Παραδείγματος χάριν άκουγα πολλές φορές σπίτι μου να λένε:
-¨Κρίμα τα Σαββατιάτικα¨!
Και θα πρέπει να σας εκμυστηρευτώ ότι αυτό λεγότανε σε βάρος μου. Ιδού τώρα πως προήλθε αυτό:
Τους παλιούς καιρούς τους δασκάλους τους πλήρωναν το Σάββατο, και οι καημένοι μου γονείς, βλέποντας ότι δεν πρόκοβα στα γράμματα όσο θα έπρεπε ή, τέλος πάντων, όσο αυτοί θέλανε, έβγαζαν τον καημό τους με το ρητό αυτό.
Ο καημός τους και το επαναλαμβανόμενο ρητό κάπως με διόρθωσαν. Όσο όμως μεγάλωνα ούτε ρητά και ούτε καημοί με ¨πιάνανε¨...
Η αταξία και η αμέλειά μου φτάσανε σε τέτοιο σημείο που οι γονείς μου απελπίστηκαν ότι θα έμενα αγράμματος μια που περνούσα πλέον σαν ανεπίδεκτος μαθήσεως! Οι δάσκαλοί μου κυριολεκτικά μαρτυρούσαν.
Μαζί με ένα συμμαθητή μου, τον Γιάννη, ήμασταν τόσο αμελείς που υπήρξαμε οι εφευρέτες μιας νέας πρωτότυπης γυμνασιακής τάξης. Θα την ονομάσω η τάξη των ακροατών...
... διότι μη γινόμενοι πλέον δεκτοί ως μαθητές, από οίκτο του Γυμνασιάρχη, πήραμε την άδεια να παρακολουθούμε τις παραδόσεις, αλλά... όρθιοι!
Το άλλο οικογενειακό ρητό που θα ήθελα να σας πω έχει μια πολύ περίεργη ιστορία ...
Ας το πούμε ¨Η σύνταξη του Φιλήμονα¨
Κάποτε ήρθε στη γενέτειρά μου, το Ηράκλειο, ένας ξένος ονομαζόμενος Φιλήμονας. Κατά τις αφηγήσεις των γονιών μου ήταν κύριος καθώς πρέπει, μορφωμένος και εργατικός αλλά συνάμα και φτωχός.
Επειδή δεν ήσαν πολλοί αυτοί που δεν είχαν ψωμί να φάνε, οι εύπορες οικογένειες του τόπου, μεταξύ των οποίων και η δική μου, συναγωνιζόταν ποια θα πρωτοκαλέσει και πρωτοπεριποιηθεί περισσότερο τους δυστυχείς αυτούς, και θα τους κάνει να λησμονήσουν κάπως τις πίκρες της φτώχειας τους.
Ο κ. Φιλήμονας ήταν κάποτε δημόσιος υπάλληλος, και σύμφωνα με την τότε λειτουργία του Δημοσίου άλλοτε ήταν διορισμένος ¨θεσιθήρας¨, και άλλοτε παυμένος ¨Παυσανίας¨...
Στη δεύτερη περίπτωση ξημεροβραδυαζότανε στο κήπο του Κλαυθμώνος, στην Αθήνα, όπου και το Υπουργείο των Οικονομικών προσδοκώντας την πτώση του κόμματος που τον είχε απολύσει.
Κατά τους δικούς του πάντοτε υπολογισμούς, τα χρόνια της υπηρεσίας του ήταν αρκετά για να βγάλει σύνταξη, αλλά οι υπηρεσίες του λέγανε ότι λείπουν κάτι μήνες, κάτι μέρες...
Ο πατέρας μου φαίνεται να πείστηκε για την αδικία αυτή και έγραψε σε γνωστό του πολιτικό πολυσέλιδη έκθεση επικαλούμενος την επανόρθωση αυτής της αδικίας. Μετά από τρεις μήνες ο πολιτικός αυτός απάντησε ότι θα διαβάσει την έκθεση και θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν. Δυστυχώς, πέρασαν άλλοι τρεις μήνες και ο πολιτικός αυτός ¨έπεσε¨ χωρίς προφανώς να έχει διαβάσει την έκθεση του πατέρα μου.
