Το Σύμφωνο της Βαρσοβίας

Το Σύμφωνο της Βαρσοβίας είναι μια διεθνής συνθήκη που υπογράφηκε στις 14 Μαΐου 1955 στην Βαρσοβία

μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των λαϊκών δημοκρατιών της Αλβανίας (αποχώρησε το 1968), της Ανατολικής Γερμανίας (αποχώρησε το 1990 με την ενοποίηση της Γερμανίας), της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Τσεχοσλοβακίας, με την οποία εγκαθιδρύθηκε ένας αμυντικός στρατιωτικός οργανισμός (Οργανισμός των Χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας) ως αντίπαλο δέος του ΝΑΤΟ. Διαλύθηκε επισήμως την 1η Ιουλίου 1991 μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και των καθεστώτων του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» στην Ανατολική Ευρώπη.

Η συνθήκη προέβλεπε ενιαία στρατιωτική διοίκηση καθώς και την παραμονή σοβιετικών στρατιωτικών μονάδων στα εδάφη των άλλων κρατών-μελών. Το σύνολο της στρατιωτικής δύναμης του Συμφώνου της Βαρσοβίας υπολογιζόταν σε 6.000.000 άνδρες περίπου. Την κύρια αφορμή για την σύναψη του Συμφώνου της Βαρσοβίας αποτέλεσε η Συμφωνία του Παρισιού (23 Οκτωβρίου 1954) με την οποία οι Δυτικές Δυνάμεις αποφάσισαν να εντάξουν τη Δυτική Γερμανία στο ΝΑΤΟ (9 Μαΐου 1955).

Ουσιαστικά όμως το Σύμφωνο της Βαρσοβίας ήταν το πρώτο βήμα για ένα πιο συστηματικό έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης επί των δορυφορικών κρατών της, τον οποίο άρχισαν να εφαρμόζουν οι Σοβιετικοί ηγέτες Νικήτα Χρουστσόφ και Νικολάι Μπουλγκάνιν μετά την ανάληψη της εξουσίας στις αρχές του 1955. Το σύμφωνο χρησίμευσε επίσης για την ενίσχυση της διαπραγματευτικής ισχύος της Σοβιετικής Ένωσης στη διεθνή διπλωματία. Αυτό μπορεί να συναχθεί σαφώς από το τελευταίο άρθρο του συμφώνου, που ορίζει ότι το Σύμφωνο της Βαρσοβίας θα πάψει να υπάρχει όταν τεθεί σε εφαρμογή ένα γενικό συλλογικό σύμφωνο ασφαλείας μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Οι προβλέψεις του Συμφώνου της Βαρσοβίας για τη στάθμευση στρατευμάτων της Σοβιετικής Ένωσης στα εδάφη των συμμάχων της, προκάλεσαν την εχθρότητα των Πολωνών και των Ούγγρων κατά τη διάρκεια των αντικομμουνιστικών εξεγέρσεων του 1956. Η Σοβιετική Ένωση επικαλέστηκε την συνθήκη όταν αποφάσισε την επέμβαση των δυνάμεων του Συμφώνου της Βαρσοβίας (εκτός Αλβανίας και Ρουμανίας) στην Τσεχοσλοβακία τον Αύγουστο του 1968, για την καταστολή της «Άνοιξης της Πράγας».

Μετά τη σύγκρουση της Σοβιετικής Ένωσης και της Κίνας, η Αλβανία, που είχε περιέλθει υπό την κινεζική επιρροή, αποσύρθηκε από το σύμφωνο στις 13 Σεπτεμβρίου 1968 και η Ανατολική Γερμανία στις 24 Σεπτεμβρίου 1990, λίγο πριν από την γερμανική ενοποίηση.

Οι δημοκρατικές επαναστάσεις του 1989 στην Ανατολική Ευρώπη κατέστησαν ετοιμοθάνατο το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, το οποίο εξεμέτρησε το ζην την 1η Ιουλίου 1991, στην σύνοδο κορυφής της Πράγας. Τα σοβιετικά στρατεύματα αποσύρθηκαν σταδιακά από τα πρώην δορυφορικά της κράτη, τα οποία εντάχθηκαν στη συνέχεια στο ΝΑΤΟ.Η Ρωσία ως διάδοχο κράτος της Σοβιετικής Ένωσης είναι το μόνο μέλος του Συμφώνου της Βαρσοβίας, που παραμένει εκτός ΝΑΤΟ.