Σαν σήμερα: 20 Σεπτεμβρίου 1961 – Η παραίτηση της κυβέρνησης Καραμανλή

Από τους πρώτους μήνες του 1961, προτού καν συμπληρωθεί ο τρίτος χρόνος της τετραετίας για την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ετέθη το ζήτημα για τη διενέργεια νέων εκλογών. Ο Μακεδόνας πολιτικός επιθυμούσε να έρθει σε συνεννόηση με τα



κόμματα του Κέντρου για την καθιέρωση νέου εκλογικού νόμου. Στη συζήτηση τέθηκε η θέσπιση ενός συστήματος «συγγενών κομμάτων», το οποίο θα λειτουργούσε ως πλειοψηφικό έναντι της ΕΔΑ, του μείζονος κόμματος της Αριστεράς, και ως αναλογικό ανάμεσα στα «εθνικά κόμματα», δηλαδή τα κόμματα της Δεξιάς και του Κέντρου. Τούτο είχε υποστηρίζει στην αρθρογραφία του στην «Καθημερινή» και ο Γεώργιος Ράλλης (15.1.1961).

Ο νέος εκλογικός νόμος, ο οποίος ενίσχυε τον αναλογικό χαρακτήρα του συστήματος, ψηφίστηκε από τη Βουλή στις 23 Ιουνίου 1961. Έκτοτε τα σενάρια για την επίσπευση των εκλογών αυξήθηκαν, ενώ πύκνωσαν και οι φήμες περί «καχεξίας» στις σχέσεις του Καραμανλή με τα Ανάκτορα, οι οποίες αποδείχθηκε ότι ήταν βάσιμες. Η προκήρυξη των νέων εκλογών καθυστέρησε σημαντικά, καθότι σχετιζόταν με την πορεία των διαπραγματεύσεων στον χώρο του Κέντρου. Στις 11 Σεπτεμβρίου ο Καραμανλής ανακοίνωσε δημόσια την πρόθεσή του να διεξαχθούν βουλευτικές εκλογές και τέσσερις ημέρες αργότερα υπέβαλε επίσημα το αίτημα στον βασιλιά Παύλο. Στις 19 Σεπτεμβρίου, την ίδια ημέρα που ανακοινώθηκε η ίδρυση της Ένωσης Κέντρου, προκηρύχθηκαν εκλογές για τις 29 Οκτωβρίου. Την επόμενη ημέρα, στις 20 Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση Καραμανλή υπέβαλε την παραίτησή της.

«Η χώρα εισέρχεται και επισήμως από σήμερον εις την προεκλογικήν περίοδον. Η Κυβέρνησις απεφάσισεν εν Υπουργικών Συμβουλίω την εσπέραν χθες όπως εισηγηθή εις τον Βασιλέα την διάλυσιν της Βουλής και την προκήρυξιν εκλογών διά την 29η Οκτωβρίου. Σήμερον την πρωίαν, ο πρωθυπουργός κ. Κ. Καραμανλής, ανερχόμενος εις τα Ανάκτορα, θα εισηγηθή εις τον Βασιλέα την απόφασιν του Υπουργικού Συμβουλίου και θα υποβάλη την παραίτησιν της Κυβερνήσεως. Ο Άναξ, αποδεχόμενος την παραίτησιν της Κυβερνήσεως Καραμανλή, θα διορίση υπηρεσιακήν Κυβέρνησιν, η οποία αναμένεται ότι θα ορκισθή εντός της ημέρας. Ταυτοχρόνως θα υπογραφή υπό του Βασιλέως το διάταγμα περί διαλύσεως της Βουλής και προκηρύξεως των νέων εκλογών διά την 29ην Οκτωβρίου, το οποίον θα θυροκολληθή εις την είσοδον του Βουλευτηρίου. Ως προς το πρόσωπον του υπηρεσιακού Πρωθυπουργού ουδέν είναι γνωστόν, αι πιθανότητες όμως διορισμού του στρατηγού κ. Θ. Τσακαλώτου ενεφανίζοντο χθες σημαντικώς περιωρισμέναι», έγραψε η «Καθημερινή» στο πρωτοσέλιδο της 20ής Σεπτεμβρίου 1961.


Η διεξαγωγή των εκλογών από μια υπηρεσιακή κυβέρνηση παρουσιάστηκε από την ΕΡΕ ως μεγάλη παραχώρηση προς τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ενώ από την ΕΚ παρουσιάστηκε ως σπουδαία νίκη. Τελικώς, ο Παύλος δεν έκανε δεκτή την πρόταση του Καραμανλή για το πρόσωπο του υπηρεσιακού πρωθυπουργού. Δίχως να τον συμβουλευτεί, ο βασιλιάς σχημάτισε κυβέρνηση, η οποία αποτελείτο στο σύνολό της από πρόσωπα συνδεδεμένα με τα Ανάκτορα. Πρωθυπουργός ορίστηκε ο στρατηγός Κ. Δόβας, ενώ τα καθήκοντα του υπουργού Άμυνας ανέλαβε ο Χ. Ποταμιάνος, τον οποίο ο Καραμανλής ήδη από το 1958 είχε χαρακτηρίσει ως προσωπικό του εχθρό.

Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης