Λυκούργος Καλλέργης

 

Έλληνας ηθοποιός. μεταφραστής, σκηνοθέτης και πολιτικός (ΚΚΕ). Υπήρξε από τις σημαντικές προσωπικότητες του νεοελληνικού θεάτρου.

Ο Λυκούργος Καλλέργης γεννήθηκε στις 7 Μαρτίου 1914 στο Χουμέρι Μυλοποτάμου Κρήτης. Καταγόταν από οικογένεια Κρητικών οπλαρχηγών και ήταν γιος του πρωτοπόρου σοσιαλιστή Σταύρου Καλλέργη (1865-1926), πρωτεργάτη της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα.

Σπούδασε στη δραματική σχολή της «Λαϊκής Σκηνής» του Καρόλου Κουν κι έκανε την πρώτη του εμφάνιση το 1934 στο ρόλο του Πανάρετου στην «Ερωφίλη» του Γεωργίου Χορτάτση.

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και πρωταγωνιστής του Θεάτρου Τέχνης (1942-1950), όπου έμελλε να γνωρίσει την πρώτη σύζυγό του, επίσης ηθοποιό, Μαρία Φωκά, η οποία βρέθηκε κατηγορούμενη το 1952 στη δίκη Μπελογιάννη. Μαζί της απέκτησε μία κόρη, ενώ από τον δεύτερο γάμο του με την ηθοποιό Τζένη Κολάρου, ένα γιο.

Στην πολύχρονη διαδρομή του στην ελληνική θεατρική σκηνή, ερμήνευσε πλήθος ρόλων σε σπουδαία έργα του ελληνικού και διεθνούς ρεπερτορίου. Πρωταγωνίστησε σε πολλούς θιάσους του ελεύθερου θεάτρου και επί 18 χρόνια στο Εθνικό Θέατρο, του οποίου και διετέλεσε καθηγητής της Δραματικής Σχολής. Συνεργάστηκε με όλα τα μεγάλα ονόματα του ελληνικού θεάτρου: Μαρίκα Κοτοπούλη, Κατερίνα Ανδρεάδη, Αιμίλιο Βεάκη, Κατίνα Παξινού, Αλέξη Μινωτή κ.ά.

Έπαιξε σε πολλές ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου, ξεκινώντας το 1949 από τον «Κόκκινο Βράχο» του Γρηγόρη Γρηγορίου και ολοκληρώνοντας την παρουσία του στη μεγάλη οθόνη το 2001 με τον «Αλέξανδρο και Αϊσέ» του Δημήτρη Κολλάτου. Συμμετείχε στις σειρές «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» (1975) και «Πανθέοι» (1977), που έγραψαν ιστορία στα ελληνικά τηλεοπτικά χρονικά.

Διετέλεσε γενικός γραμματέας του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών για μία δεκαετία από το 1956 και για μικρό διάστημα πρόεδρος. Επίσης, υπήρξε πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θεάματος – Ακροάματος, καθώς και Αντιπρόεδρος του Ταμείου Συντάξεως Ηθοποιών. Το 2007, αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στις εκλογές της 20ης Νοεμβρίου 1977 κατήλθε υποψήφιος με το ΚΚΕ και εξελέγη βουλευτής στην Α’ Περιφέρεια Αθηνών.

Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται μεταφράσεις θεατρικών έργων (Τσέχοφ, Γκόγκολ, Γκόρκι, Μπάρι, Πρίσλεϊ), η συλλογή στοχασμών «Συγκομιδή Ιδεών Αγαθών», το ιστορικό έργο «Σταύρος Καλλέργης: Το Διεθνές Σοσιελεργατικό Κίνημα από τον 19ο αιώνα και ο υπαρκτός σοσιαλισμός» και η αυτοβιογραφία του «Λυκούργος Καλλέργης: Στο διάβα του πολυτάραχου 20ου αιώνα».

Ο Λυκούργος Καλλέργης πέθανε στις 27 Αυγούστου 2011 στο νοσοκομείο «Γ. Γεννηματάς» της Αθήνας, όπου νοσηλευόταν με σοβαρά προβλήματα υγείας, σε ηλικία 97 ετών.

