Ποια μέρα αποκαλούμε Αποφράδα;

Αποφράδα μέρα είναι η μέρα που συνδέεται με κάποιο τραγικό γεγονός, το οποίο σημάδεψε τη ζωή ενός ανθρώπου ή (συνήθως) ενός λαού και που θεωρείται καταραμένη, γρουσούζικη.


Αποφράδες, δηλαδή ακατονόμαστες (από τη ρίζα φραδ- που αρχικά σήμαινε «λέω» και από την οποία προέρχονται οι λέξεις «φράση» και «ευφραδής»), ονόμαζαν οι αρχαίοι Αθηναίοι τις μέρες για τις οποίες δεν έπρεπε να γίνεται λόγος ή/και τις δυσοίωνες.

Ο όρος και στα νέα ελληνικά έχει παραμείνει με τη σημασία της άτυχης μέρας.

Αναφορές στις αποφράδες μέρες βρίσκουμε σε αρχαίους συγγραφείς, όπως ο Πλάτωνας, ο Πλούταρχος, ο Λυσίας και ο Λουκιανός. Ο τελευταίος στο έργο του «Ψευδολογιστής» (γνωστό επίσης και ως «περί της αποφράδος, κατά Τιμάρχου») αναλύει διεξοδικά την έννοια της αποφράδας μέρας:

«Πολλά πράγματα λέγουν οι Αθηναίοι ομοίως με τους άλλους ανθρώπους, αλλ΄ αποφράδα μόνοι αυτοί λέγουν την κακήν, κατηραμένην και απαισίαν και ομοίαν προς σε ημέραν: Ιδού έμαθες ήδη τυχαίως τι σημαίνει διά τους Αθηναίους η αποφράς ημέρα• όταν ούτε αι αρχαί λειτουργούν, ούτε αι δίκαι δικάζονται, ούτε ιεροτελεστίαι τελούνται και ουδέν εν γένει γίνεται εκ των αισίων, η ημέρα αύτη ονομάζεται αποφράς (μτφ. Ιωάννη Κονδυλάκη – από το Project Gutenberg).

Χρονολόγιο των αποφράδων ημερών θεωρείται ότι παρέδωσε ο Ησίοδος στο «Έργα και Ημέραι», του οποίου το δεύτερο μέρος (765-828) ασχολείται με τις ευνοϊκές και αποφράδες μέρες.
Νάχεν αστράψει ο ουρανός νάχε καγή η ώρα

Ως αποφράδα συνηθίζεται να αναφέρεται η μέρα κατά την οποία η Κωνσταντινούπολη αλώθηκε από τους Οθωμανούς, δηλαδή η 29η Μαΐου του 1453 (ημέρα Τρίτη). Γι΄ αυτή τη μέρα γράφει χαρακτηριστικά ο λαϊκός Ρόδιος στιχουργός Εμμανουήλ Γεωργιλάς:

«Νάχεν αστράψει ο ουρανός νάχε καγή η ώρα

Ήλιος, σελήνη μηδαμού να μ΄ είχαν ανατείλει

Και τέτοια μέρα μελανή να μ΄ είχε ξημερώσει

Εις του Μαΐου του μηνός, στας είκοσι εννέα

Τρίτην ημέραν δολερήν, που αυθέντευεν ο Άρης

Η φούσκωσις Ανατολής επήρασι την Πόλιν,

Οι Τούρκοι σκύλοι ασεβείς. Ω συμφορά μεγάλη

Εκείν΄ ημέρα σκοτεινή, αστραποκαϋμένη

Της Τρίτης της ασβολερής, της μαυρογελασμένης

Της Θεοκαρβουνόκαυστης, πουμπαρδοχαλασμένης

Λοιπόν μην ονειδίζετε τον βασιλέα αυθένταις

Διατί όλον το πταίσιμον ήτον εις τους ρηγάδες

Κ΄ εις τους αυθέντας της Φραγκιάς οπούπαν να βοηθήσουν

Την Πόλιν την θεόκτιστον να την αποκρατήσουν.

Πηγή