Ο Γιος και η Κόρη της πλύστρας

 

Ο Ελληνικός Κινηματογράφος και η Επιστημονική Κοινωνιολογική Ανάλυση

Γράφει Ο Καθηγητής Ανδρέας Αθηναίος*

Ο Ελληνικός Λαός εκφρασμένος μεσα από τον Ελληνικό Κινηματογράφο «βλέπει» τον «γιο της πλύστρας» στο πρόσωπο του μικρού Βασίλη Καΐλα που γίνεται γιατρός στο πρόσωπο του Δημήτρη Παπαμιχαήλ. Γιατρός ο οποίος γίνεται χρήσιμος στην κοινωνία και αγωνίζεται για το καλό ενάντια στις αδικίες και στις διακρίσεις του συστήματος.

Ο Ελληνικός Κινηματογράφος όμως (Πολύ αργά για δάκρυα – 1968) Πολύ αργά για δάκρυα (1968) ‒ Greek-Movies προχωρά και σε μια βαθύτερη κοινωνιολογική ανάλυση, που στην Χώρα που γεννήθηκε πάνω στις ανισότητες και στις διακρίσεις (Βορράς/Νότος, Μαύροι δούλοι) – τις ΗΠΑ- έχει μελετηθεί από χιλιάδες ερευνητές σε εκατοντάδες Αμερικανικά Πανεπιστήμια και έχουν εφαρμοσθεί κατά καιρούς διάφορες πολιτικές (πχ affirmative action) που ανάλογα με το εάν κυβερνούν οι Δημοκρατικοί ή οι Ρεπουμπλικάνοι παίρνουν άλλο περιεχόμενο και έχουν άλλη αποτελεσματικότητα που εκφράζει και τις διαχρονικά διαφορετικές πολιτικές θέσεις των δυο αμερικανικών κομμάτων πχ. βλ The Case for Affirmative Action | Harvard Graduate School of Education



Ας γυρίσουμε προς στιγμή στην Ελλάδα, (Νοερα με την ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ) αφήνοντας για λίγο την Αμερική στην οποία θα επιστρέψουμε ευθύς αμέσως….μετα την ταινία του 1968 που -σε άψογη σκηνοθεσία του Πάνου Γκυκοφρύδη και Σενάριο Λάζαρου Μονταναρη- θέλει να συμπληρώσει τις κοινωνιολογικές αναλύσεις του Ελληνικού Κινηματογράφου της δεκαετίας του 60, περίοδο που η Ελληνική Κοινωνία έχει βαθύτερους πνευματικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς προβληματισμούς, και ανησυχίες, αλλά και Ανθρωποκεντρικούς οραματισμούς, με ισχυρό κοινωνικό ιστό, με έντονες τις αρετές της συναλληλίας, τις ανθρώπινης ευαισθησίας και του συναισθήματος, και (ως κοινωνία) σε επίπεδο πολύ ανώτερο από μια ευνουχισμένη «καταναλωτική κοινωνία της παρακμής» όπως σήμερα.



Το μήνυμα της ταινίας είναι ότι εκτός από τον γιο της πλύστρας (που παρουσίασαν άλλες κινηματογραφικές παραγωγές) τον γιο που εξελίσσεται με κίνητρο την Δημιουργία και το «καλό» σε Θετικό Κοινωνικό στοιχείο παράδειγμα προς μίμηση, υπάρχει και η «Κόρη της Πλύστρας» (Καίτη Παπανικα), που κίνητρό της να εξελιχθεί είναι η «Εκδίκηση», το να ταπεινώσει επειδη έχει ταπεινωθεί.



Η ανάλυση της ταινίας και το εύληπτο του μηνύματός της περιλαμβάνει την «γνώση» που ήταν/είναι αποτέλεσμα συνεχών μελετών στην Αμερικανική πραγματικότητα.

Είναι τεκμηριωμένο ότι ενώ θα περίμενε κανείς οι νέγροι (negro) όπως επίσημα και με δική τους αποδοχή και περηφάνια αποκαλούνται οι «μαύροι», όταν φθάσουν σε υψηλές κοινωνικές και επιστημονικές θέσεις, θα γινόντουσαν πολέμιοι των διακρίσεων και θα ήθελαν να εξαλειφθεί κάθε αδικία και κακομεταχείριση όπως αυτοί οι ίδιοι την έχουν βιώσει, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Γίνονται το ίδιο ή και χειρότερα καταπιεστικοί, και κακομεταχειρίζονται και ταπεινώνουν όλους και δη τους ανθρώπους τις δικής του «ράτσας» (Race). Ναι τους μαύρους. ΤΟΥΣ ΔΙΚΟΥΣ ΤΟΥΣ….



Αυτή η τεκμηριωμένη συμπεριφορά στην ταξική κινητικότητά και ιδίως σε Ανθρώπους που πριν διασχίσουν την (τεχνητή από το σύστημα) ταξική διαχωριστική γραμμή (όταν ήταν στην από δω όχθη του ποταμού όπως λένε ο Αμερικάνοι) ήταν αντιρατσιστες, ενάντιοι των διακρίσεων, υπερ των ίσων ευκαιριών, υπερ της Ανθρωπιάς, γίνονται χειρότεροι από αυτούς που κάποτε κατηγορούσαν και πολέμησαν.

Ίσως κάποτε η αμερικανική ερευνητική βιβλιογραφία δεχθεί ως επιστημονικό όρο το «καβάλημα του καλαμιού» με τον οποίο η Ελληνική Κοινωνία χωρίς διδακτορικά και διατριβές έχει προσδιορίσει αποτελεσματικά το περιεχόμενο αλλά και το φαινόμενο της ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΕΚΔΙΚΗΣΗΣ που εξηγεί και την αποστασιοποίηση από τον προηγούμενο εαυτό και την άρνηση του κακοποιημένου (η αδικαίωτου) παρελθόντος.

ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΗΓΕΣΙΑ
Μια εμπειρική διχοτόμος εύκολα θα διαχώριζε την Πολιτική Πράξη σε άσκηση εξουσίας έχοντας στον αντίποδα της την δυναμική ηγεσία.
Καταρχήν για να είσαι ηγέτης πρέπει να αισθάνεσαι ότι «ήρθες για να δώσεις» και όχι για να πάρεις.



Από την άλλη πλευρά στέκει το επικίνδυνο αντίθετο εκείνου ο οποίος ασκεί εξουσία για να ικανοποιήσει το «εγώ» του, τις ανασφάλειές του, και να απολαύσει την ηδονή της δύναμης επι των άλλων, αντί ως ηγέτης να δημιουργήσει για τους άλλους.

Υπάρχει μια τεράστια σύγκρουση μεταξύ των θέσεων/αξιων «ηγεσίας» και της νοοτροπίας της «εξουσίας».

Η «Ηγεσία» αγαπά και πιστεύει στον Άνθρωπο, βλέπει την ζωή ως ταξίδι για την Ιθάκη, και τον Ανθρωπο-Οδυσσεα να ασκείται προς το φως. Η Ηγεσία θεωρεί αποστολή της να μυήσει την Κοινωνία στον Ανθρωποκεντρικό Πολιτισμο και να διασφαλίσει με κάθε μέσο την ανάπτυξη της Κριτικής σκέψης στον κάθε Άνθρωπο καθώς χωρίς κριτική ικανότητα, δεν υπάρχει ελευθέρια. Η «Ηγεσία» σε πολιτικό αλλά ακόμα και σε ατομικό επίπεδο έχει ως σκοπό το Αριστοτέλειο ΑΠΟΔΙΔΟΝΑΙ ΕΚΑΣΤΩ ΤΑ ΙΔΙΑ.

Η Εξουσία απέναντι στις θέσεις αυτές υφίσταται «αλλεργικό σοκ», βγάζει σπυράκια , και αγωνίζεται να διασφαλίσει την πολιτική της υποστήριξη μεσα από τις διαδικασίες του «συνδρόμου της Στοκχόλμης» με εργαλεία την «πολιτική ορθότητα» και το χλευασμό και την απαξίωση κάθε στοιχείου που ανάγεται στην ψυχη και στο συναίσθημα δηλ. στον Άνθρωπο. Ο Αριστοτέλης και ο Πλάτωνας για τον εξουσιαστή είναι «εχθροί του Πολιτεύματος» το ίδιο και κάθε δύναμη που διαχέει το μήνυμα του Ανθρώπου.

Για τις Δυτικού Τύπου εξουσίες ο Άνθρωπος είναι ένα χαζό αναλώσιμο. Οι κοινωνίες πρέπει να μην σκέφτονται, αλλά απλώς να υπακούουν σε άνωθεν οδηγίες (κανονιστικές πράξεις) της Προκατασκευασμένης Δομικής Κοινωνίας Δυτικού Τύπου.

ΟΙ Αρχές και οι αξίες που τρομάζουν την εξουσία γιατί βγαζουν το καλό που έχει ο κάθε Άνθρωπος μεσα του, αντικαθίστανται από την αντίληψη «Νόμος και Τάξη», η οποία αποδεικνύεται παγκοσμίως ανίκανη να επιτύχει ακόμα και την στοιχειώδη ασφάλεια της ζωής των Ανθρώπων. Οι κοινωνίες απογυμνωμένες από κάθε αξία παρακμάζουν, μετατρέπονται σε ζούγκλα, ενώ οι ρηχοί εξουσιαστές αναζητούν τα αίτια για την Θεομηνία (ακόμα και αυτό τον όρο αντικατέστησαν λέγοντας «ακραία φαινόμενα») της εκτίναξης της βίας , της εγκληματικότητας, του αναλώσιμου της ανθρώπινης ζωής.

Φυσικό επακόλουθο της επιτυχίας της εξουσίας είναι να μετασχηματίσει μέρος της κοινωνίας σε μάζα ανθρώπων που αποδέχθηκαν χωρίς επαρκή αντισώματα το ρόλο που τους έταξε η εξουσία, τον ρόλο του ηλίθιου καταναλωτή, δηλ. αυτού που δεν σκέπτεται, που δεν είναι οι αξίες που πιστεύει και υπερασπίζεται, αλλά είναι «το χρήμα που βγάζει», τα αντικείμενα που συλλέγει και η ομογενοποίησή του μεσα στον μηδενιστικό προσδιορισμό της κοινωνίας της αγοράς, αποδεχόμενος ως πρόοδο την απονέκρωση της ψυχης και του συναισθήματος, ενστερνιζόμενος ότι άλλοι σκέφτονται για αυτόν και αυτός πρέπει να κάνει ότι του λένε χωρίς αντίρρηση περιοριζόμενος στις προδιαγραφές που του ορίζει το σύστημα, έχοντας πεισθεί ότι άλλοι ( Η εξουσία) γνωρίζουν καλύτερα από αυτόν , έστω και αν τον καταστρέφουν.

ΕΙΝΑΙ ΘΕΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ , ΟΡΑΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΗΘΟΥΣ.
Δεν απομένει καμία αμφιβολία ότι όσοι -και για όσο διάστημα- βρίσκονται σε θέσεις από τις οποίες λαμβάνονται αποφάσεις που έχουν επιπτώσεις στην Κοινωνία (βάζοντας Υπογραφή σε «κανονιστικές πράξεις»), μεταφέρουν στο Πολιτικό Γίγνεσθαι, τις προσωπικές αξίες, οράματα και «πιστεύω», διαμορφώνοντας και την πολιτική πράξη.

Είναι ακριβώς αυτές οι αξίες, τα οράματα και τα πιστεύω που η ύπαρξη τους κάνει το κάθε Παιδί, της Πλύστρας ή του Αυτοκράτορα, ΧΟΡΤΑΤΟ και ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ.

Είναι ακριβώς αυτές οι αξίες τα οράματα και τα πιστεύω, η απουσία των οποίων κάνει το κάθε παιδί, της Πλύστρας ή του Αυτοκράτορα ΠΕΙΝΑΣΜΕΝΟ και «Ιδιώτη» (Με την έννοια του ηλίθιου)

…Και αυτόν το «Πεινασμένο» τον γυμνό από αξίες, ήθος, πιστεύω και οράματα, «πρέπει να τον Φοβάσαι».

(*)
Β.Α.,Μ.Α.,M.C.P., Ph.d , Post Doc
Case Western Reserve University
University of Pennsylvania
Αριστείο Ακαδημαϊκής Διδασκαλίας ΗΠΑ (1987)
Διετέλεσε Μέλος της Διοικούσας (Συγκλήτου) του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Πρόεδρος της Εταιρείας Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Σύμβουλος στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Νομάρχης Ρεθύμνης
Νομάρχης Θεσπρωτίας
#Αποφοίτησε από την Σχολή Μωραΐτη Πρότυπο Λύκειο Αθηνών
# Στον Άνθρωπο, στην Ελλάδα και στον Πολιτισμό, τον μύησε ο πατέρας του Δημοσιογράφος, λογοτέχνης, θεατρικός και μουσικός κριτικός Περσεας Αθηναίος
#Στις ΗΠΑ συνεργάσθηκε ως Στατιστικός & Οικονομετρης με συναδέλφους του Καθηγητές Γιατρούς, στον Ερευνητικό χώρο της Ιατρικής και στην Εφαρμογή της στα Νοσηλευτικά Ιδρύματα.

Η ΑΥΛΗ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ : η φωτο είναι "σκηνικό" από το Θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη