"Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ έννοια της ενσυναίσθησης ή ο δεκάλογος του καλού ναρκισσιστή..."

 

Δρ. Ιωάννης Κοκκινόπουλος
Επιστημονικός Υπεύθυνος στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών

Υπάρχει βιολογικός παράγοντας πίσω από έναν νάρκισσο

Την ιστορία του νάρκισσου, όλοι, λίγο-πολύ, την έχουμε ακούσει. Υπεραγάπησε το είδωλό του πάνω στα κρυστάλλινα νερά της λίμνης, που ένα Κράκεν πήδηξε μέσα από τα νερά και τον αποκεφάλισε με το αίμα να αναβλύζει βάφοντας τα όλα ένα βαθύ κόκκινο. ΟΚ, το τελευταίο είναι δικό μου, αλλά θα μπορούσε να είχε συμβεί.

Ο Νάρκισσος τελικά υπέκυψε στον απαράμιλλο αυτοερωτισμό του και ξεψύχησε εκεί, στην άκρη της λίμνης όπου φύτρωσε και ένα λουλούδι με το όνομά του. Όταν ήμουν (πιο) νέος, παραδέχομαι ότι δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί η αγάπη προς τον εαυτόν, θα μπορούσε να οδηγήσει κάποιον/α σε μαρασμό. Σαν κοινωνία, το έχουμε τερματίσει βέβαια και εκεί που το 1% των ανθρώπων υπολογίζεται με ναρκισσιστική διαταραχή, πιθανά να έχει φτάσει στο 5%. Αυτό σημαίνει ότι 1 στους 20 βρίσκεται μέσα στο φάσμα, πλέον. Για εμένα, το επίκεντρο είναι το νοσηρό λουλούδι που έχει φυτρώσει στο κεφάλι του .Όμως, εάν κανείς προσέξει το σώμα, πλέον δεν είναι σώμα αλλά 3 δάχτυλα που κρατάνε ένα αυγό. Η μεταμόρφωσή του οδήγησε στην παρακμή. Αναπόφευκτα.

Η απάντηση, λοιπόν, είναι ναι, η ναρκισσιστική διαταραχή έχει μία γενετική προδιάθεση. Όμως, καλλιεργείται από το οικογενειακό περιβάλλον κατά πολύ μεγάλο βαθμό. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή (Narcissistic Personality Disorder, NPD), έχουν δυσλειτουργική εγκεφαλική λειτουργία, έχοντας μειωμένη φαιά ουσία3,4.

Με λίγα λόγια, εκείνοι με NPD, ενώ θεωρούν ότι είναι στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας (στο μυαλό τους), στην πραγματικότητα, βρίσκονται στο πάτο της (κυριολεκτικά). Τι θα έλεγε ο Φρόιντ για αυτό ;Ο Νταλί, παρουσίασε τον εν λόγω πίνακα, το 1938, στον Φρόιντ. Ο τελευταίος απάντησε πως πρέπει κανείς να ψάξει αρκετά στον συγκεκριμένο πίνακα για να βρει τον συνειδητό νου (το Εγώ;), του Νταλί. Το 1914, ο Φρόιντ, έγραψε το δοκίμιο για την «Εισαγωγή στον ναρκισσισμό», περιγράφοντάς τον ως ένα κλινικό φαινόμενο κατά το οποίο κάποιοι άνθρωποι αποκτούν εμμονή με τον εαυτό τους και το «μεγαλείο» τους. Ο Φρόιντ ουσιαστικά παρουσίασε τον όρο ναρκισσισμό και (με λίγο ναρκισσιστικό τρόπο) θεώρησε τον εαυτό του επαναστάτη που διέλυσε τις ναρκισσιστικές αυταπάτες των ανθρώπων. Πίστευε πως ο νάρκισσος είναι κάποιος/α που θεωρεί πως είναι το κέντρο του σύμπαντος (ανάμεσα στα 7 δισεκατομμύρια ανθρώπων), και δεν έχει την ικανότητα ή/και την ανάγκη να νοιάζεται για τους άλλους. Αυτή η αντίληψη, μου θυμίζει εκείνη ενός νηπίου.

Γιατί όμως; Ο Φρόιντ μας δίνει την απάντηση μέσα από την σύγκρουση του Υπερεγώ με το Εγώ. Το πρώτο είναι ο ιδανικός εαυτός που στα άτομα με NPD είναι ευάλωτος στην κριτική και οτιδήποτε διαφορετικό μεταφράζεται ως προσωπική επίθεση.

Άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, έχουν ισχυρό Υπερεγώ και η αξία τους είναι βαθύτατα εξαρτημένη από την κριτική των άλλων. Έτσι, ενώ το Εγώ αντιλαμβάνεται ότι είναι απλά ένας άνθρωπος όπως όλοι μας, το NPD Υπερεγώ θεωρεί ότι είναι υπεράνω όλων, μιας και οι άμυνες του το καθιστούν άτρωτο συναισθηματικά και ηθικά. Εν τέλει, το Υπερεγώ υπερτερεί του Εγώ με μεγάλες επιπτώσεις όχι μόνο στο ίδιο το άτομο με NPD, αλλά και στο άμεσο οικογενειακό/κοινωνικό περιβάλλον του. Επιπλέον, επειδή χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια του ιδανικού/πλασματικού εαυτού για να επικρατήσει στο ευάλωτο Εγώ (και το κάνει), πολύ συχνά τα άτομα με NPD διακατέχονται από ψυχοσωματικά νοσήματα (πονοκεφάλους, κατά φαντασίαν ασθένειες κλπ.).

Είναι μία επίγεια κόλαση. Ο Επίκουρος είχε πει «όπου είναι ο θάνατος, δεν είμαι εγώ» δηλαδή την στιγμή του θανάτου μας δεν καταλαβαίνουμε ότι ήρθε το τέλος μας. Ένας άνθρωπος με NPD πεθαίνει συνεχώς σαν σε επεισόδιο της σειράς Black Mirror.