Γκιστάβ Λε Μπον: Ο εισηγητής της κοινωνικής ψυχολογίας

 

Ο Γκιστάβ Λε Μπον (Gustave Le Bon) ήταν γάλλος γιατρός, ανθρωπολόγος και κοινωνιολόγος, γνωστός για το

έργο του «Η ψυχολογία των μαζών» («Psychologie des Foules», 1895), στο οποίο μελέτησε τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του πλήθους. Θεωρείται ο εισηγητής της κοινωνικής ψυχολογίας.

Ο Σαρλ-Μαρί Γκιστάβ Λε Μπον γεννήθηκε στις 7 Μαΐου 1841 στην πόλη Νοζάν-λε-Ροτρού της Βόρειας Γαλλίας. Πήρε το πτυχίο της ιατρικής το 1866 από το Πανεπιστήμιο του Παρισιού, αλλά δεν θέλησε να εξασκήσει το επάγγελμα του ιατρού. Δημοσίευσε διάφορες ιατρικές μελέτες, προτού επιστρατευτεί στον Γαλλο-Πρωσικό Πόλεμο του 1870. Βίωσε την Κομμούνα του Παρισιού το 1871 και τα αρνητικά συναισθήματα που του προκάλεσε έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην κοσμοθεωρία του.

Τα επόμενα χρόνια πραγματοποίησε μεγάλα ταξίδια στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, από τα οποία προέκυψαν τα βιβλία του «Ο Πολιτισμός των Αράβων (1884) και «Οι Πολιτισμοί των Ινδιών» (1887), μέσα από τα οποία συνεισέφερε αρκετά στην ανθρωπολογία. Ασχολήθηκε με την ταξινόμηση των ανθρώπων σε φυλές, φύλα, ανάλογα με την ευφυΐα και τις πολιτικές τους πεποιθήσεις κι επινόησε το κεφαλόμετρο.

Ο Γκιστάβ Λε Μπον το 1880 στην Αλγερία

Ο Γκιστάβ Λε Μπον το 1880 στην Αλγερία

Το 1894 δημοσίευσε το έργου του «Οι ψυχολογικοί νόμοι της εξέλιξης των λαών» (1894) και τον επόμενο χρόνο το πιο γνωστό του βιβλίο «Η ψυχολογία των μαζών» ή «Η ψυχολογία των όχλων», όπως είχε μεταφραστεί παλαιότερα. Για τον Λε Μπον η μάζα (ή το πλήθος) αποτελείται από άτομα που συγχωνεύονται σε μία ενιαία οντότητα σκέψης και συναισθήματος και μπορεί εύκολα να παρασυρθεί και να χειραγωγηθεί.

Αν το άτομο χαρακτηρίζεται από την κριτική ικανότητα, τη συνείδηση και τη λογική, αν μπορεί να αξιολογήσει τις καταστάσεις και τη θέση του μέσα σε αυτές, στη μάζα όλα τα άτομα εξισώνονται προς τα κάτω. Η πρακτική της προπαγάνδας έχει διδαχθεί πολλά από τις θεωρίες του Λε Μπον.

Τα έργα του Λε Μπον ξεχωρίζουν για την πρωτοτυπία, την ευαισθησία στην παρατήρηση, την εφευρετικότητα και τη ρηξικέλευθη σκέψη του που προβάλλεται μέσα απ’ αυτά. Πολλές φορές όμως διακρίνονται από αυθαιρεσίες και προκαταλήψεις. Ο ίδιος κατά τη διάρκεια της ζωής του δεν έχαιρε εκτίμησης από την πνευματική ελίτ της Γαλλίας, η οποία τον θεωρούσε αρκετά συντηρητικό έως αντιδραστικό.

Ο Λε Μπον άσκησε όμως μεγάλη επιρροή στους ψυχολόγους και τους κοινωνιολόγους της εποχής του, θέτοντας τις βάσεις της κοινωνικής ψυχολογίας. Οι ιδέες του είχαν εντυπωσιακή απήχηση σε ηγέτες του 20ού αιώνα, διαφορετικούς μεταξύ τους, όπως ο Θίοντορ Ρούσβελτ, ο Μπενίτο Μουσολίνι και ο Βλαντιμίρ Λένιν.

Ο Γκιστάβ Λε Μπον πέθανε στις 13 Δεκεμβρίου 1931 στο Παρίσι, σε ηλικία 90 ετών.