Ζυγούρης Τζαβέλλας

Ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης, που «έπεσε» στη Μάχη της Καλιακούδας (28 Αυγούστου 1823).

Έδρασε στην Ήπειρο και τη Δυτική Στερεά Ελλάδα.

Ο Ζυγούρης Τζαβέλλας γεννήθηκε στο Σούλι και ήταν ο τριτότοκος γιος του Λάμπρου Τζαβέλλα (1745-1795), αρχηγού της ονομαστής σουλιώτικής φάρας των Τζαβελλαίων και της Μόσχως, αδελφός του Φώτου και Κίτσου Τζαβέλλα. Μετά την πτώση του Σουλίου (1803) κατέφυγε στην Κέρκυρα, όπου υπηρέτησε ως εκατόνταρχος στον ρωσικό στρατό και παρέμεινε στο νησί ως το 1820.

Κατά την περίοδο της σύγκρουσής του με τον σουλτάνο, ο Αλή Πασάς παραχώρησε στον Ζυγούρη το αρματολίκι της Χασιάς, που το κράτησε ως τις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης. Πολέμησε στο πλευρό του Αλή κατά των σουλτανικών στρατευμάτων και μετά τη συντριβή του Αλή (25 Ιανουαρίου 1822) και τη συνθηκολόγηση του Σουλίου (28 Ιουλίου 1822) κατήλθε στην Αιτωλοακαρνανία και μετείχε της Ελληνικής Επανάστασης. Νωρίτερα, είχε υπερασπιστεί την Κιάφα κατά την αποτυχημένη εκστρατεία του Χουρσίτ Πασά κατά των χωριών του Σουλίου (15 Μαΐου - 2 Ιουνίου 1822).

Κατά το πρώτο εξάμηνο του 1823, η Δυτική Στερεά Ελλάδα υπήρξε πεδίο ανταγωνισμού και αντιζηλιών μεταξύ των ντόπιων οπλαρχηγών και των Σουλιωτών καπεταναίων. Η φιλαρχία και οι ραδιουργίες του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου είχαν φέρει το ελληνικό στρατόπεδο στα πρόθυρα διαίρεσης. Η προαγωγή του Μάρκου Μπότσαρη σε στρατηγό (12 Οκτωβρίου 1822) προκάλεσε την αντίδραση των Τζαβελαίων (Τζαβελαίοι και Μποτσαραίοι ανήκαν σε αντίπαλες σουλιώτικες φάρες). Έτσι, η επαναστατική κυβέρνηση αναγκάστηκε να προάγει σωρηδόν σε στρατηγούς πολλούς αγωνιστές, ανάμεσά τους και τον Ζυγούρη Τζαβέλα (12-16 Ιουνίου 1823).

Στις 14 Ιουλίου 1823, Μποτσαραίοι και οι Τζαβελλαίοι συμφιλιώθηκαν, όταν έφθασαν πληροφορίες ότι ο Μουσταή Πασάς της Σκόδρας θα εκστράτευε κατά της Δυτικής Στερεάς. Ο Ζυγούρης Τζαβέλας πολέμησε υπό τις διαταγές του Μάρκου Μπότσαρη στη Μάχη του Κεφαλόβρυσου (8-9 Αυγούστου 1823) -περιοχή κοντά στο Καρπενήσι- και μετά τον θάνατο του ηρωικού Σουλιώτη πολέμαρχου αναγνωρίστηκε αρχηγός του ελληνικού στρατιωτικού σώματος, που θα αντιμετώπιζε και τους τουρκαλβανούς του Μουσταή Πασά στο βουνό Καλιακούδα, νότια του Καρπενησίου. Κατά τη διάρκεια μιας επιθετικής κίνησης των ανδρών του Μουσταή, οι ελληνικές δυνάμεις κυκλώθηκαν και ο Ζυγούρης Τζαβέλας προσπαθώντας να διασπάσει τον εχθρικό κλοιό έπεσε ηρωικά μαχόμενος στις 28 Αυγούστου 1823.