Πρηκοσίμφονων
Βασίλειον της Ελλάδος
Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνέβματος αμήν.
Σήμερον την 16ην Φεβρουαρίου 1957 προικόνο την θυγάτηρ μου ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ και της δήνω την κάτωθι πρήκα:
Ένα προικοσύμφωνο του 1957
Πρότον εις Ακήνιτα
Εις θέσιν Ταξιάρχην 100 κιλά ελεοστάσιον εις θέσιν Λαγκαδιά <ή εις Νερό> και δυο σκάλες με 10 ελεόδενδρα εις θεσιν Μπασαβιά εις κοριφήν, το ήμιση της Αμπέλου τέσσερις σκάλες εις κοριφήν εις θέσιν Αμόλενα.
2ον εις Κηνιτά
2 Στρόματα Γεμάτα
4 ζέβγη Μαξιλάρες Γεμάτες
2 ζέβγη Μαξιλαράκια Γεμάτα
Έξ Μαντανίες …. (διαβάστε τη συνέχεια στα πιο κάτω εικονίδια).
Η λέξη προικοσύμφωνο είναι σχεδόν άγνωστη σήμερα, αλλά στο παρελθόν ήταν αναπόσπαστο μέρος ενός γάμου. Είχα ακούσει επίσης μικρή αρκετές φορές τη λέξη «λιγατοχάρτι» (λιγάτο = προίκα).
Ο θεσμός της προικοδότησης των θυγατέρων είναι πανάρχαιος ξεκινάει από τα Ομηρικά χρόνια και φτάνει μέχρι την εποχή μας. Έχει πρωτίστως να κάνει με τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία διαχρονικά. Δεν ήταν απλώς ένα έθιμο αλλά μια σκληρή υποχρέωση του γονιού απέναντι στις θυγατέρες του.
Εδώ και πολλά χρόνια ο θεσμός της προίκας έχει καταργηθεί νομικά και κοινωνικά. Έτσι έγγραφα σαν το παραπάνω είναι χρήσιμα για λαογραφική και κοινωνιολογική μελέτη.
Το παραπάνω προικοσύμφωνο συντάχθηκε σε ένα ορεινό χωριό του νησιού μας το 1957. Γράφτηκε ιδιόχειρα σε τρεις παλιές «κόλλες αλληλογραφίας» από τον πατέρα της υποψήφιας νύφης. Το κορίτσι ήταν το πρώτο κατά σειρά ηλικίας και ακολουθούσαν άλλα πέντε αδέρφια στην οικογένεια. Ο κλήρος του γονιού ελάχιστος, όπως φαίνεται από τα αναγραφόμενα.
Έχοντας μεγαλώσει σε χωριό στη δεκαετία του ’60, μπορώ να βεβαιώσω ότι τα «κινητά» πράγματα που αναφέρονταν στα προικοσύμφωνα κατασκευάζονταν από την ιδία την προικούμενη θυγατέρα, στον αργαλειό τα περισσότερα. Ελάχιστα αγοράζονταν έτοιμα, όπως το πάπλωμα, τα ντιβανόπανα, τα κομπινεζόν, τα κεφαλοπάνια, η σιφονιέρα, το μπαούλο, η τέντζερη του νερού, το ταψί κ.ά..
Όλα τα υπόλοιπα όπως χοντρόρουχα, σεντόνια, τραπεζομάντηλα και πετσέτες, πουκάμισα αντρικά και γυναικεία, τα κεντούσαν και τα ύφαιναν στον αργαλειό πανάξιες γυναίκες.
Και ήταν βιός εκείνη την εποχή. Χρησίμευαν να ντυθούν οι άνθρωποι αλλά και να ντύσουν και να στολίσουν σπίτια, φτωχικά, με υγρασία, με παράθυρα που έμπαζαν κρύο και αέρα απ’ όλες τις μεριές. Κι ήταν αυτά τα προικιά που έβγαιναν από τους «γίκους» σε χαρές και λύπες, να φιλοξενήσουν γνωστούς και συγγενείς. Τα βλαχοσκούτια, οι μαντανίες, οι βελέτζες, κληρονομήθηκαν από μάνα σε κόρη, φτάνοντας μέχρι εμάς, πολύτιμα φυλαχτά και θύμισες από τις μανάδες μας.
