Γνωστός για τη συν-συγγραφή του "Πολίτης Κέιν", ο Χέρμαν "Μανκ" Μάνκιεβιτς ήταν ένας από τους μεγαλύτερους σεναριογράφους στην αμερικανική ιστορία.
Ο Χέρμαν Μάνκιεβιτς (Herman J. Mankiewicz) είδε το Χόλιγουντ ως χρυσωρυχείο. Το 1926 μετακόμισε στην Δυτική Ακτή για να εργαστεί ως σεναριογράφος, καλώντας και άλλους συγγραφείς από την Ανατολική Ακτή για να μοιραστούν τα εύκολα χρήματα της κινηματογραφικής βιομηχανίας. "Εδώ υπάρχουν εκατομμύρια και εσείς ανταγωνίζεστε, ηλίθιοι", τηλεγράφησε κάποτε σε έναν φίλο του (λέγεται ότι αυτός ο φίλος ήταν ο Αμερικανός σεναριογράφος, σκηνοθέτης, παραγωγός, δραματουργός, δημοσιογράφος και μυθιστοριογράφος Μπεν Χεκτ, ο οποίος, κατά τη διάρκεια της καριέρας του, έγραψε περί τα 35 βιβλία και μερικά από τα πιο διασκεδαστικά σενάρια και θεατρικά στις ΗΠΑ).
Διαβόητος τζογαδόρος και αλκοολικός με αψύ πνεύμα, ο Μανκ (για τους πολύ φίλους του) έγραψε σχεδόν 60 σενάρια ταινιών, χωρίς να του αποδοθεί αναγνώριση. Ένα σενάριο όμως τον έκανε διάσημο, εκείνο για την ταινία "Πολίτης Κέιν" του 1941. Από την παραγωγή έως την προώθηση, η δουλειά του για την ταινία έφερε αρκετές αντιπαραθέσεις.
Ο Μάνκιεβιτς εξόργισε τον μεγιστάνα των ΜΜΕ Γουίλιαμ Ράντολφ Χερστ, καθώς λέγεται ότι, για την πλοκή της ταινίας, χρησιμοποίησε λεπτομέρειες από την ιδιωτική του ζωή. Επιπλέον, μάλωσε με τον σκηνοθέτη της ταινίας, τον Όρσον Γουέλς, για το ποιος θα πιστωθεί το σενάριο -η συζήτηση που έγινε μεταξύ τους έμεινε για πάντα μυστική. Όμως, στο τέλος, ο Μανκ πήρε την πίστωση και το Όσκαρ που του άξιζε.
Τα πρώτα χρόνια
Γεννημένος στις 7 Νοεμβρίου του 1897 στη Νέα Υόρκη, ο Μάνκιεβιτς μεγάλωσε σε μια πόλη της πολιτείας της Πενσιλβανίας. Υπό την πίεση του πατέρα του για να ξεχωρίσει από νεαρή ηλικία, έγινε παιδί-θαύμα και αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο της Κολούμπια πριν από τα 19α γενέθλιά του.
"Ένας πατέρας σαν αυτόν μπορούσε να σε κάνει πολύ φιλόδοξο ή πολύ απελπισμένο", είπε κάποτε ο σεναριογράφος.
Ενώ εργαζόταν ως δημοσιογραφικός πράκτορας και κριτικός δράματος στη Νέα Υόρκη, εντάχθηκε σε έναν διάσημο κοινωνικό κύκλο, την Algonquin Round Table (Στρογγυλή Τράπεζα Algonquin), μέλη του οποίου ήταν συγγραφείς, κριτικοί, ηθοποιοί και διανοούμενοι της Νέας Υόρκης. Σύμφωνα με μέλη της ομάδας, το -ποτισμένο με αλκοόλ- πνεύμα του ήταν εξαιρετικό. Όταν μια κωμωδία του τράβηξε την προσοχή του παραγωγού Walter Wanger, ο Μάνκιεβιτς προσκλήθηκε στο Χόλιγουντ ως σεναριογράφος μιας παράστασης και η ζωή του άλλαξε για πάντα.
Ο Μανκ γίνεται ο γιατρός των σεναρίων του Χόλιγουντ
Ο Όρσον Γουέλς
Ο Μάνκιεβιτς έπιασε εύκολα δουλειά στην Paramount. Ξεκίνησε με ταινίες του βωβού κινηματογράφου και μετά πέρασε στον ομιλούμενο. Ως επικεφαλής του τμήματος σεναρίων του στούντιο, ήταν ένας από τους συγγραφείς με την υψηλότερη αμοιβή στο Χόλιγουντ. Όποτε του δινόταν η ευκαιρία, θύμιζε στους υπαλλήλους ότι αυτός ήταν ο εγκέφαλος όλων. Ως αποτέλεσμα, το πνευματώδες, γρήγορο στυλ ομιλίας, σηματοδότησε τις ταινίες της εποχής.
Συνολικά, δούλεψε σε σχεδόν 60 σενάρια ταινιών, πολλά από τα οποία ήταν μεταξύ των πιο γνωστών ταινιών του Χόλιγουντ της εποχής, συμπεριλαμβανομένων των Οι άντρες προτιμούν τις ξανθιές, Dinner At Eight και Ο Μάγος του Οζ. Αν και οι περισσότερες από τις ταινίες του ήταν πνευματώδεις και τρελές, ασχολήθηκε και με τα τρέχοντα γεγονότα.
Το 1933, έκανε ένα διάλειμμα από το στούντιο για να γράψει το The Mad Dog of Europe. Το σενάριο αφορούσε την άνοδο του Χίτλερ στη Γερμανία. Οι γονείς του ήταν Γερμανο-Εβραίοι μετανάστες και οι περισσότεροι από τους επικεφαλής των στούντιο ήταν επίσης Εβραίοι. Ωστόσο, η ταινία δε θα γυριζόταν ποτέ. Με σαφές μήνυμα κατά του Χίτλερ, πολλοί φοβήθηκαν ότι το σενάριο θα εξόργιζε τους Ναζί. Και είχαν δίκιο. Ο υπουργός Παιδείας και Προπαγάνδας του Χίτλερ, ο Γιόζεφ Γκέμπελς, ενημέρωσε την MGM ότι καμία από τις ταινίες του Μάνκιεβιτς δεν θα προβαλλόταν στη Γερμανία, εκτός και αν αφαιρούσαν το όνομά του από τους τίτλους και έτσι τα στούντιο αρνήθηκαν να γυρίσουν την ταινία -μάλιστα, ένας παραγωγό δήλωσε, "Έχουμε ενδιαφέροντα στη Γερμανία. Εκπροσωπώ την βιομηχανία του κινηματογράφου εδώ στο Χόλιγουντ. Έχουμε πάρε-δώσε εκεί. Έχουμε τεράστιο εισόδημα στη Γερμανία και, για μένα, αυτή η ταινία δε θα γυριστεί ποτέ".
Το σκάνδαλο του Πολίτη Κέιν
Σκηνή από την ταινία Πολίτης Κέιν
Εκείνη την εποχή, το να εργάζεται κανείς σε ταινίες χωρίς να λαμβάνει αναγνώριση ήταν κάτι το κοινό στα στούντιο του Χόλιγουντ. Καθώς οι σκηνοθέτες ήθελαν περισσότερο έλεγχο, τα συμβόλαια των στούντιο καθόριζαν ποιος, πόση και για τι θα έπαιρνε πίστωση. Έτσι, όταν τα στούντιο RKO αποφάσισαν ότι ο Μανκ δε θα λάμβανε αναγνώριση για το σενάριο του Πολίτη Κέιν, αρχικά, δεν είχε κανένα πρόβλημα.
Τα στούντιο RKO ήθελαν να γράψει, να σκηνοθετήσει και να πρωταγωνιστήσει στην ταινία το παιδί-θαύμα τους, ο Όρσον Γουέλς, και του έδωσαν 100.000 δολάρια (περίπου 1,75 εκατομμύρια σήμερα). Από την άλλη, ο Μάνκιεβιτς έβγαζε 1.000 δολάρια την εβδομάδα και είχε μπόνους 5.000 για να μην λαμβάνει αναγνώριση.
Ο Γουέλς γνώριζε το έργο του Μάνκιεβιτς από μια ραδιοφωνική σειρά του CBS, οπότε του ζήτησε να τον βοηθήσει να γράψει το σενάριο. Όμως, η φήμη του για το ποτό και τα τυχερά παιχνίδια ήταν ήδη γνωστή και έτσι, σύμφωνα με πληροφορίες, ο Γουέλς ζήτησε από τον ηθοποιό και παραγωγών ταινιών Τζον Χάουσμαν να κρατήσει τον Μανκ σε καλό δρόμο. Το στούντιο συμφώνησε με την ομάδα, αλλά τα πράγματα ήταν δύσκολα από την αρχή. Συντάχθηκαν συνολικά επτά προσχέδια, το τελικό σενάριο κατέληξε με 156 σελίδες και ο Μάνκιεβιτς θεώρησε ότι ήταν ομαδική δουλειά οπότε ήθελε αναγνώριση.
Αρχικά, ο Γουέλς διαφώνησε λόγω του συμβολαίου του. Ωστόσο, καθώς η φήμη γύρω από την ταινία μεγάλωσε, ο Μανκ συνέχισε να αγωνίζεται για την αναγνώρισή του. Ήξερε ότι η ταινία θα ήταν μεγάλη επιτυχία. Όταν ο σεναριογράφος απείλησε τον Γουέλς ότι θα προσφύγει στα δικαστήρια, το στούντιο αναγνώρισε και αυτόν στο σενάριο της ταινίας. Ακόμα και μετά όμως από την προβολή της, η διαμάχη μεταξύ των δύο αντρών ήταν ακόμα θέμα συζήτησης.
Ο Χερστ γίνεται έμπνευση για τον Πολίτη Κέιν
Ο Ουίλιαμ Ράντολφ Χερστ
Όταν ο Πολίτης Κέιν κέρδισε το Όσκαρ για το Καλύτερο Πρωτότυπο Σενάριο, δεν εμφανίστηκε κανείς από τους δύο για να παραλάβει το βραβείο. Δεκαετίες αργότερα, ο γιος του Μάνκιεβιτς, Φρανκ, έγραψε στα απομνημονεύματά του ότι ο πατέρας του συμφώνησε από χάρη να μοιραστεί την πίστωση με τον Γουέλς -λέγεται ότι ο Γουέλς "δεν έγραψε ούτε μία λέξη" της ταινίας. Από την άλλη, υπήρχαν άλλοι που υποστήριζαν ότι η ταινία ήταν ως επί το πλείστον αριστούργημα του Γουέλς -και ότι όντως ήταν το παιδί-θαύμα πίσω, όχι μόνο από τον χαρακτήρα, αλλά και από την ιστορία.
Παρ' όλα αυτά, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι ο Μάνκιεβιτς έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ταινία. Ο χαρακτήρας της ταινίας Τσαρλς Φόστερ Κέιν θεωρήθηκε ως αντιγραφή του μεγιστάνα του Τύπου Ουίλιαμ Ράντολφ Χερστ. Και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον Μάνκιεβιτς.
Όταν ο σεναριογράφος έφτασε στο Χόλιγουντ, έγινε φίλος με τον σκηνοθέτη Charles Lederer, ο οποίος ήταν ανιψιός της ερωμένης του Χερστ, της ηθοποιού Μάριον Ντέιβις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, ο Μανκ να μπει στον κοινωνικό κύκλο του μεγιστάνα και να συμμετέχει σε πάρτι της υψηλής κοινωνίας. Ωστόσο, λόγω του προβλήματός του με το αλκοόλ, ο Χερστ τον απέκλεισε γρήγορα. Πικραμένος και απεγνωσμένος, ο Μάνκιεβιτς φέρεται να έστρεψε το πνεύμα του στον Χερστ. Χρησιμοποιώντας όσα γνώριζε, ο σεναριογράφος βοήθησε στη δημιουργία του σεναρίου για τον πολίτη Κέιν.
Εκβιασμός, εκφοβισμός και άλλα σκάνδαλα πίσω από τον Πολίτη Κέιν
Η Μάριον Ντέιβις
Τα σκάνδαλα συγκλόνισαν τον Πολίτη Κέιν από την αρχή της ταινίας. Ο Χερστ ήθελε να κατέβει η ταινία λόγω της φερόμενης απεικόνισης της ερωμένης του, της Μάριον Ντέιβις.
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο μεγιστάνας ήταν ιδιαίτερα εξοργισμένος για την αναφορά "Rosebud" (μπουμπούκι) που γίνεται στην ταινία, όπως δηλαδή προσφωνούσε κολακευτικά ο μεγιστάνας την ερωμένη του. Ωστόσο, άλλοι επιμένουν ότι αναστατώθηκε απλά που ο κόσμος εξέλαβε την ταινία ως έκθεση της ζωής του.
Ως αποτέλεσμα, ο Χερστ προσπάθησε να εμφανίσει τον Γουέλς ως κομμουνιστής. Από την άλλη, ο Μάνκιεβιτς κάλεσε την Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών να σταματήσει τις επιθέσεις του μεγιστάνα μέσω των εφημερίδων του.
Ο θρίαμβος και η τραγωδία
Μετά από μια δεκαετία στην βιομηχανία του κινηματογράφου, ο Μάνκιεβιτς αισθάνθηκε ότι δεν είχε αφήσει ποτέ το σημάδι του στο Χόλιγουντ. Μετά από τς πρώιμες επιτυχίες, η δουλειά του είχε πέσει. Όταν άρχισε να εργάζεται στο Πολίτης Κέιν ήταν 44 χρονών. Αντίθετα, ο Γουέλς ήταν 25 με πολύ μεγαλύτερη καριέρα μπροστά του.
Η ταινία που δημιούργησαν μαζί ήταν η καλύτερη δουλειά τους και ο Μανκ ήθελε να του αναγνωριστεί αυτό. Γι' αυτό τον λόγο, η ιδέα του Γουέλς να πιστωθεί μόνο αυτός το σενάριο, τον εξόργισε. Όμως, το πρόβλημα με το αλκοόλ τελικά εμπόδισε έναν πραγματικό θρίαμβο. Πέθανε λόγω προβλημάτων στα νεφρά το 1953, σε ηλικία 55 ετών.
Ο ίδιος, για την καταστροφική συμπεριφορά του, έγραψε κάποτε, "Φαίνεται να γίνομαι όλο και περισσότερο ένας αρουραίος σε μια παγίδα δικής μου κατασκευής, μια παγίδα που επισκευάζω τακτικά όποτε φαίνεται να υπάρχει κίνδυνος κάποιου ανοίγματος που θα μου επιτρέψει να ξεφύγω. Δεν έχω αποφασίσει ακόμη να την κάνω ανθεκτική. Φαίνεται ότι αυτό συνεπάγεται πολλή περιττή δουλειά και έξοδα".
Τελικά, ο Γουέλς είδε τη μεγαλοφυΐα του Μάνκιεβιτς. Παρά την έντονη διαμάχη τους, κάποτε είπε για τον σεναριογράφο, "Έβλεπε τα πάντα με σαφήνεια. Ανεξάρτητα από το πόσο περίεργο ή πόσο σωστό ή πόσο θαυμάσια ήταν η άποψή του, ήταν πάντα πεντακάθαρος. Δεν είχε τίποτα το θολό".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου