Πώς μας επηρεάζει όλος αυτός ο καταιγισμός αρνητικών ειδήσεων που ζούμε

Ζητήσαμε από τον ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή Δρ. Δημήτρη Παπαδημητριάδη να μας εξηγήσει ποιος είναι ο ψυχικός αντίκτυπος του καθημερινού ζόφου που έχει περιβάλλει τις ζωές μας και τι μπορούμε να κάνουμε για να καταπολεμήσουμε τις επιπτώσεις.
 Δεν γίνεται να συμβαίνει όλη αυτή η δυστοπία γύρω μας τα τελευταία χρόνια, πράγματα που μέχρι πρότινος βλέπαμε μόνο στις ταινίες να γίνονται τώρα κομμάτι -αναπόσπαστο ως φαίνεται, έτσι όπως κυλάει καθημερινά η ζωούλα μας- της πραγματικότητας και να μένουμε ανεπηρέαστοι. Έστω και ένα μικρό κρακ θα συμβεί μέσα μας.

Από την άλλη, μπορεί και όχι – έχουμε γίνει ουκ ολίγες φορές μάρτυρες συνανθρώπων μας, που είναι απάνθρωποι, που είναι η χειρότερη εκδοχή του ανθρώπινου είδους, που δεν απλώνουν το χέρι για να σώσουν, αλλά για να σκοτώσουν (πανέτοιμοι να συνεχίσουν τις ζωές τους κανονικά σαν να μη συνέβη τίποτα).

Μέσα σε όλο αυτόν τον χείμαρρο αρνητικότητας, τοξικότητας, ματαίωσης, πόσο εύκολο είναι να μην παρασυρθούμε και να μην παγιδευτούμε στη δίνη του; 

Απευθυνθήκαμε στον ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή Δρ. Δημήτρη Παπαδημητριάδη για να μας εξηγήσει ποιος είναι ο ψυχικός αντίκτυπος του ζόφου που έχει περιβάλλει τις ζωές μας και τι μπορούμε να κάνουμε για να καταπολεμήσουμε τις επιπτώσεις του και να βρίσκουμε την αισιοδοξία μας μέσα στην απαισιοδοξία της εποχής.

Ο ψυχικός αντίκτυπος της διάχυτης αρνητικότητας στα ΜΜΕ

«Στη γαλήνη ενός ελληνικού πρωινού, καθώς ο ήλιος ανατέλλει πάνω από το Αιγαίο, μπορεί κανείς να μπει στον πειρασμό να πιστέψει ότι όλα είναι καλά. Ωστόσο, μια γρήγορη σάρωση των πρωτοσέλιδων μπορεί να καταρρίψει αυτή την ψευδαίσθηση, βυθίζοντάς μας σε μια άβυσσο αρνητικότητας. Ο συνεχής καταιγισμός αποκαρδιωτικών ειδήσεων, όπως η πύρινη καταστροφή των δασών, η καιρική θεομηνία, εσχάτως η δολοφονία του επιβάτη στο λιμάνι του Πειραιά και άλλα εγκλήματα, η ακρίβεια, η πρόσφατη πανδημία και βέβαια η παρατεταμένη ανάμνηση της κρίσης του εθνικού χρέους, χαράζουν ένα ανεξίτηλο σημάδι στη συλλογική μας ψυχή που μόνο βαθαίνει.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Experimental Psychology (2017) αποκάλυψε ότι η έκθεση σε αρνητικές ειδήσεις επηρεάζει σημαντικά τη διάθεσή μας και αυξάνει την προσωπική μας ανησυχία και το άγχος. Αυτό δεν είναι μια απλή ακαδημαϊκή παρατήρηση – έχω γίνει μάρτυρας αυτού του φαινομένου στην κλινική πρακτική μου. Θυμάμαι μια ασθενή, την “Ελένη”, μια γυναίκα γύρω στα 40, η οποία έφτασε στο γραφείο μου μια μέρα, με τα μάτια της να καθρεφτίζουν όλο το βάρος του κόσμου. Μου εξομολογήθηκε: “Γιατρέ, νιώθω σαν να κουβαλάω στους ώμους μου το χρέος της Ελλάδας και αγχώνομαι ότι θα καταστραφούμε και δεν μπορώ να κάνω τίποτα για αυτό”.

Η “Ελένη” -με όλη της την ενσυναίσθηση- υπέφερε ψυχικά από την οικονομική κρίση, μολονότι η ίδια δεν αντιμετώπιζε στην πραγματικότητα σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις από αυτήν. Το συναίσθημά της απηχούσε μια ευρύτερη εντύπωση. Η αδιάκοπη ροή αρνητικών ειδήσεων μπορεί να οδηγήσει σε ένα φαινόμενο που οι ειδικοί της ψυχικής υγείας ονομάζουμε “μαθημένη αβοηθητότητα”, μια κατάσταση του νου όπου οι άνθρωποι αισθάνονται αδύναμοι να βελτιώσουν την κατάστασή τους με τη δική τους προσπάθεια. Αυτό το ψυχικό φαινόμενο περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Martin Seligman, θεωρητικό της θετικής ψυχολογίας, το 1967 και είναι τόσο επίκαιρο σήμερα όσο και τότε.
Ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Παπαδημητριάδης

Αλλά τι συνεπάγεται για την Ελλάδα, ένα κράτος που έχει αντέξει την καταιγίδα μιας εξοντωτικής κρίσης χρέους και μιας παγκόσμιας πανδημίας σε λιγότερο από μια δεκαετία; Η απάντηση βρίσκεται στην έννοια του “ψυχικού μουδιάσματος”, έναν όρο που επινόησε ο Paul Slovic, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον, το 2007. Το ψυχικό μούδιασμα είναι η τάση μας να νιώθουμε λιγότερη ευγνωμοσύνη για τη ζωή όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυξανόμενες ποσότητες πόνου. Καθώς οι αρνητικές ειδήσεις συσσωρεύονται, απευαισθητοποιούμαστε συναισθηματικά, συμμετέχοντας σε έναν φαύλο κύκλο απάθειας και απόγνωσης.

Είχα σήμερα μια συζήτηση με έναν φίλο με καταγωγή από τον Βόλο. Μου είπε: “Όταν χτύπησε η κρίση χρέους, ήταν σαν παλιρροϊκό κύμα. Φοβηθήκαμε, αλλά παλέψαμε με πείσμα και με ενθουσιασμό. Τώρα, με αυτή τη βιβλική καταστροφή νιώθουμε ότι τα κύματα συνεχίζουν να έρχονται. Αλλά και πόση ασχήμια γύρω μας. Είναι δύσκολο να βρεις τη δύναμη να παλέψεις και σκέφτεσαι ότι ίσως δεν αξίζει τον κόπο πια“. Αυτό συμπυκνώνει τη σωρευτική επίδραση των αρνητικών ειδήσεων και το επακόλουθο ψυχικό μούδιασμα».

Τα αναχώματα στις διαβρωτικές επιδράσεις των αρνητικών ειδήσεων

«Ωστόσο, το κουράγιο είναι δυνατόν να ανανεώνεται. Οι άνθρωποι, άλλωστε, είναι πολύ ανθεκτικά πλάσματα. Έχουμε μια έμφυτη ικανότητα να προσαρμοζόμαστε και να αντέχουμε, ένα χαρακτηριστικό που ονομάζεται “ψυχική ανθεκτικότητα”. Μια μελέτη στο Journal of Applied Psychology (2011) διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που καλλιεργούν μια θετική προοπτική και διατηρούν ισχυρές κοινωνικές σχέσεις τείνουν να ανακάμπτουν ταχύτερα από τις αντιξοότητες.

Τι μπορούμε, λοιπόν, να κάνουμε ως κοινωνία για να καταπολεμήσουμε τις επιπτώσεις των συνεχών αρνητικών ειδήσεων; Το πρώτο βήμα είναι η ευαισθητοποίηση. Αναγνωρίστε τον αντίκτυπο των ειδήσεων στην ψυχική σας υγεία και λάβετε προληπτικά μέτρα για να διαχειριστείτε την κατανάλωση ειδήσεων. Ορίστε συγκεκριμένες ώρες για την ενημέρωση σας από τα ΜΜΕ και από τα κοινωνικά δίκτυα. Αυτό δε σημαίνει ότι οι ειδήσεις δεν πρέπει να μας αφορούν ή ότι θα κατασκευάσουμε τη δική μας ουτοπία, αλλά ότι χρειάζεται να εξισορροπούμε την αρνητική ενημέρωση με θετικό, ενθαρρυντικό περιεχόμενο. 

Ακόμη, επενδύστε στις κοινωνικές συνδέσεις. Εν μέσω της πανδημίας, είδα κοινότητες να ενώνονται με πρωτοφανείς τρόπους, από τραγούδια στο μπαλκόνι μέχρι εικονικές συγκεντρώσεις στο διαδίκτυο. Αυτές οι συνδέσεις χρησιμεύουν ως ανάχωμα στις διαβρωτικές επιδράσεις των αρνητικών ειδήσεων.

Τέλος, επικεντρωθείτε στην αυτοφροντίδα. Αυτό δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα. Όπως λέει και το ρητό, “Δεν μπορείς να πιεις από ένα άδειο ποτήρι”. Είτε πρόκειται για μια βόλτα στην παραλία, είτε για ένα καλό βιβλίο, είτε για μια συζήτηση από καρδιάς με ένα αγαπημένο σας πρόσωπο, βρείτε αυτό που γεμίζει το ποτήρι σας».

Εν κατακλείδι

«Συμπερασματικά, η καταιγίδα αρνητικών ειδήσεων, ιδιαίτερα στο πλαίσιο των πρόσφατων αγώνων της Ελλάδας, έχει βαθύτατο αντίκτυπο στην ψυχική μας ευεξία. Ωστόσο, με επίγνωση, με την επένδυση στις σχέσεις μας και δίνοντας προτεραιότητα στην αυτοφροντίδα, μπορούμε να περιηγηθούμε σε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς με ανθεκτικότητα και ελπίδα. Να θυμάστε, ο ήλιος ανατέλλει ακόμα πάνω από το Αιγαίο και με κάθε νέα μέρα, έχουμε την ευκαιρία να γράψουμε μια διαφορετική ιστορία».