100 χρόνια Κόκκινος Στρατός: Η θρυλική στρατιωτική δύναμη της ΕΣΣΔ που ίδρυσαν Στάλιν-Τρότσκι [εικόνες]

Ο Κόκκινος Στρατός
 τοποθετεί την σημαία της ΕΣΣΔ στο Ράιχσταγκ του Βερολίνου

Πριν από 100 χρόνια συγκροτήθηκε η στρατιωτική δύναμη προστασίας της νεαρής τότε Σοβιετικής Ένωσης. Η
ιστορία του Κόκκινου Στρατού είναι στενά συνδεδεμένη με τη Γερμανία.

Οι σοβιετικοί στρατιώτες; «Ήταν πάντα ευγενικοί», θυμάται ο γερμανός φωτογράφος Κρίστιαν Τιλ. Μεγάλωσε στη μικρή πόλη Έρκνερ του Βρανδεμβούργου τον καιρό της σοβιετικής παρουσίας στην όψιμη φάση της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας (DDR).



Ο Κόκκινος Στρατός, που συμπληρώνει σήμερα 100 χρόνια ζωής, είχε στρατοπεδεύσει σχεδόν μισό αιώνα στο ανατολικό τμήμα της Γερμανίας – από το 1945 έως την αποχώρηση των τελευταίων στρατευμάτων τον Αύγουστο του 1994. Ήταν η στρατιωτική εμπροσθοφυλακή της Σοβιετικής Ένωσης στραμμένη ενάντια στη δυτική, καπιταλιστική Ευρώπη.



Ήταν μια τεταμένη και δύσκολη περίοδος. Ενίοτε υπήρχαν και μικρές καθημερινές στιγμές χαλαρότητας. Για παράδειγμα, όταν οι στρατιώτες πήγαιναν τα τεθωρακισμένα άρματα για πλύσιμο σε μια κοντινή λίμνη. «Όταν έβγαζαν τα παπούτσια τους, πεθαίναμε στα γέλια. Αντί για κάλτσες φορούσαν στα πόδια πανιά», λέει ο Κρίστιαν Τιλ.



Βαθιά έχθρα

Πάντως η ατμόσφαιρα άρχισε να ηρεμεί αρκετά χρόνια μετά την εισβολή του Κόκκινου Στρατού στη Γερμανία. Το 1945 οι ναζί είχαν μόλις ηττηθεί στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και φοβούνταν θανάσιμα τους σοβιετικούς στρατιώτες. Αυτοί κατέστησαν πολύ γρήγορα σαφές ότι οι συσχετισμοί δυνάμεων έχουν αλλάξει.



Την 1η Μαΐου κατέλαβαν το Ράιχσταγκ, τη σημερινή γερμανική Ομοσπονδιακή Βουλή, υψώνοντας στο κτήριο την κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο. Ο ρώσος φωτογράφος Γεβγένι Ανανιέβιτς Χαλντέι απαθανάτισε τη στιγμή με την κάμερά του. Ακόμη κι αν η φωτογραφία τραβήχτηκε ενδεχομένως μετά τη στιγμή που πράγματι συνέβη το ιστορικό γεγονός, το στιγμιότυπο έχει σήμερα μια θέση στην Ιστορία.



ΒΙασμοί και κακοποιήσεις γυναικών

Το πρώτο διάστημα μετά το ύψωμα της σοβιετικής σημαίας σημαδεύτηκε από βία και ανομία. «Για τους Ρώσους ήμασταν εύκολη λεία», θυμάται η Βερολινέζα Έβα Σλιπ μιλώντας στην εφημερίδα Die Welt για της πρώτες μέρες μετά την κατάληψη του Βερολίνου το 1945. «Βιασμοί, εκτελέσεις, λεηλασίες και αστείρευτο μίσος κατά των Γερμανών, οι οποίοι προκάλεσαν τόσα δεινά στον ρωσικό λαό, έκαναν τη ζωή μας κόλαση», σχολιάζει η ίδια. Δεν είναι σαφές πόσες γυναίκες κακοποιήθηκαν τους πρώτους μήνες της κατοχής. Εκτιμήσεις ξεκινούν από 200.000 και φθάνουν έως και 2 εκατομμύρια.



Η Σοβιετική Ένωση και η Γερμανία χωρίζονταν το 1945 από βαθιά έχθρα. Η ίδρυση του Κόκκινου Στρατού ακολούθησε έπειτα από μια ταπεινωτική ήττα των Ρώσων από τους Γερμανούς στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1917 οι γερμανικές δυνάμεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα της καταρρέουσας τσαρικής αυτοκρατορίας.



Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς εκπρόσωποι των δύο πλευρών συναντήθηκαν για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στη μικρή πόλη Μπρεστ-Λιτόφσκ, σε απόσταση 180 χλμ. από τη Βαρσοβία.



Οι όροι της ειρηνευτικής συνθήκης που υπογράφηκε τελικά τον Μάρτιο του 1918 εκεί ήταν εξαιρετικά δυσμενείς για την υπό σύσταση Σοβιετική Ένωση, η οποία αναγκάστηκε να παραχωρήσει πολλά εδάφη της στην τότε Γερμανική Αυτοκρατορία – μία ταπεινωτική συνθήκη που δεν έπρεπε να επαναληφθεί.



Εργάτες γίνονται σκοπευτές

Ο Λέων Τρότσκι άρχισε να εργάζεται το 1918 για τη συγκρότηση του Κόκκινου Στρατού, οικοδομώντας τον πάνω στα απομεινάρια του τσαρικού στρατού, καθώς στρατολόγησε αρκετούς στρατιωτικούς διοικητές του στη νέα δύναμη. Χρόνια αργότερα δήλωνε ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα της δουλειά του: «Το αμελητέο ποσοστό αναλφάβητων στους νεοσύλλεκτους μειώνεται διαρκώς», επισήμανε το 1934. «Εντός και εκτός του στρατού παρατηρείται μια ορμητική πρόοδος όλων των αθλημάτων. Κατά τη διάρκεια της περσινής χρονιάς διακρίθηκαν μόνο στη Μόσχα 50.000 εργάτες (…) ως σκοπευτές».

Για τον Λ. Τρότσκι ο στρατός ήταν κάτι περισσότερο από στρατιωτική οργάνωση. Ήταν επιπλέον και το σχολείο του έθνους.

Ο Λέων Τρότσκι έβαλε τις βάσεις για τη σύσταση του Κόκκινου Στρατού

Από τη σκοπιά του Ιωσήφ Στάλιν όμως ο Κόκκινος Στρατός ήταν μια δυνητική απειλή για την προσωπική του εξουσία. Ο Λέων Τρότσκι, ο ιδρυτής του Κόκκινου Στρατού, εξορίστηκε. Πολλοί στρατιώτες και διοικητές που είχαν υπηρετήσει και τον Τσάρο ήταν ύποπτοι για το σταλινικό καθεστώς.



Ο Κόκκινος Στρατός, που είχε ελάχιστη ιδεολογική συγγένεια με τη θεωρία του κομμουνισμού, ήταν ταυτόχρονα στήριγμα και κίνδυνος για τη Σοβιετική Ένωση. Έτσι ο Στάλιν αποφάσισε να προβεί στη μεγάλη εκκαθάριση: Από το 1937 απομάκρυνε σταδιακά σχεδόν 35.000 αξιωματικούς. Περισσότεροι από τους μισούς περίπου κατέληξαν στα σοβιετικά γκούλακ. Πολλοί διοικητές εκτελέστηκαν εκεί.



Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ο Κόκκινος Στρατός έγινε ο αριθμητικά ισχυρότερος στον κόσμο. Επιπλέον ο αριθμός των εφέδρων του άγγιζε τα 30 εκατομμύρια άνδρες.



Τεράστιο ήταν και το οπλοστάσιο στο γερμανικό έδαφος. Όταν ο Κόκκινος Στρατός αποχώρησε πλήρως το 1994 από την ανατολική Γερμανία, άφησε πίσω ένα δίκτυο περίπου 1.500 στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Συνολικά περίπου μισό εκατομμύριο στρατιώτες πήραν τον δρόμο της επιστροφής στην πατρίδα τους.



Στη μεταφορά του στρατιωτικού εξοπλισμού από το γερμανικό έδαφος συνέβαλε οικονομικά και η Γερμανία, καταβάλλοντας περί τα 7,5 εκ. μάρκα (σχεδόν 4 εκ. ευρώ). Μεγάλα τμήματα αυτού του εξοπλισμού εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται και σήμερα από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις.