Ρόμαν Πολάνσκι: Ένας καινοτόμος σκηνοθέτης

Γαλλοπολωνός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και ηθοποιός του

κινηματογράφου, ένας από τους πιο καινοτόμους δημιουργούς στις δεκαετίες του ‘60 και ‘70.

Ο Ρόμαν Πολάνσκι (Roman Polanski) είναι γαλλοπολωνός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και ηθοποιός του κινηματογράφου, ένας από τους πιο καινοτόμους δημιουργούς στις δεκαετίες του ‘60 και ‘70. Έχει ασχοληθεί με πολλά κινηματογραφικά είδη, εξερευνώντας θέματα όπως η αποξένωση, ο πόθος και o παραλογισμός. Η δολοφονία της συζύγου του Σάρον Τέιτ από τη σέχτα του Τσαρλς Μάνσον το 1969 και η φυγοδικία του σχετικά με μια υπόθεση βιασμού ανήλικης το 1977, είναι δύο θέματα που τον στοιχειώνουν ακόμη και συχνά επανέρχονται στον διεθνή Τύπο.

Ο Ρόμαν Πολάνσκι γεννήθηκε στις 18 Αυγούστου 1933 στο Παρίσι από πατέρα πολωνοεβραίο και ρωσίδα μητέρα με εβραϊκές ρίζες αλλά χριστιανή καθολική. Το αρχικό επώνυμο της οικογένειας ήταν Λίμπλινγκ, το οποίο άλλαξε σε Πολάνσκι ο πατέρας του, ο οποίος ήταν ζωγράφος και γλύπτης μικροαντικειμένων. Το 1937 η οικογένειά του επέστρεψε στην Πολωνία λόγω οικονομικών προβλημάτων, αλλά και του αντισημιτικού κλίματος που επικρατούσε στη Γαλλία.

Στο γκέτο της Κρακοβίας

Με την εισβολή των Γερμανών στην Πολωνία το 1939, οι γονείς συνελήφθησαν, όπως και ο ίδιος, και κλείστηκαν στο γκέτο της Κρακοβίας. Κατά τη διάρκεια της κράτησής τους, η μητέρα του πέθανε και ο ίδιος υπήρξε θύμα σαδιστικών παιγνιδιών από ναζιστές αξιωματικούς. Με την καθοδήγηση του πατέρα του κατόρθωσε να δραπετεύσει από το γκέτο, λίγες μόνο ώρες πριν από την ισοπέδωσή του από τη γερμανική αεροπορία και να βρει καταφύγιο σε μία αγροτική φάρμα έως το τέλος του πολέμου.

Σε ηλικία 14 ετών, ο Πολάνσκι έκανε την εμφάνισή του στη σκηνή, ενώ αργότερα έπαιξε σε ταινίες που σκηνοθέτησε ο Αντρέι Βάιντα, από τις ηγετικές μορφές της ανανέωσης του πολωνικού κινηματογράφου στη δεκαετία του ‘50.

Ο Πολάνσκι σπούδασε σκηνοθεσία στην περίφημη Σχολή Κινηματογράφου του Λοτζ και μέχρι ν’ αποφοιτήσει το 1959 είχε κιόλας σκηνοθετήσει αρκετές βραβευμένες ταινίες μικρού μήκους. Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε τη νεαρή ηθοποιό Μπάρμπαρα Κβιατκόφσκα (1940-1995), με την οποία χώρισε το 1962.

Η πρώτη ταινία: «Μαχαίρι στο νερό»

Το 1962 γύρισε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, το ερωτικό θρίλερ «Μαχαίρι στο νερό» ή «Γυμνός πειρασμός» («Noz w Wodzie»), σε σενάριο του Γέρζι Σκολιμόφσκι, μία ψυχολογική μελέτη ενός ερωτικού τριγώνου, που τον έκανε γνωστό διεθνώς. Την ίδια χρονιά εγκατέλειψε την Πολωνία και δύο χρόνια αργότερα γύρισε στην Αγγλία τη δεύτερη ταινία του «Αποστροφή» («Repulsion»), στην οποία καταγράφει τον ψυχικό κλονισμό μιας νεαρής γυναίκας που ο φόβος και η απέχθεια του σεξ την οδηγούν στο να διαπράξει διάφορους φόνους.

Συνέχισε με την ταινία ψυχολογικού τρόμου «Η νύχτα των δολοφόνων» («Cul- de-sac», 1966), για την οποία βραβεύτηκε με τη «Χρυσή Άρκτο» στο Φεστιβάλ Βερολίνου και τη μαύρη κωμωδία «Η νύχτα των βρικολάκων («The Fearless Vampire Killers», 1967).

Η δολοφονία της Σάρον Τέιτ από τη σέχτα του Τσαρλς Μάνσον

Το 1968 γύρισε την πρώτη του αμερικανική ταινία, το κλασικό θρίλερ «To μωρό της Ρόζμαρι («Rosemary's Baby»), με πρωταγωνίστρια μία νεαρή γυναίκα της Νέας Υόρκης που άθελά της γεννάει το μωρό του Σατανά. Τον Αύγουστο το 1969 η σέχτα του Τσαρλς Μάνσον δολοφόνησε με φρικτό τρόπο τη δεύτερη σύζυγό του, την ηθοποιό Σάρον Τέιτ (που ήταν έγκυος), και άλλα τέσσερα φιλικά τους πρόσωπα, στο σπίτι τους στο Λος Άντζελες. Ο Πολάνσκι έλειπε από το σπίτι και αρχικά θεωρήθηκε ύποπτος. Ωστόσο, απαλλάχθηκε από κάθε υποψία, όταν έγινε γνωστό ότι απουσίασε στην Ευρώπη για δουλειές.

