Στην Ελλάδα ξηροί καρποί ιδιωτικής ετικέτας με καρκινογόνο ουσία 467,5% πάνω από το όριο, που συνδέεται και με βλάβες στα νεφρά – Δείτε φωτογραφία

Η Ελλάδα ενημερώθηκε από την Ευρώπη για την παρουσία τοξικής

ουσίας σε βιολογικές σταφίδες που πωλούνται στη χώρα μας

Μία ιδιαίτερα ανησυχητική υπόθεση επιμόλυνσης βιολογικής σταφίδας με τη μυκοτοξίνη ωχρατοξίνη Α, έχει θέσει σε συναγερμό τις ευρωπαϊκές αρχές ασφάλειας τροφίμων, με την Ελλάδα να περιλαμβάνεται στη λίστα των χωρών στις οποίες διανεμήθηκε το επικίνδυνο προϊόν. Η ειδοποίηση υπό τον κωδικό 2025.10264 ξεκίνησε από το Λουξεμβούργο στις 19 Δεκεμβρίου και οριστικοποιήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου, αφορώντας βιολογικές μαύρες σταφίδες που προέρχονται από την Αργεντινή.

 Οι εργαστηριακοί έλεγχοι που πραγματοποιήθηκαν αποκάλυψαν επίπεδα ωχρατοξίνης Α που ανέρχονται σε 45,5 μm/kg, μια τιμή που προκαλεί σοκ αν αναλογιστεί κανείς ότι το ανώτατο επιτρεπτό όριο βάσει της νομοθεσίας ορίζεται μόλις στα 8 μm/kg δηλαδή η ποσοστιαί υπέρβαση ξεπερνά το 467,5%. Η τεράστια αυτή υπέρβαση οδήγησε στην άμεση ταξινόμηση του περιστατικού ως ειδοποίηση συναγερμού για σοβαρό κίνδυνο. Το προϊόν που ανακαλείται σύμφωνα με την ανακοινωση ανάκληση των Αρχων του Λουξεμβούργου, κυκλοφορεί με την εμπορική ονομασία Raisins Secs bio της μάρκας Carrefour BIO, σε συσκευασία των 180 γραμμαρίων, με barcode 5400101069602 και ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας την 7η Μαΐου 2026.

Η επίσημη ενημέρωση μέσω του συστήματος RASFF επιβεβαιώνει ότι η Ελλάδα αποτελεί μία από τις χώρες προορισμού του μολυσμένου φορτίου, γεγονός που σημαίνει ότι οι ελληνικές ελεγκτικές αρχές έχουν ήδη λάβει το σχετικό σήμα και βρίσκονται σε διαδικασία ιχνηλασιμότητας. Η ενημέρωση της Ελλάδας συνεπάγεται ότι το προϊόν ενδέχεται να βρίσκεται ήδη στα ράφια των ελληνικών καταστημάτων ή σε αποθήκες διανομής, καθιστώντας αναγκαία την άμεση εγρήγορση των καταναλωτών που έχουν προμηθευτεί τη συγκεκριμένη παρτίδα. Σύμφωνα με τη διαδικασία, οι ελληνικές επιχειρήσεις που παρέλαβαν το προϊόν οφείλουν να το αποσύρουν αμέσως και να εκδώσουν ανακοινώσεις στους χώρους πώλησης, ενώ δεν αποκλείεται η έκδοση επίσημης ανακοίνωσης από τον ΕΦΕΤ για την προστασία του κοινού, καθώς η κατανάλωση τέτοιων επιπέδων τοξίνης θεωρείται επικίνδυνη.

Εκτός από την Ελλάδα, οι μολυσμένες βιολογικές σταφίδες ιδιωτικής ετικέτας της Carrefour έχουν διανεμηθεί και πωλούνται στο Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ολλανδία και την Ισπανία, γεγονός που καταδεικνύει την ευρεία διασπορά της συγκεκριμένης παρτίδας στην ευρωπαϊκή αγορά. Η κινητοποίηση των αρχών σε αυτές τις χώρες είναι άμεση, με το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο να έχουν ήδη προχωρήσει σε επίσημες ανακλήσεις από το καταναλωτικό κοινό, ενώ στην Ολλανδία δόθηκε εντολή για επιστροφή των φορτίων στον αρχικό αποστολέα. Λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης και της διηπειρωτικής προέλευσης του προϊόντος από την Αργεντινή, έχει ενεργοποιηθεί και το διεθνές δίκτυο INFOSAN, διασφαλίζοντας ότι όλες οι εμπλεκόμενες χώρες βρίσκονται σε πλήρη συντονισμό για την απομάκρυνση του επικίνδυνου προϊόντος από την κυκλοφορία.

Οι χώρες που πωλούνται οι βλαβερές σταφίδες

Η ωχρατοξίνη Α είναι ένας αόρατος αλλά εξαιρετικά τοξικός δευτερογενής μεταβολίτης που παράγεται από μύκητες των γενών Aspergillus και Penicillium, οι οποίοι αναπτύσσονται κυρίως σε συνθήκες αυξημένης υγρασίας και κακού αερισμού. Η μόλυνση των τροφίμων συμβαίνει συνήθως κατά την αποξήρανση ή την αποθήκευση, ειδικά σε προϊόντα όπως οι σταφίδες, όπου η διαδικασία έκθεσης στον ήλιο ή η μεταφορά σε εμπορευματοκιβώτια μπορεί να ευνοήσει την ανάπτυξη μούχλας. Η παρουσία της ωχρατοξίνης δεν γίνεται αντιληπτή από τη γεύση ή την οσμή, γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα ύπουλη για τον τελικό καταναλωτή.

Οι σταφίδες που ανακαλούνται λόγω τοξικής ουσίας

Όσον αφορά τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, η ωχρατοξίνη Α είναι κυρίως νεφροτοξική, προκαλώντας σοβαρές βλάβες στη λειτουργία των νεφρών και έχοντας συνδεθεί με χρόνια νεφρικά νοσήματα. Παράλληλα, ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο την έχει κατατάξει ως πιθανώς καρκινογόνο για τον άνθρωπο, καθώς μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να προκαλέσει όγκους στο ουροποιητικό σύστημα και το ήπαρ. Είναι επίσης γεννοτοξική, δηλαδή έχει την ικανότητα να προκαλεί βλάβες στο DNA, ενώ η μακροχρόνια έκθεση σε αυτήν καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα, μειώνοντας την άμυνα του οργανισμού απέναντι σε λοιμώξεις. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων στις γνωμοδοτήσεις της τονίζει ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο έκθεσης για γεννοτοξικές ουσίες και συνιστά την τήρηση των ορίων με τη μεγαλύτερη δυνατή αυστηρότητα, επισημαίνοντας ότι τα παιδιά και οι τακτικοί καταναλωτές προϊόντων υψηλού ρίσκου διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο.

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 2023/915, οι επιχειρήσεις τροφίμων έχουν αυστηρές υποχρεώσεις για τη διασφάλιση της ποιότητας των προϊόντων τους. Οφείλουν να διενεργούν συστηματικούς ελέγχους και αναλύσεις, ειδικά για εισαγόμενα προϊόντα από περιοχές με κλιματικές συνθήκες που ευνοούν τις μυκοτοξίνες. Η υποχρέωση ιχνηλασιμότητας είναι θεμελιώδης, καθώς επιτρέπει τον ταχύτατο εντοπισμό και την απόσυρση μολυσμένων παρτίδων από την αγορά. Σε περιπτώσεις όπως αυτή των σταφίδων Carrefour BIO, η επιχείρηση οφείλει να συνεργαστεί πλήρως με τις εθνικές αρχές και να ενημερώσει το κοινό με σαφήνεια, αναλαμβάνοντας το κόστος και την ευθύνη της ανάκλησης. Η ενημέρωση της Ελλάδας για το περιστατικό αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη για συνεχή επαγρύπνηση, καθώς η παγκοσμιοποιημένη τροφική αλυσίδα μεταφέρει κινδύνους που απαιτούν άμεσα αντανακλαστικά από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.

Για να περιοριστούν αποτελεσματικά οι κίνδυνοι που συνδέονται με τις μυκοτοξίνες, όπως η ωχρατοξίνη Α, είναι σημαντικό οι καταναλωτές να γνωρίζουν ότι οι ουσίες αυτές μπορεί να υπάρχουν στα τρόφιμα χωρίς να είναι ορατές με γυμνό μάτι. Ακόμη και προϊόντα που φαίνονται άρτια, μπορεί να τις περιέχουν. Αν και η πλήρης απομάκρυνσή τους από τη διατροφή δεν είναι ρεαλιστική, υπάρχουν πρακτικές επιλογές που μειώνουν αισθητά την έκθεση. Η εναλλαγή και ποικιλία στη διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς αποτρέπει τη συστηματική πρόσληψη υψηλών ποσοτήτων τοξινών από ένα μόνο τρόφιμο. Παράλληλα, ο περιορισμός στην κατανάλωση ξηρών καρπών και δημητριακών συμβάλλει στη μείωση του συνολικού φορτίου για τον οργανισμό. Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης η προτίμηση σε προϊόντα αξιόπιστων παραγωγών και εταιρειών με τεκμηριωμένα συστήματα ποιοτικού ελέγχου, καθώς και η τακτική ενημέρωση για ανακλήσεις τροφίμων μέσω του ΕΦΕΤ ή των αρμόδιων ευρωπαϊκών φορέων.

Σε οικιακό επίπεδο, η σωστή συντήρηση των τροφίμων είναι εξίσου κρίσιμη. Η αποθήκευση σε ξηρό και δροσερό περιβάλλον, μέσα σε καλά κλεισμένες συσκευασίες, περιορίζει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης μούχλας, η οποία ευνοείται κυρίως από την υγρασία. Επιπλέον, ο προσεκτικός έλεγχος με την όραση και την όσφρηση μπορεί να αποκαλύψει αλλοιώσεις, γι’ αυτό τρόφιμα με ίχνη μούχλας ή ασυνήθιστη οσμή θα πρέπει να απορρίπτονται, ακόμη και αν το πρόβλημα φαίνεται περιορισμένο σε ένα σημείο. Αν και οι υψηλές θερμοκρασίες δεν εξουδετερώνουν πλήρως τις μυκοτοξίνες, η κατανάλωση προϊόντων που έχουν υποστεί καβούρδισμα ή ψήσιμο μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να μειώσει τη συγκέντρωσή τους και να προσφέρει ένα επιπλέον περιθώριο ασφάλειας σε σχέση με τα ωμά ή ανεπεξέργαστα τρόφιμα.