Παραστάσεις στο Εθνικό Θέατρο

• «Όπως σας αρέσει» του Γ. Σέξπιρ (1950) - Κόρινος, βοσκός
• «Ερρίκος Δ’» του Λ. Πιραντέλο (1950) - Βαρόνος Τίτο Μπελγκρέντι
• «Δον Ζουάν» του Χ. Θορίγια ι Μοράλ (1950) - Δον Διέγο Τενόριο, πατέρας του Δον Ζουάν
• «Αγία Ιωάννα» Τζ. Μπ. Σο (1951) - Αρχιεπίσκοπος
• «Τρεις αδελφές» του Α. Τσέχοφ (1951) - Νικολάι Τούζεμπαχ
• «Τρεις κόσμοι» του Δ. Ρώμα (1951) - Φορέστης, κόνσολας της Αγγλίας
• «Οιδίπους τύραννος» του Σοφοκλή (1951) - Άγγελος
• «Καίσαρ και Κλεοπάτρα» του Τζ. Μπ. Σο (1951) - Ποθεινός
• «Σταυροδρόμι» του Μ. Σκουλούδη (1952) - Κωστής, πρωτογιός τους
• «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» του Γ. Σέξπιρ (1952) - Θησέας, δούκας της Αθήνας
• «Ο γλάρος» του Α. Τσέχοφ (1957) - Ευγένιος Σεργέγεβιτς Ντορν, ιατρός
• «Μαρία Στούαρτ» του Σίλερ (1957) - Βαρώνος Μπέρλι
• «Το σκοτάδι είναι αρκετά φωτερό» του Κ. Φράι (1957) - Κάσελ, οικογενειακός γιατρός
• «Έντα Γκάμπλερ» του Ίψεν (1957) - Μπρακ, πάρεδρος
• «Τέσσα» των Ντιν και Κένεντι (1958) - Κάρολος Τσώρτσιλ
• «Οθέλλος» του Γ. Σέξπιρ (1958) - Βραβάντιος
• «Ιουλιανός ο παραβάτης» του Ν. Καζαντζάκη (1959) - Γραφιάς
• «Δόνα Ροζίτα» του Φ. Γ. Λόρκα (1959) - Ο Θείος
• «Το ημέρωμα της στρίγγλας» του Γ. Σέξπιρ (1959) - Μπατίστας
• «Έξη πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» του Λ. Πιραντέλο (1959) - Θιασάρχης
• «Αλκιβιάδης» του Γ. Θεοτοκά (1959) - Σωκράτης
• «Οργισμένα νειάτα» του Τ. Όσμπορν (1960) - Ταγματάρχης Ρέντφερν
• «Ριχάρδος ο Γ'» του Γ. Σέξπιρ (1960) - Λόρδος Στάνλεϋ
• «Τα λάθη μιας νύχτας» του Ο. Γκόλντσμιθ (1960) - Κύριος Χαρντκάσλ
• «Φοίνισσαι» του Ευριπίδη (1960) - Παιδαγωγός
• «Ηρακλής μαινόμενος» του Ευρυπίδη (1960) - Θησεύς
• «Ο έμπορος της Βενετιάς» του Γ. Σέξπιρ (1960) - Δόγης
• «Τα εκατομμύρια του Μάρκο Πόλο» του Ε. Ο’ Νιλ (1960) - Κουμπλάι Χαν
• «Η επίσκεψις της γηραιάς κυρίας» του Φ. Ντίρενματ (1961) - Δάσκαλος
• «Η προκληθείσα σύζυγος» του Τζ. Βάνμπρο (1961) - Σερ Τζων Μπρουτ
• «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή (1961) - Ξένος
• «Ερωφίλη» του Γ. Χορτάτση (1961) - Φιλόγονος, βασιλέας
• «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Γ. Σέξπιρ (1961) - Καπουλέτος
• «Το κράτος του ζόφου» του Λ.Τολστόι (1962) - Ακίμ
• «Ο πατέρας» του Α. Στρίντμπεργκ (1962) - Γιατρός Έστερμαρκ
• «Ρόσμερσχολμ» του Ε. Ίψεν (1962) - Ούλρικ Μπρέντελ
• «Βασιλεύς ο Ροδολίνος» του Ι. Α. Τρωίλου (1962) - Ερμίνος, σύμβουλος του Ροδολίνου
• «Ερωφίλη» του Γ. Χορτάτση (1962) - Φιλόγονος, βασιλέας
• «Μέλισσα» του Νίκου Καζαντζάκη (1962) - Παππούς
• «Ρήγας Βελεστινλής» του Σ. Μελά (1962) - Πέργκεν
• «Ιντερμέτζο» του Ζ. Ζιροντού (1962) - Επιθεωρητής
• «Ρόδο χωρίς αγκάθι» του Κ. Μπαξ (1963) - Θωμάς Κράνμερ
• «Το όνειρο» (1963) του Α. Στριντμπεργκ - Δικηγόρος
• «Οι φυσικοί» του Φ. Ντίρενματ (1963) - Ερνστ Χάινριχ Ερνέστι (ο επονομαζόμενος Αϊνστάιν)
• «Σφήκες» του Αριστοφάνη (1963) - Φιλοκλέων
• «Άλκηστις» του Ευριπίδη (1963) - Φέρης
• «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» του Γ. Σέξπιρ (1963) - Αινόβαρβος
• «Οι δαιμονισμένοι» του Φ. Ντοστογιέφσκι (1964) - Αλέξης Κυρίλωφ
• «Το ατλαζένιο γοβάκι» του Π. Κλοντέλ (1964) - Δον Πελάγιος
• «Ίων» του Ευρυπίδη (1964) - Παιδαγωγός
• «Ικέτιδες» του Αισχύλου (1964) - Πελασγός
• «Άλκηστις» (1964) του Ευριπίδη - Φέρης
• «Ο βασιλικός» του Α. Μάτεσι (1964) - Δαρείος Ρονκάλας
• «Το σπίτι της κούκλας (Νόρα)» του Ε. Ίψεν (1964) - Γιατρός Ρανκ
• «Φοίνισσαι» του Ευριπίδη (1965) - Παιδαγωγός
• «Οιδίπους τύραννος» του Σοφοκλή (1965) - Θεράπων Λαΐου
• «Άλκηστις» του Ευριπίδη (1965) - Φέρης
• «Η κωμωδία των παρεξηγήσεων» του Γ. Σέξπιρ (1965) - Αιγαίωνας
• «Η μπόρα» του Α. Όστρόφσκι (1965) - Κουλίγιν
• «Η τρελλή του Σαγιό» του Ζ. Ζιροντού (1966) - Πρόεδρος
• «Το ιερό σφάγιο» του Π. Πρεβελάκη (1966) - Καρδινάλιος Ριάριο
• «Δωδέκατη νύχτα» του Γ. Σέξπιρ (1971) - Μαλβόλιος
• «Το φιντανάκι» του Π. Χορν (1971) - Αντώνης
• «Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα: Ο γυρισμός» του Ε. Ο’ Νιλ (1971) - Έζρα Μάννον
• «Ο σεβάσμιος πολιτικός» του Τ.Σ Έλιοτ (1972) - Λόρδος Κλάβερτον
• «Η πρόβα ή Η τιμωρία του έρωτα» του Ζ.Ανούιγ (1973) - Ερό
• «Βάτραχοι» του Αριστοφάνη (1973) - Ευριπίδης
• «Πείνα και δίψα» του Ε. Ιονέσκο (1974) - Αδελφός Ταραμπάς
• «Άλκηστις» του Ευριπίδη (1974) - Φέρης
• «Ο θάνατος του Δαντών» του Κ. Γ. Μπίχνερ (1974) - Ο Ροβεσπιέρος
• «Τρωάδες» του Ευρυπίδη (1975) - Ταλθύβιος
• «Αμερική» του Φ. Κάφκα (1975) - Γενικός διευθυντής θεάτρου - Θείος Γιακώβ - Κύριος Γκρην - Κύριος Μακ - Προσωπάρχης ξενοδοχείου
• «Γιάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν» του Ε. Ίψεν (1976) - Βίλελμ Φόλνταλ
• «Μήδεια» του Ευρυπίδη (1976) - Αιγεύς«Καποδίστριας» του Ν. Καζαντζάκη (1976) - Παπαγιώργης
• «Μήδεια» του Ευριπίδη (1977) - Αιγέας
• «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη (1978) - Ευριπίδης
• «Ένας μήνας στην εξοχή» του Ι. Τουργκένιεφ (1979) - Ρακίτιν
• «Η σονάτα των φαντασμάτων» του Α. Στρίντμπεργκ (1979) - Γέρος
• «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη (1979) - Ευριπίδης
• «Παπαφλέσσας» του Σ. Μελά (1980) - Παλαιών Πατρών Γερμανός
• «Πλατόνωφ» του Α. Τσέχοφ (1980) - Ιβάν Ιβάνοβιτς Τριλέτσκι, συνταγματάρχης ε.α
• «Ματωμένος γάμος» του Δ.Γ.Λόρκα (1980) - Πατέρας
• «Στο βυθό» του Μ. Γκόργκι (1981) - Λουκάς
• «Οιδίπους τύραννος» του Σοφοκλή (1981) - Κρέων
• «Μάκμπεθ» του Γ. Σέξπιρ (1981) - Ντάνκαν, βασιλιάς της Σκωτίας
• «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη (1982) - Ευριπίδης
• «Η ανάκριση» του Πέτερ Βάις (1983) - Πρόεδρος
• «Πλαίη Στρίντμπεργκ» του Φ. Ντίρενματ (1983) – Έντγκαρ

Φιλμογραφία

• Κόκκινος βράχος (1949)
• Θύελλα στο φάρο (1950)
• Ο Μιμίκος και η Μαίρη (1958)
• Λύγκος ο λεβέντης (1959)
• Ο Αλή πασάς και η κυρα-Φροσύνη (1959)
• Το νησί των γενναίων (1959)
• Αμαρτωλά νιάτα (1960)
• Ο ξένος της νύχτας (1960)
• Πόθοι στα στάχυα (1960)
• Ραντεβού στη Βενετία (1960)
• Ραντεβού στην Κέρκυρα (1960)
• Στην πόρτα της κολάσεως (1960)
• Ενώ σφύριζε το τραίνο (1961)
• Κατρακύλισμα στο βούρκο (1962)
• Οργή (1962)
• Αθώα ή ένοχη (1963)
• Αμαρτίες γονέων (1963)
• Η καρδιά της μάνας (1963)
• Καρδιές στην καταιγίδα (1963)
• Λίγο πριν ξημερώσει (1963)
• Σκάνδαλα στο νησί του έρωτα (1963)
• Συντρίμμια της ζωής (1963)
• Ευχή και κατάρα (1964)
• Παιδί μου δεν αμάρτησα (1964)
• Θα ζήσω για σένα (1965)
• Ο νικητής (1965)
• Οι καταφρονεμένοι (1965)
• Η ώρα της δικαιοσύνης (1967)
• Ήθελε να γίνει βασιλιάς (1967)
• Ένα κορίτσι αλλοιώτικο απ' τ' άλλα (1967)
• Ελπίδες που ναυάγησαν (1968)
• Ζήσε για την αγάπη μας (1968)
• Η ζωή ενός ανθρώπου (1968)
• Η ώρα της οργής (1968)
• Οι άντρες δεν λυγίζουν ποτέ (1968)
• Ραντεβού με μια άγνωστη (1968)
• Το κορίτσι του Λούνα παρκ (1968)
• Πήρε ο άνεμος τα όνειρά μου (1968)
• Ας με κρίνουν οι ένορκοι (1969)
• Η δίκη ενός αθώου (1969)
• Η Οδύσσεια ενός ξεριζωμένου (1969)
• Κυνηγημένη προσφυγοπούλα (1969)
• Στον ίλιγγο της ζωής (1969)
• Στον ίσκιο του θεού (1969)
• Το τελευταίο αντίο (1969)
• Το κορίτσι του «17» (1969)
• Το φθινόπωρο μιας καρδιάς (1969)
• Δεν υπάρχουν λιποτάκτες (1970)
• Η άγνωστη της νύχτας (1970)
• Μια γυναίκα στην αντίσταση (1970)
• Φουκαράδες και λεφτάδες (1970)
• Μια γυναίκα, μια αγάπη, μια ζωή (1971)
• Επιχείρησις Κράιπε ο τάφος του Γ' Ράιχ (1971)
• Η Μεσόγειος φλέγεται (1972)
• Ένα κορίτσι που τα θέλει όλα (1972)
• Ο άγνωστος εκείνης της νύχτας (1972)
• Sex... 13 μποφόρ (1972)
• Στη θύελλα της μεγάλης αγάπης (1972)
• Η ηλικία της θάλασσας (1978)
• Αλέξανδρος και Αϊσέ (2001)

Τηλεοπτικές εμφανίσεις

• Στησιχόρου ’73 (1972, ΥΕΝΕΔ)
• Κεκλεισμένων των θυρών (1972, ΕΙΡΤ)
• Ανήσυχα νιάτα (1973, ΕΙΡΤ)
• Πατέρες της λευτεριάς (1973, ΕΙΡΤ)
• Ο Χριστός ξανασταυρώνεται (1975, ΕΙΡΤ)
• Οι Πανθέοι (1977, ΕΡΤ)
• Γυναικείες μορφές της ελληνικής ιστορίας (1982, ΕΡΤ)
• Τα ξύλινα σπαθιά (1983, ΕΡΤ)
• Ερωτόκριτος (1984, ΕΡΤ)
• Ημέρες οργής (1991, ΕΤ1)