Η άγρια δολοφονία της συζύγου του έπαιξε ρόλο στην επόμενη ταινία του «Μάκβεθ» («Macbeth», 1971), μία αιματηρή, αλλά καλλιτεχνικά σημαντική διασκευή του ομώνυμου σεξπιρικού έργου. Το 1974 η ταινία του «Τσάιναταουν» («Chinatown», 1974), με πρωταγωνιστές τον Τζακ Νίκολσον και τη Φέι Ντάναγουεϊ αναζωογόνησε το θνήσκον είδος του φιλμ-νουάρ και δικαίως θεωρήθηκε μία από τις κορυφαίες αστυνομικές ταινίες της δεκαετίας του ‘70. Το 1976 ο Πολάνσκι βρίσκεται στις καλύτερες στιγμές του με την ταινία μυστηρίου «Ο Ένοικος», όπου πρωταγωνιστεί ο ίδιος στο ρόλο ενός ενοίκου διαμερίσματος που καταλαμβάνεται σταδιακά από την προσωπικότητα της προηγούμενης ενοίκου που είχε αυτοκτονήσει. Αυτές οι ταινίες του ξεχώρισαν χάρη στην προσεκτική δημιουργία ατμόσφαιρας και σασπένς, στον λεπτό τρόπο με τον οποίο πραγματεύονταν την ανθρώπινη ψυχολογία και τη γοητευτική απεικόνιση του κακού στις διάφορες μορφές του.

Το 1977 ο Ρόμαν Πολάνσκι συνελήφθη και τελικά παραδέχθηκε την ενοχή του στην κατηγορία της παράνομης συνουσίας με μία 13χρονη ανήλικη. Στη συνέχεια φυγοδίκησε καταφεύγοντας στη Γαλλία, όπου συνέχισε να εργάζεται, τόσο στο θέατρο, όσο και στον κινηματογράφο. Η υπόθεση αυτή είναι ανοικτή ακόμη στις ΗΠΑ και ο Πολάνσκι είναι καταζητούμενος. Τον Σεπτέμβριο του 2009 συνελήφθη στην Ελβετία, κατόπιν αιτήματος των αμερικανικών αρχών, και τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Η αίτηση έκδοσής του στις ΗΠΑ δεν ευδοκίμησε και τον Ιούλιο του 2010 αφέθηκε ελεύθερος.

Στις κατοπινές ταινίες του περιλαμβάνονται το ερωτικό δράμα εποχής «Τες, γλυκιά μου εξαδέλφη» («Tess», 1979), βασισμένο στο μυθιστόρημα του Τόμας Χάρντι, η κωμική περιπέτεια «Οι Πειρατές» («Pirates», 1985), το θρίλερ αγωνίας «Φράντικ» («Frantic», 1988), η ερωτική κωμωδία «Τα Μαύρα Φεγγάρια του Έρωτα» («Bitter Moon», 1992), βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Πασκάλ Μπρικνέρ, και το ψυχολογικό δράμα «Ο Θάνατος και η Κόρη» («Death and the Maiden», 1994), βασισμένο στο θεατρικό έργο του χιλιανού συγγραφέα Αριέλ Ντορφμάν.

Το 1989 ο Πολάνσκι παντρεύτηκε την 23χρονη ηθοποιό Εμανουέλ Σενιέ, με την οποία έχει αποκτήσει δύο παιδιά. Η όμορφη γαλλίδα ηθοποιός έχει παίξει σημαντικούς ρόλους στις ταινίες του «Φράντικ», «Τα Μαύρα Φεγγάρια του Έρωτα», «Η Ενάτη Πύλη» («The Ninth Gate», 1999), «Η Αφροδίτη με τη Γούνα» («La Vénus à la fourrure», 2013), «Μια Αληθινή Ιστορία» («D’après une histoire vraie», 2017) και «Κατηγορώ...!» («J’ accuse», 2019), στην οποία πραγματεύεται την υπόθεση Ντρέιφους.

«Χρυσός Φοίνικας» για την ταινία «Ο Πιανίστας»

Το 2002 γύρισε την ημιαυτοβιογραφική ταινία «Ο Πιανίστας» («The Pianist»), που αφηγείται την αληθινή ιστορία της επιβίωσης του Βλάντισλαβ Σπίλμαν (στο ρόλο του ο Άντριεν Μπρόντι) στη ναζιστοκρατούμενη Πολωνία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που μοιράζεται πολλά κοινά με τις δικές του εμπειρίες το ίδιο διάστημα. Η ταινία κέρδισε τον «Χρυσό Φοίνικα» του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ των Καννών και ο Πολάνσκι το Όσκαρ σκηνοθεσίας.

Ακολούθησαν οι ταινίες «Όλιβερ Τουίστ» («Oliver Twist», 2005), μία προσαρμογή του κλασικού μυθιστορήματος του Κάρολου Ντίκενς, «Ο Αόρατος Συγγραφέας» («The Ghost Writer», 2010), ένα θρίλερ με πρωταγωνιστές ένα πρώην πολιτικό και τον συγγραφέα που γράφει τα απομνημονεύματά του και «Ο θεός της Σφαγής («Carnage», 2011), μία δραμεντί που βασίζεται σε θεατρικό της Γιασμίν Ρεζά και αναφέρεται στη διαφορετική προσέγγιση που έχουν δύο ζευγάρια γονέων για την ανατροφή των παιδιών τους.