Η Εκστρατεία στα Δαρδανέλια

Ένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια της Αντάντ κατά τη διάρκεια Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και παράλληλα μία από τις πιο συγκλονιστικές αποτυχίες της...

Η Αγγλο-Γαλλική εκστρατεία στα Δαρδανέλλια (25 Απριλίου 1915 - 9 Ιανουαρίου 1916) παραμένει ένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια της Αντάντ κατά τη διάρκεια Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και παράλληλα μία από τις πιο συγκλονιστικές αποτυχίες της.

Η ιδέα, που μεταξύ άλλων υποστηρίχθηκε και από τον Πρώτο Λόρδο του Ναυαρχείου (Υπουργό Ναυτικών), Γουίνστον Τσόρτσιλ, ήταν απλή και ευφυής. Η κατάληψη από τη θάλασσα της χερσονήσου της Καλλίπολης (της δυτικής ακτής των Δαρδανελλίων) θα αποτελούσε το κλειδί για την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Με τον τρόπο αυτόν θα έβγαινε εκτός μάχης η Οθωμανική Αυτοκρατορία και ταυτόχρονα θα άνοιγε ένας νέος και ασφαλής δρόμος μέσα από τη Μαύρη Θάλασσα προς τη σύμμαχο Ρωσία, που αντιμετώπιζε την απειλή του Οθωμανικού στρατού στον Καύκασο.

Η επιχείρηση ναυάγησε, όμως, εξαιτίας μιας σειράς τραγικών λαθών. Αρχικά, οι Σύμμαχοι σκέφτηκαν να εμπιστευθούν την επίθεση στα Δαρδανέλλια μόνο στο ναυτικό (στις μονάδες πεζοναυτών), για να μη στερήσουν από άνδρες το Δυτικό Μέτωπο, όπου η κατάσταση είχε βαλτώσει και εξελισσόταν στο γνωστό πόλεμο των χαρακωμάτων.

Μεταξύ 27ης Φεβρουάριου και 3ης Μαρτίου, οι άγγλοι πεζοναύτες ολοκλήρωσαν με επιτυχία πολλές επιχειρήσεις σαμποτάζ κι έτσι, στις 18 Μαρτίου, τα πολεμικά σκάφη του άγγλου ναυάρχου Τζον Ντε Ρόμπεκ πλησίασαν την ακτή για να καταστρέψουν τις τουρκικές πυροβολαρχίες και να καλύψουν την απόβαση. Έξι πλοία, όμως, έπεσαν σε ναρκοπέδια και χάθηκαν από τις εκρήξεις. Ο Ντε Ρόμπεκ αρνήθηκε να συνεχίσει χωρίς την υποστήριξη χερσαίων δυνάμεων, αλλά, στο μεταξύ, οι Τούρκοι με την καθοδήγηση του γερμανού στρατηγού Ότο Λίμαν φον Σάντερς κέρδισαν χρόνο και είχαν αρχίσει να ενισχύουν τη χερσόνησο της Καλλίπολης.

Η συμμαχική απόβαση στην Καλλίπολη αποφασίστηκε να ξεκινήσει στις 23 Απριλίου 1915, υπό τη διοίκηση του άγγλου στρατηγού σερ Ίαν Χάμιλτον, ο οποίος είχε στη διάθεσή του συνολικά 490.000 βρετανούς στρατιώτες της Μεσογειακής Εκστρατευτικής Δύναμης (MEF), στην οποία συμμετείχαν και στρατεύματα από την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία (ANZAC), καθώς και 80.000 γάλλοι στρατιώτες του Εκστρατευτικού Σώματος της Ανατολής. Στην Ελλάδα, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ελπίζοντας ότι η κατάληψη των Δαρδανελίων θα είχε ως αποτέλεσμα τη διεκδίκηση της Κωνσταντινούπολης, έδωσε την άδεια στη Μεγάλη Βρετανία να χρησιμοποιήσει τη Λήμνο ως ναυτική βάση.

Η απόβαση στην Καλλίπολη άρχισε τελικά στις 25 Απριλίου 1915 με 75.000 άνδρες υπό τη διοίκηση του στρατηγού Χάμιλτον. Τις ακτές υπεράσπιζαν περί τους 300.000 στρατιώτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορία, υπό τις διαταγές του Σάντερς. Το ίδιο βράδυ, οι εισβολείς δεν είχαν επιτύχει παρά μερικά προγεφυρώματα σε βάθος περίπου εκατό μέτρων από την ακτή. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο, η δυνατότητα ενός ισχυρού πλήγματος είχε εξανεμιστεί.

Οι Αγγλογάλλοι, με τυφλή επιμονή, αποφασίζουν να παραμείνουν σ’ αυτό το κομμάτι γης στα Δαρδανέλλια, να οχυρώσουν τα προγεφυρώματα, κατασκευάζοντας χαρακώματα, και να επιλέξουν για άλλη μια φορά την τακτική του πολέμου φθοράς σε μικρογραφία, ρίχνοντας στον Καιάδα της Καλλίπολης ολόκληρες μεραρχίες Αυστραλών και Νεοζηλανδών που είχαν εκπαιδευτεί βιαστικά στην Αίγυπτο. Οι Τούρκοι κρατούν γερά τις θέσεις τους και φέρνουν σε αδιέξοδο τους Συμμάχους.

Τη νύχτα της 6ης προς 7η Αυγούστου 1915, μία τελευταία απόβαση στην ακτή της Σούβλας δεν θα βελτιώσει την κατάσταση και θα αποφασισθεί η εκκένωση της χερσονήσου σε δύο στάδια, τον Δεκέμβριο του 1915 και τον Ιανουάριο του 1916. Πράγματι, στις 9 Ιανουαρίου 1916 και το τελευταίο απόσπασμα της συμμαχικής δύναμης θα εγκαταλείψει τα Στενά.

Η εκστρατεία στην Καλλίπολη στέφθηκε από παταγώδη αποτυχία για τους Συμμάχους, οι οποίοι στους οκτώμισι μήνες που διήρκεσαν οι επιχειρήσεις έχασαν γύρω στους 250.000 άνδρες, όσους σχεδόν και οι Τούρκοι, που με τη νίκη τους αυτή ματαίωσαν τα φιλόδοξα σχέδια των Αγγλογάλλων κι έδωσαν το φιλί της ζωής στην παραπαίουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ένας από τους διακριθέντες στα πεδία των μαχών ήταν και ο νεαρός λοχαγός Μουσταφά Κεμάλ, ο μετέπειτα ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους.

Η αποτυχία της εκστρατείας προκάλεσε επικρίσεις στο Λονδίνο κατά του Γουίνστον Τσόρτσιλ, που ήταν ο πιο ένθερμος οπαδός της και την πτώση της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων, την οποία διαδέχθηκε κυβέρνηση συνασπισμού Φιλελευθέρων - Συντηρητικών. Ο Τσόρτσιλ, μολονότι απαλλάχθηκε από τη θέση του, παρέμεινε στο Πολεμικό Συμβούλιο.