Ζητήσαμε από την έγκριτη δικηγόρο κ. Κατερίνα Δημ. Τσερέ* μια συνοπτική εκλαϊκευτική παράθεση βασικών στοιχείων για τα προικοσύμφωνα η οποία ευχαρίστως μας παραχώρησε:
«Η σημασία των προικοσυμφώνων ως τεκμηρίων μελέτης όλων των τομέων του λαϊκού πολιτισμού είναι πολύ μεγάλη. Ο ιστορικός και ο λαογράφος με την κατάλληλη επεξεργασία του υλικού αυτού μπορούν να βοηθηθούν σημαντικά σε ζητήματα που ξεκινούν από την απλή περιγραφή του καθημερινού βίου των ανθρώπων και φθάνουν μέχρι την κατανόηση των οικονομικών δομών των κοινωνιών που μελετούν και των βαθύτερων συλλογικών νοοτροπιών τους.
» Μέχρι το 1983 ίσχυε ο θεσμός της προίκας. H προίκα δινόταν με δύο τρόπους: 1) κατά πλήρη κυριότητα στο γαμπρό, οπότε αυτός είχε τη δυνατότητα να τη διαθέτει κατά βούληση και 2) κατά επικαρπία στον γαμπρό και ψιλή κυριότητα στην κόρη. Με το ν. 1329/1983 ο θεσμός της προίκας καταργήθηκε και από την έναρξη ισχύος αυτού του νόμου κάθε περιουσιακή επίδοση, που αποτελεί σύσταση προίκας, είναι άκυρη. Μετά την κατάργηση της προίκας το 1983, τα προικώα επέστρεψαν στην κυριότητα των γυναικών, ανεξάρτητα από το πώς είχαν δοθεί στον σύζυγό τους (κατά τον 1ο ή το 2ο από τους ανωτέρω δύο τρόπους δηλαδή).
»Για τα προικοσύμφωνα, τα «χαρτιά», όπως τα ονόμαζαν σε πολλά μέρη, εντελώς γενικά μπορούμε να πούμε τα εξής: Κατά το χρονικό διάστημα, που ίσχυε ο θεσμός της προίκας και ιδιαίτερα όσο απομακρυνόμαστε από τη σύγχρονη εποχή, το προικοσύμφωνο συνιστούσε ένα επίσημο έγγραφο, ένα είδος γραπτού «γαμήλιου συμβολαίου», το οποίο, κατά τις πατριαρχικές εγκυκλίους της εποχής, έπρεπε να συντάσσεται σε δύο αντίτυπα (ένα για το κάθε συμβαλλόμενο μέρος) ενώπιον κληρικού ή κληρικών για να έχει ισχύ.
»Αναγνωρίζονταν δύο τύποι προικοσυμφώνων: Το ιδιωτικό προικοσύμφωνο, που συντασσόταν από πρόσωπο της εκλογής των συμβαλλομένων εις διπλούν παρουσία δύο ικανών μαρτύρων και το δημόσιο, το οποίο συντασσόταν από συμβολαιογράφο ή, εν ελλείψει συμβολαιογράφου (συνηθισμένη περίπτωση) από κάποιον κληρικό ή υπάλληλο της εκκλησιαστικής γραφειοκρατίας εντεταλμένον επί τούτω από την αρμόδια εκκλησιαστική αρχή.
»Ο τύπος του προικοσύμφωνου και το περιεχόμενό του παρουσιάζει διαφορές από περιοχή σε περιοχή και από χρονική περίοδο σε χρονική περίοδο αλλά πολύ γενικά και συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα έγγραφο, στο οποίο αναγραφόταν με λεπτομέρεια η προίκα της νύφης, δηλαδή οι διάφορες περιουσιακές παροχές των γονέων της νύφης προς τον μέλλοντα σύζυγό της: από ρουχισμό μέχρι ακίνητα.
»Το δημόσιο προικοσύμφωνο ήταν επίσημο έγγραφο και μεταγραφόταν στο οικείο Υποθηκοφυλακείο, είχε δηλαδή ισχύ συμβολαίου, εν αντιθέσει με το ιδιωτικό, το οποίο είχε μεν ισχύ αλλά δεν μεταγραφόταν. Αλλά και μετά την ριζική αλλαγή του Οικογενειακού Δικαίου το 1983 και την κατάργηση της προίκας τα προικοσύμφωνα, που είχαν συνταχθεί πριν να τεθεί σε ισχύ ο ν. 1329/1983, εξακολουθούν να ισχύουν ως προσύμφωνα γονικής παροχής προς την κόρη.»
* Δικηγόρος, Πτυχιούχος Νομικής Αθηνών, D.E.A. Droit Public Aix Marseille III, Υποψήφια Διδάκτωρ Νομικής Αθηνών
aromalefkadas
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου