του Στέφανου Μίλεση
Η τιμή της αδελφής στη Μάνη ήταν υπόθεση φοβερή. Και συνέχισε να αποτελεί άγραφο
ηθικό κανόνα, όχι μόνο στην Μάνη αλλά και στα Μανιάτικα του Πειραιά. Από τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους στον Πειραιά οι Μανιάτες έφεραν στις αποσκευές τους και τα ιδιαίτερα ήθη που τους χαρακτήριζαν και που εφάρμοζαν από παλιά, στα πατρογονικά τους εδάφη.
Την «Τιμή της αδελφής» και τον «γδικιωμό» κοινώς την βεντέτα. Γενικώς όχι μόνο τα εγκλήματα τιμής αλλά και οι άγραφοι νόμοι της εκδίκησης (βεντέτα), δημιουργήθηκαν στη Μάνη κάτω από ειδικές συνθήκες που είχαν να κάνουν με πανάρχαιες καταβολές. Βιβλία ολόκληρα έχουν γραφτεί και ειδικές μελέτες σχετικά με τις καταβολές των μανιάτικων εθίμων.
Η άφιξη των Μανιατών κατά κύματα στον Πειραιά κορυφώθηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε τελικώς οι Μανιάτες του Πειραιά να είναι αριθμητικώς περισσότεροι από τους Μανιάτες της Μάνης. Όσο οι συνθήκες ζωής στον Πειραιά άλλαζαν, μεταβάλλονταν και τα ήθη όχι μόνο των Μανιατών του Πειραιά και όλων των Μανιατών εν γένει.
Εικόνες από τα Μανιάτικα του Πειραιά το 1964
Η κοινωνική ζωή του Πειραιά άνοιξε διάπλατα τα ερμητικά κλειστά σπίτια της συνοικίας. Στον Πειραιά δεν υπήρχαν πετρόκτιστα καστρόσπιτα, παρά μικρά σπιτάκια αυτοσχέδια κτισμένα και άνθρωποι που αγωνίζονταν σε λιμάνι και εργοστάσια να επιβιώσουν. Απλά για την προσαρμογή αυτή η αλήθεια είναι ότι απαιτήθηκε αρκετός χρόνος. Ας δούμε όμως πρώτα τα εγκλήματα «Δια την τιμήν της αδελφής».
Οι εφημερίδες ειδικά τις δεκαετίες του 1920, του 1930 αλλά και των πρώτων μεταπολεμικών ετών, είχαν διαρκώς πρωτοσέλιδα με ανθρωποκτονίες είτε γυναικών (που με τις πράξεις τους προσέβαλλαν την τιμή της οικογενείας τους), είτε ανδρών (που προσέβαλλαν την τιμή της αδελφής). Ο τίτλος «Δια την τιμήν της αδελφής» προσδιόριζε στους αναγνώστες ότι αφορούσε ανθρωποκτονία που συνήθως συνέβαινε στα Μανιάτικα του Πειραιά, με δράστη κάποιον Μανιάτη αδελφό που αποκαθιστούσε την τιμή της οικογενείας.
Μανιάτικα 1938
Καθώς η τιμή της γυναίκας στη Μάνη ήταν δύσκολη να προσβληθεί, αφού η κοινωνία ήταν κλειστή, η οικογένεια παρούσα και οι κανόνες που εφαρμόζονταν αυστηροί, τα εγκλήματα αυτού του είδους εύρισκαν πρόσφορο έδαφος στον Πειραιά, όπου η εξέλιξη και οι συνήθειες της σύγχρονης εποχής μυούσαν τις επαρχιώτικες κοινωνικές αντιλήψεις και ήθη σε νέα δεδομένα. Η προγαμιαία σχέση μιας γυναίκας αποτελούσε συνήθως αιτία αποκατάστασης τιμής. Ακόμα όμως και μια υπόνοια αυτής ήταν αρκετή! Ένα φιλί, ένα ραντεβού, μια περίεργη ματιά, μπορούσαν πολύ εύκολα να μετατραπούν σε λόγια τρίτων, τα σχόλια των οποίων αποτελούσαν προσβολή της τιμής της οικογένειας. Κουβέντες όπως «είδα την αδελφή σου χθες το βράδυ εκεί….» μπορούσαν να οδηγήσουν σε φόνο.
οδός Αιτωλικού 1938
Αδελφός κατέφτασε από την Μάνη στον Πειραιά, ειδοποιημένος από γείτονες συγχωριανούς της αδελφής του, ότι «κάτι τρέχει με την αδελφή σου που βγαίνει περίεργες ώρες…».
Η υπόνοια και μόνο οπλίζει το χέρι του αδελφού καθώς νιώθει ότι η αδελφή του προσβάλει με τις πράξεις της το όνομα και την οικογένειά της. Μόλις φτάνει, παίρνει από το χέρι την αδελφή του και την πηγαίνει προς εξέταση σε γιατρό, ο οποίος χωρίς να υποψιάζεται τι συμβαίνει ανακοινώνει το αποτέλεσμα της εξέτασης στον αδελφό. Ο αδελφός σκοτώνει την αδελφή του έξω ακριβώς από το ιατρείο. Η τιμή του αδελφού και της οικογένειας αποκαθίσταται!
Οικογένεια αποτελούμενη από μάνα που έχει μείνει χήρα και τρεις κόρες. Η μικρή φλερτάρει με συνομήλικο από το σχολείο. Στη γειτονιά γίνονται λόγια που φτάνουν μέχρι το σπίτι της χήρας.
Η μεγάλη αδελφή πηγαίνει στη μάνα και της ζητά -ελλείψει αδελφού- να αποκαταστήσει εκείνη την τιμή τους. Η μάνα αρνιέται και προσπαθεί να αλλάξει γνώμη στην μεγάλη της κόρη.
- «Αυτά είναι για τους αρσενικούς» της λέει.
- «Και τώρα δηλαδή που δεν έχουμε αρσενικό τι πρέπει να γίνει μάνα;» ρωτάει η μεγάλη κόρη.
Και η μάνα της απαντά «Τίποτε. Θα πίνουμε την ντροπή μας».
Οι μέρες περνούν. Η μεγάλη κόρη κάνει απόπειρα μια νύχτα κρατώντας στο χέρι ένα τσεκούρι για να αποκαταστήσει την τιμή. Η μάνα τη σταματά. Η μεγάλη κόρη σηκώνεται και φεύγει. Οι ώρες περνούν η κόρη άφαντη. Την βρίσκουν ύστερα από ώρες κρεμασμένη από ένα δένδρο. Από ντροπή που δεν μπόρεσε να αποκαταστήσει την τιμή της οικογένειας.
«Δεν μετανοώ διότι διέσυρε το όνομα της οικογένειας» είπε κατά την απολογία του ο δράστης στους αστυνομικούς που τον συνέλαβαν. Οι αστυνομικοί συντάκτες που περιγράφουν τα περιστατικά εγκλημάτων τιμής σημειώνουν μεταξύ άλλων και την «σκληρή» ή «πρωτόγονη» εμφάνιση των Μανιατών «οι ένοπλοι αδελφοί, δεν είναι μόνο πεπαλαιωμένοι ψυχικώς αλλά είναι και ακαλαισθήτου εμφανίσως».
Ο μεγάλος αδελφός προέβη στο φόνο της 16χρονης αδελφής του διότι διαπίστωσε ότι αυτή διήγαγε έκλυτο βίο. Έφευγε συχνά από την πατρική οικία και σύχναζε σε διάφορα ύποπτα κέντρα του Πειραιά. Παρά τις συστάσεις του το θύμα αναχώρησε από το σπίτι κρυφά και επέστρεψε τις πρώτες πρωινές ώρες. Τότε ο αδελφός σηκώθηκε από το κρεβάτι του και με ξιφολόγχη της φόνευσε. «Δεν μετανιώνω» είπε «διότι δεν σεβάστηκε την οικογενειακή μας τιμή».
Εκτός όμως από την Μανιάτικη τιμή της αδελφής υπήρχε και η Μανιάτικη εκδίκηση ή αλλιώς Μανιάτικη βεντέτα η οποία στρεφόταν κυρίως γύρω από οικογενειακά ζητήματα προσβολής. Το έθιμο αυτό της βεντέτας δεν ήταν απλή περίπτωση ανθρωποκτονίας, αλλά μπορούσε να εξελιχθεί σε μια σειρά αλλεπάλληλων δολοφονιών με οικογένειες επί σειρά ετών να εξοντώνονται μεταξύ τους. Το χειρότερο όλων ήταν ότι πολλά από τα θύματα των δύο οικογενειών που αλληλοεξοντώνονταν δεν ένιωθαν καμία έχθρα μεταξύ τους. Διότι η βεντέτα δεν αποτελούσε δικαίωμα αλλά καθήκον!
Στην ακριβώς επόμενη ανάρτηση θα εξεταστεί το μανιάτικο έθιμο του "γδικιωμού" που εφαρμόστηκε στον Πειραιά στα διάφορα στενά της Αγίας Σοφίας και ειδικά στην οδό Αιτωλικού. Θα δούμε επίσης τους κανόνες της βεντέτας όπως απαρτίζεται από τους όρους: βγαλτός - Κάλλιος - Χωσιά - συνεβγαλτής (ή και ξεβγαλτής) καθώς και τις περιπτώσεις συμφιλίωσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου