Όταν το Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης ξέχασε μια λέξη

Ο Sir James Murray

Όταν η πλήρης έκδοση του Αγγλικού Λεξικού της Οξφόρδης έκανε το ντεμπούτο του το 1928, το
επιδοκίμαζαν ως μια ολοκληρωμένη συλλογή της αγγλικής γλώσσας, ένα γλωσσάριο τόσο τεράστιο -και τόσο διεξοδικό- που κανένα άλλο βιβλίο δε θα μπορούσε ποτέ να ξεπεράσει τις λεπτομέρειες ή το βάθος του. Το έργο χρειάστηκε επτά δεκαετίες για να καταγράψει τα πάντα, από το Α έως το Ω, ορίζοντας συνολικά 414.825 λέξεις. Όμως, στα μάτια του συντάκτη του Τζέιμς Μάρεϊ (James Murray), ο πρώτος τόμος του λεξικού είχε κάτι ενοχλητικό: του έλειπε μια λέξη.

Μαθαίνοντας την ιστορία του λεξικού, είναι εντυπωσιακό ότι δε χάθηκαν περισσότερες λέξεις. Η συγκέντρωση του OED ήταν ένας εφιάλτης. Πριν δημοσιευτεί ο πρώτος τόμος -μια συνέχεια που αποτελείται από λέξεις που ξεκινούν με τα γράμματα Α και Β- το 1888, πολλοί συντάκτες είχαν αρχίσει -και εγκαταλείψει- την προσπάθεια. Κάθε αλλαγή δημιούργησε νέο χάος. Όταν το 1879 ανέλαβε ο Τζέιμς Μάρεϊ, στο Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης επικρατούσε μια σύγχυση.

Η δημιουργία του λεξικού ήταν ότι απαιτούσε εκατομμύρια μικροσκοπικά χαρτάκια. Κάθε μέρα, εθελοντές έστελναν χιλιάδες κομμάτια χαρτιού που τα αποκαλούσαν "δελτία παράθεσης". Σε αυτά τα δελτία, οι εθελοντές αντέγραφαν μια πρόταση από ένα βιβλίο, με την ελπίδα ότι αυτή η πρόταση θα μπορούσε να βοηθήσει στην κατανόηση του νοήματος μιας συγκεκριμένης λέξης.

Η διαδικασία βοήθησε τους συντάκτες της Οξφόρδης, αλλά ήταν κουραστική και ακατάστατη. Με χιλιάδες μικρά κομμάτια χαρτιού να καταφτάνουν καθημερινά στα γραφεία, τα πράγματα θα μπορούσαν να πάνε στραβά.

Όπως και έγινε.

Οι υπεύθυνοι είχαν βάλει μερικά -τυχαία- χαρτάκια σε κουτιά ή σακούλες. Λέξεις που ξεκινούσαν από "Pa" εξαφανίστηκαν για 12 χρόνια και βρέθηκαν ξανά στο Κάβαν της Ιρλανδίας, όπου κάποιος τα χρησιμοποιούσε για προσάναμμα. Αποσπάσματα για το γράμμα "G" σχεδόν κάηκαν με τα σκουπίδια κάποιου. Το 1879, ολόκληρο το γράμμα "H" εμφανίστηκε στην Ιταλία. Κάποια στιγμή, ο Μάρεϊ άνοιξε μια τσάντα και βρήκε ποντίκια να μασουλάνε τα χαρτιά.

Όταν ανέλαβε ο Μάρεϊ, προσπάθησε να διορθώσει τα πράγματα. Για να οργανώσει καλύτερα το έργο, έφτιαξε ένα μικρό κτήριο με λαμαρίνα που ονόμασε "Scriptorium". Έμοιαζε με ένα βυθισμένο υπόστεγο εργαλείων, αλλά εκεί τακτοποίησαν, ταξινόμησαν και αρχειοθέτησαν περισσότερες από 1.000 εισερχόμενες λέξεις κάθε μέρα. Εκατομμύρια αποσπάσματα έμπαιναν στο Scriptorium, και εκατοντάδες χιλιάδες λέξεις οργανώνονταν από την αξιόπιστη ομάδα του Μάρεϊ.

Ωστόσο, μια λέξη χάθηκε.

Δελτάρια εννοιών λέξεων του Λεξικού

Σήμερα, η λέξη "bondmaid" δεν είναι μια λέξη ευρείας χρήσεως -και ίσως καλύτερα. Η λέξη σημαίνει "σκλάβα" και ήταν δημοφιλής τον 16ο αιώνα. Όμως, το αρχείο του Μάρεϊ για τη λέξη πήγε πολύ πίσω στην ιστορία καθώς η λέξη βρέθηκε σε μετάφραση της Βίβλου από το 1526.

Τα δελτία για τη λέξη είχαν πέσει πίσω από κάποια βιβλία και οι συντάκτες δεν είχαν παρατηρήσει ποτέ ότι είχε χαθεί. Όταν το 1888 ο πρώτος τόμος του Αγγλικού Λεξικού της Οξφόρδης δημοσιεύθηκε, η λέξη έλειπε. Είναι γνωστό ότι κάποιες λέξεις έλειπαν σκόπιμα, αλλά η λέξη "bondmaid" είναι η μόνη που δεν συμπεριλήφθηκε επειδή είχε χαθεί.

Όταν αργότερα ανακαλύφτηκε το χαρτάκι αργότερα στο Scriptorium, ο Μάρεϊ φέρεται να έγινε κόκκινος με αμηχανία. Λέγεται ότι δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το λάθος μέχρι το 1901, περίπου 14 χρόνια μετά από την έκδοση του τόμου.

Όμως, δεν χάθηκαν τα πάντα για τη χαμένη λέξη. Το 1933, η "bondmaid" έκανε το ντεμπούτο της στο Λεξικό της Οξφόρδης. Χρειάστηκαν σχεδόν πέντε δεκαετίες για να γίνει η διόρθωση.