Το πείραμα Σύμπαν 25, ένα από τα πιο ανησυχητικά πειράματα της ανθρωπότητας

Πού οδηγεί τελικά η ουτοπία;

Το πείραμα "Σύμπαν 25" είναι ένα

από τα πιο διάσημα και ανησυχητικά κοινωνικά πειράματα που πραγματοποιήθηκαν τον 20ό αιώνα. Διενεργήθηκε από τον Αμερικανό ερευνητή Dr. John B. Calhoun τη δεκαετία του 1960, με στόχο να μελετήσει τις επιπτώσεις του υπερπληθυσμού και της κοινωνικής συμπεριφοράς σε ένα κλειστό περιβάλλον.
 

Tο πείραμα, που έγινε γνωστό ως "Σύμπαν 25", ξεκίνησε ως μια φαινομενικά ιδανική κοινωνία για ποντίκια, αλλά γρήγορα μετατράπηκε σε έναν εφιάλτη κοινωνικής αποσύνθεσης.

Ο Dr. Calhoun δημιούργησε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον που σχεδίασε να προσφέρει στα ποντίκια όλα όσα χρειάζονταν για να ζήσουν άνετα: απεριόριστη τροφή και νερό, ιδανική θερμοκρασία και άφθονο χώρο για φωλιές. Το "Σύμπαν 25" ήταν ουσιαστικά μια «ποντικοουτοπία», όπου τα ζώα δεν θα έπρεπε να ανησυχούν για επιβίωση.

Αρχικά, τα ποντίκια ευδοκίμησαν. Ο πληθυσμός αυξήθηκε με γρήγορους ρυθμούς και φάνηκε ότι η κοινωνία τους ήταν υγιής και οργανωμένη. Ωστόσο, καθώς ο πληθυσμός αυξανόταν, η δυναμική του περιβάλλοντος άρχισε να αλλάζει δραματικά.

Όταν ο πληθυσμός έφτασε σε περίπου 600 ποντίκια, τα κοινωνικά προβλήματα άρχισαν να εμφανίζονται. Παρά την αφθονία πόρων, η πυκνότητα του πληθυσμού οδήγησε σε στρες και διαταραχή των κοινωνικών σχέσεων. Τα ποντίκια άρχισαν να παρουσιάζουν αντικοινωνικές συμπεριφορές, όπως επιθετικότητα, παραμέληση των απογόνων τους και απομόνωση.

Οι «βήτα» αρσενικοί, οι οποίοι συνήθως ήταν υποδεέστεροι στην ιεραρχία, απομονώθηκαν πλήρως και έγιναν εξαιρετικά παθητικοί, σταματώντας να αναπαράγονται ή να διεκδικούν τον χώρο τους. Οι «άλφα» αρσενικοί έγιναν υπερβολικά επιθετικοί, εμπλεκόμενοι σε βίαιες μάχες που συχνά κατέληγαν σε σοβαρούς τραυματισμούς ή θάνατο.

Ακόμη πιο ανησυχητική ήταν η συμπεριφορά των θηλυκών, που σταμάτησαν να φροντίζουν τα μικρά τους, αφήνοντας τα να πεθάνουν. Οι κοινωνικές δεξιότητες που χρειάζονταν για τη συντήρηση της κοινωνίας κατέρρευσαν, και σταδιακά, το πείραμα βυθίστηκε σε χάος.

Παρά τις αφθονίες, το πείραμα κατέληξε σε μια σχεδόν πλήρη εξαφάνιση του πληθυσμού. Όλα τα ποντίκια είτε πέθαναν από βία, είτε από κοινωνική απομόνωση, είτε απλώς έπαψαν να αναπαράγονται. Η κοινωνία τους είχε αποσυντεθεί τόσο πολύ που η επιβίωση έγινε αδύνατη, παρά τις άριστες συνθήκες διαβίωσης που τους είχαν παρασχεθεί.

Ο Calhoun ονόμασε αυτή τη διαδικασία «συμπεριφορική κατάρρευση» (behavioral sink), μια κατάσταση όπου οι κοινωνικές σχέσεις και οι κανόνες καταρρέουν υπό συνθήκες υπερπληθυσμού και κοινωνικής πίεσης, παρά την αφθονία πόρων.

Το πείραμα Σύμπαν 25 προκάλεσε έντονες συζητήσεις για τις συνέπειες του υπερπληθυσμού και της αστικοποίησης στους ανθρώπους.

Αν και τα συμπεράσματα του Calhoun αμφισβητήθηκαν από άλλους επιστήμονες που τόνισαν ότι τα αποτελέσματα ενός πειράματος με ποντίκια δεν μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα στους ανθρώπους, η έρευνά του επηρέασε σημαντικά τις αντιλήψεις σχετικά με τις επιπτώσεις του υπερπληθυσμού και της ψυχολογικής υγείας σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.