοι.

Το φαινοτυπικό αυτό γνώρισμα, το οποίο συνδέεται με γενετικές επαφές με ομάδες από τη Βόρεια Ευρώπη και την Εγγύς Ανατολή, καθιστά τον πολιτισμό Piceni, μία μοναδική περίπτωση μέσα στο πολιτιστικό μωσαϊκό της προ – Ρωμαϊκής Ιταλίας.

H σωματική ποικιλομορφία φαίνεται ν’ αντανακλά τον συνδυασμό γενετικών επιρροών που υπέστη ο πολιτισμός αυτός, λόγω της γεωγραφικής του θέσης και των αλληλεπιδράσεων με άλλους λαούς.

Η φαινοτυπική ποικιλομορφία των Piceni, μαρτυρά ένα επίπεδο κοσμοπολιτισμού, υπονοώντας ότι, τα χαρακτηριστικά αυτά μπορεί να έγιναν πιο έντονα με το πέρασμα του χρόνου, χάρη στις διαρκείς εισροές μεταναστών και εμπόρων στην περιοχή.

Για τον Beniamino Trombetta, έναν ακόμη από τους συγγραφείς της μελέτης και καθηγητή ανθρώπινης γενετικής στο La Sapienza, τα πορίσματα της έρευνας είναι θεμελιακής σημασίας για την κατανόηση της περιπλοκότητας της δημογραφικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της Ιταλίας.

Σύμφωνα με τον Trombetta, η μελέτη δημιουργεί νέες πιθανότητες για μια εκ νέου ερμηνεία της ιστορίας της χερσονήσου, δείχνοντας ότι μία κοσμοπολίτικη κοινωνία άρχισε να διαμορφώνεται στην Ιταλία κατά την Εποχή του Σιδήρου, και έφτασε, κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, στο απόγειό της.

Η προοπτική αυτή, υποδηλώνει ότι, οι ρίζες της ιταλικής πολιτιστικής ποικιλομορφίας, δεν αποδίδονται μόνο στη Ρωμαϊκή επέκταση, αλλά και στις περίπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ διαφόρων πολιτισμών που υπήρχαν στην περιοχή.

Η απεικόνιση των σεναρίων της μετακίνησης και της γενετικής εξέλιξης του πληθυσμού (Φωτογραφία: F. Ravasini et al).

Η υποσχόμενη επιστήμη της αρχαιογενετικής

Η αξιοποίηση αρχαίου DNA στην αρχαιολογική και την ιατρική έρευνα, αποκτά ολοένα και περισσότερη σημασία τα τελευταία χρόνια, με μελέτες όπως η συγκεκριμένη, να παρέχουν καθοριστικά στοιχεία για την αναδόμηση της ανθρώπινης ιστορίας και την κατανόηση της εξέλιξης των πολιτισμών.

H γενετική ανάλυση, δεν έδωσε μόνο τη δυνατότητα μελέτης των μεταναστεύσεων και των σχέσεων ανάμεσα στους πολιτισμούς, αλλά συνετέλεσε και στην κατανόηση πτυχών της υγείας και της γενετικής, οι οποίες διασώζονται μέχρι σήμερα.

Η σημασία της έρευνας αυτής, αναγνωρίστηκε το 2022, με την απονομή του Βραβείου Νόμπελ σε μελέτες που αφορούσαν το αρχαίο DNA, επισημαίνοντας τη σημασία των ευρημάτων για την ιατρική επιστήμη.

Η διεπιστημονική μελέτη, η οποία συνδύασε τη γενετική, την αρχαιολογία και την ιστορία, αποτελεί μία σημαντική εξέλιξη στην κατανόηση των αρχαίων πολιτισμών της Ιταλίας και στην πρόοδο της αρχαιογενετικής.

Στο πλαίσιο αυτό, οι Piceni, παύουν να είναι τα μυστηριώδη «φαντάσματα», όπως τα περιγράφει το 1975 ο αρχαιολόγος Massimo Pallotino και αναδεικνύονται ως ένας περίπλοκος και δυναμικός πολιτισμός, η γενετική και πολιτιστική κληρονομιά του οποίου, έχει διασωθεί μέχρι σήμερα.