Ο πατέρας μου, πεπεισμένος για τη μεγάλη αδικία που είχε γίνει στον κύριο Φιλήμονα, δεν το έβαλε κάτω, και συνέχισε να γράφει προς πάσα κατεύθυνση. Τελικά δικαιώθηκε!
Ένα πρωί, το ¨Ταμπουρλού παμπόρι¨, όπως ονόμαζαν οι Τούρκοι το Αυστριακό πλοίο ¨Λούτσιφερ¨, που εξυπηρετεί κάθε βδομάδα τη συγκοινωνία μεταξύ Σύρου και Κρήτης, έφερε το πολυπόθητο έγγραφο που αναγνώριζε στον κύριο Φιλήμονα δικαιώματα ¨επί πενηνταδράχμου συντάξεως¨!
Περιχαρής ο πατέρας μου, έσπευσε βιαστικός στο νοσοκομείο, όπου νοσηλευόταν, ασθενήσας, ο κ. Φιλήμονας, σκεπτόμενος ότι η χαρμόσυνη είδηση θα τον έκανε καλά.
Δυστυχώς ούτε η είδηση, ούτε η σύνταξη μπόρεσε να χρησιμεύσει σε κάτι... Ο κύριος Φιλήμονας είχε πεθάνει πριν λίγες ώρες!
Από τότε, όταν κάτι γινότανε κατόπιν εορτής και δεν είχε πλέον κανένα νόημα, όλη η οικογένεια, κουνώντας το κεφάλι, έλεγε με σημασία ¨σαν τη σύνταξη του Φιλήμονα¨...
Άλλο ρητό γνήσιας σπιτικής προέλευσης είναι και το ¨Βοηθάει την Αθηνά¨.
Μη πάει το μυαλό σας στο ¨Συν Αθηνά και χείρα κίνει¨. Εδώ έχουμε τη δική μας Αθηνά την υπηρέτρια.
Κάποτε της φώναξε η μητέρα μου:
-Τι κάνεις αυτού κάτω Αθηνά;
-Κρεμνώ κυρία το τηγάνι, απάντησε η Αθηνά.
Τότε η μητέρα μου ρώτησε και την άλλη μας υπηρέτρια, την Μαρία, που στεκόταν δίπλα στην Αθηνά...
-Και συ Μαρία τι κάνεις;
Η απάντηση ήρθε αβίαστα:
-Βοηθώ την Αθηνά, κυρία!
Από τότε το λέγαμε και εμείς πολύ συχνά για ανθρώπους που δεν κάνουν τίποτα:
-Τι κάνει αυτός;
-Βοηθά την Αθηνά!
Αν τώρα λόγου χάριν σας τύχει να πάτε σε κανένα γραφείο και δείτε τον Προϊστάμενο να διαβάζει την εφημερίδα του, ενώ στο παραπλεύρως μικρότερο γραφείο, δείτε τον υφιστάμενο να διαβάζει και αυτός τη δική του, μπορείτε κάλλιστα να σκεφτείτε ¨Βοηθά την Αθηνά¨.
( βασισμένο σε απομνημονεύματα του Ιωάννη Δαμβέργη όπως δημοσιεύτηκαν στην ΕΣΤΙΑ, 1932)
Αγαπητοί φίλοι αναγνώστες, είμαι σίγουρος ότι και στη δική σας οικογένεια θα υπάρχουν ανάλογα ρητά ή παροιμίες που γεννήθηκαν μέσα στους τέσσερεις τοίχους του σπιτιού σας. Γνωρίστε μας τη δική σας μικρή ιστορία, σίγουρα θα έχει το δικό της λαογραφικό ενδιαφέρον!
Θωμάς Σιταράς, Αθηναιογράφος- Συγγραφέας, FB: Σιταράς Θωμάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου