Μπορούν τα μελίσσια να βοηθήσουν τους ανθρώπους και τους ελέφαντες να συνυπάρξουν;

Οι αρχές άγριας ζωής της Κένυας σκοτώνουν 50 έως 120 ελέφαντες

κάθε χρόνο λόγω επιθέσεων σε ανθρώπους.

Στην επιδεινούμενη σύγκρουση μεταξύ ανθρώπων και ελεφάντων, οι ερευνητές ανακάλυψαν έναν απίθανο ειρηνοποιό: τις μέλισσες.

Μια εννεαετής μελέτη διαπίστωσε ότι οι ελέφαντες στην Κένυα αποφεύγουν τους φράχτες με κυψέλες - μια απλή δομή όπου ζωντανές κυψέλες συνδέονται μεταξύ τους μεταξύ στύλων - σε ποσοστό 86% του χρόνου.

Αυτό περιλαμβάνει την περίοδο αιχμής της σοδειάς, όταν συχνά εισβάλλουν σε μικρές φάρμες για να φάνε φρέσκα προϊόντα και να συναντήσουν ανυποψίαστους - και μερικές φορές εχθρικούς - ανθρώπους.

Σε κοινωνίες όπου οι πληθυσμοί συνεχίζουν να αυξάνονται, τα ευρήματα αυτά θα μπορούσαν να προσφέρουν μια ισχυρή λύση με βάση τη φύση για τη διασφάλιση των μέσων διαβίωσης και των ενδιαιτημάτων της άγριας ζωής



Η απώλεια οικοτόπων και η ανθρώπινη καταπάτηση αποτελούν αυξανόμενους κινδύνους

Με επικεφαλής εμπειρογνώμονες από τη Save the Elephants, το Wildlife Research and Training Institute, την Kenya Wildlife Service και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η μελέτη αντιμετωπίζει ένα ενοχλητικό πρόβλημα για πολλά έθνη σε όλο τον κόσμο όπου περιφέρονται οι λεγόμενοι ευγενικοί γίγαντες.

Από την Αφρική έως την Ινδία και τη Νοτιοανατολική Ασία, η απότομη αύξηση του πληθυσμού έχει συρρικνώσει τα ενδιαιτήματα των ελεφάντων και τους έχει φέρει σε στενή επαφή με τους ανθρώπους.

Από το 2020, ο πληθυσμός της Κένυας έχει υπερδιπλασιαστεί. Μέχρι το 2050, αναμένεται να επεκταθεί άλλο ένα 51%, από 55,3 εκατομμύρια σήμερα σε περισσότερα από 83,5 εκατομμύρια, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.


Όλο αυτό το διάστημα, τα περιστατικά που σχετίζονται με ελέφαντες έχουν γίνει πιο συχνά, δημιουργώντας μια επίμονη σύγκρουση όπου και οι δύο πλευρές χάνουν. Οι αγρότες διακινδυνεύουν τις καλλιέργειες και την ασφάλειά τους, ενώ οι ελέφαντες αντιμετωπίζουν τραυματισμό ή θάνατο.

Περίπου 200 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε συγκρούσεις μεταξύ ανθρώπων και ελεφάντων μεταξύ 2010 και 2017, σύμφωνα με το Διεθνές Ταμείο για την Ευημερία των Ζώων, και σήμερα οι αρχές της Κένυας για την άγρια ζωή σκοτώνουν μεταξύ 50 και 120 ελέφαντες κάθε χρόνο λόγω επιθέσεων σε ανθρώπους.
Γιατί οι μέλισσες τρομάζουν τους ελέφαντες;

Το 2002, τα ιδρυτικά μέλη της οργάνωσης Save the Elephants, Iain Douglas-Hamilton και Fritz Vollrath, δημοσίευσαν την πρώτη ερευνητική εργασία τους σχετικά με τον θόρυβο των μελισσών ως αποτρεπτικό παράγοντα για τους ελέφαντες.

Ανακάλυψαν ότι οι ελέφαντες απομακρύνονται από τους ήχους των μελισσών. Πολλοί κουνάνε επίσης το κεφάλι τους, κλωτσάνε σκόνη και γουργουρίζουν για να προειδοποιήσουν τους άλλους.

Lead author Dr Lucy King with a farmer in SagallaLama Kabbani

Σύμφωνα με τη Lucy King, επικεφαλής του προγράμματος συνύπαρξης ανθρώπων και ελεφάντων της οργάνωσης Save the Elephants και επικεφαλής του προγράμματος Elephants and Bees, αυτό οφείλεται στα αθέατα μαλακά σημεία τους.

Μπορεί οι ελέφαντες να έχουν παχύ δέρμα, αλλά οι ταραγμένες μέλισσες μπορούν να στοχεύσουν τα μάτια, το στόμα και τον κορμό. Με την πάροδο χιλιετιών, ανέπτυξαν έναν έμφυτο φόβο για τα μικροσκοπικά πλάσματα.

Έκτοτε, η οργάνωση Save the Elephants χρησιμοποιεί την ταπεινή μέλισσα για να εκμεταλλευτεί αυτόν τον εξελικτικό φόβο και να τους αποθαρρύνει από το να κάνουν επιδρομές σε φάρμες - κάτι που συνήθως συμβαίνει τη νύχτα και αιφνιδιάζει τις κοινότητες.

Επί του παρόντος, η ομάδα έχει 14.000 κυψέλες μελισσών κρεμασμένες σε 97 τοποθεσίες σε ολόκληρη την Αφρική και την Ασία.

Για τη μελέτη αυτή, παρακολούθησαν 26 αγροκτήματα σε δύο χωριά κοντά στο Εθνικό Πάρκο Tsavo East της Κένυας, όπου τα ζώα περιφέρονται ελεύθερα, και ανέλυσαν σχεδόν 4.000 προσεγγίσεις ελεφάντων μεταξύ 2014 και 2020, μεταξύ άλλων κατά τη διάρκεια έξι εποχών αιχμής της καλλιέργειας.

Στο 86% των περιπτώσεων κατά τη διάρκεια των περιόδων αιχμής, το επίμονο βουητό των φραχτών μελισσοσμηνών απέτρεψε τους ελέφαντες από το να προχωρήσουν περαιτέρω.
Η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να απειλήσει λύσεις που βασίζονται στη φύση

Με το χαμηλό κόστος και την εύκολη συντήρησή τους, οι φράκτες με κυψέλες θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια επεκτάσιμη λύση που οι αγρότες μπορούν να διαχειριστούν χωρίς εξωτερική βοήθεια.

"Πρέπει να βρούμε κοινωνικά κατάλληλες λύσεις που διαχειρίζονται οι αγρότες για την κλίμακα των προβλημάτων συνύπαρξης ανθρώπου και άγριας ζωής που αυξάνονται σε όλη την Αφρική", λέει ο King.

"Όσο περισσότερο ενδυναμώνουμε τους αγρότες με τα κατάλληλα εργαλεία που μπορούν να διαχειριστούν και να συντηρήσουν οι ίδιοι, τόσο περισσότερο η ευθύνη για τη φροντίδα των άγριων ζώων του πλανήτη μας γίνεται ευθύνη όλων μας και όχι μόνο των αξιωματούχων της άγριας ζωής".
Honey harvesting in Kajire, KenyaMeha Kumar/Save the Elephants

Για να ενθαρρύνει την ευρεία υιοθέτηση των περιφράξεων με κυψέλες, η οργάνωση Save the Elephants έχει διαθέσει ελεύθερα και με ανοιχτό κώδικα όλα τα εγχειρίδια και τις ταινίες κατασκευής.

"Ως εκ τούτου, γνωρίζουμε ότι οι φράκτες με κυψέλες δοκιμάζονται σε 23 χώρες που βρίσκονται στην περιοχή εξάπλωσης των ελεφάντων και τώρα σε περισσότερες από 100 τοποθεσίες", προσθέτει ο King.

Τα έργα αυτά υπόσχονται επίσης μια πρόσθετη ροή εσόδων, καθώς και ένα πλεονέκτημα για το περιβάλλον.

Ο King λέει ότι η χρήση άγριων αφρικανικών μελισσών δημιούργησε "ζωτικές υπηρεσίες επικονίασης που έχουν εκτεταμένο αντίκτυπο πολύ πέρα από την ανάγκη αποτροπής των ελεφάντων".

"Οι μέλισσες του μελιού απειλούνται τόσο πολύ στις μέρες μας από τα φυτοφάρμακα, τη ρύπανση, την καταστροφή των ενδιαιτημάτων και τις ακανόνιστες καιρικές συνθήκες, που μπορεί να μην αντιληφθούμε τον αντίκτυπο στην παραγωγή τροφίμων μας μέχρι να είναι πολύ αργά", εξηγεί. Οι κυψέλες που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη απέδωσαν επίσης έναν τόνο μέλι, το οποίο πωλήθηκε προς 2.250 δολάρια (2.140 ευρώ).

Θα μπορούσε να είναι περισσότερο αν δεν είχε προηγηθεί η ξηρασία του 2017 που μείωσε τον πληθυσμό των κυψελών κατά 75%. Με λιγότερη βουή, οι ελέφαντες έγιναν επίσης πιο θρασείς, σύμφωνα με τους ερευνητές.

Με την κλιματική αλλαγή να διαταράσσει τα καιρικά φαινόμενα παγκοσμίως, είναι πιθανό αυτό το πρωτοποριακό έργο να χάσει λίγο από το κεντρί του.

"Οι φράχτες μελισσοσμηνών είναι πολύ αποτελεσματικοί στη μείωση των επιδρομών [...] των ελεφάντων όταν οι καλλιέργειες είναι στις πιο ελκυστικές τους", δήλωσε ο King σε δελτίο Τύπου που συνοδεύει τη δημοσίευση της μελέτης.

"Αλλά τα αποτελέσματά μας προειδοποιούν επίσης ότι η αυξημένη διαταραχή των ενδιαιτημάτων ή οι συχνότερες ξηρασίες θα μπορούσαν να μειώσουν την αποτελεσματικότητα αυτής της μεθόδου συνύπαρξης που βασίζεται στη φύση".