Burneshas: Οι «ορκισμένες παρθένες» που επιλέγουν να ζουν ως άνδρες

Γυναίκες της Β. Αλβανίας που ζουν ως άνδρες από μια ηλικία και μετά

Στις αγροτικές περιοχές της βόρειας Αλβανίας, ορισμένες γυναίκες αναλαμβάνουν έναν όρκο για να ζήσουν ως άντρες. Μετά από έναν όρκο παρθενίας, ντύνονται ανδρικά, αλλάζουν το όνομά τους και εργάζονται σε «ανδρικές δουλειές», κερδίζοντας έτσι τον σεβασμό και την εξουσία που συνήθως αποδίδονται στους άντρες.

 

Η παράδοση της «burnesha» (ορκισμένη παρθένα) έχει τις ρίζες της στον «Kanuni i Lekë Dukagjinit» (Κώδικας του Λέκη Δουκατζίνι), γνωστός απλά ως «Kanun». Αυτός ο κώδικας, που χρησιμοποιήθηκε κυρίως στη βόρεια Αλβανία μεταξύ του 15ου και 20ου αιώνα, προέβλεπε ότι η οικογενειακή περιουσία πρέπει να κληρονομείται μέσω ανδρών και ότι οι γυναίκες πρέπει να μετακομίζουν στο σπίτι της οικογένειας του συζύγου τους. Επιπλέον, με τον Kanun, οι γυναίκες στερούνταν των περισσότερων δικαιωμάτων που θεωρούνταν «άξια» ανδρών, όπως το κάπνισμα, το δικαίωμα ψήφου, η αγορά γης και η εργασία σε ορισμένα επαγγέλματα. Οι γυναίκες στην ουσία υποβαθμίζονται σε κατάσταση «οικογενειακής περιουσίας». Ωστόσο, με το να «γίνουν άντρες», αυτές οι γυναίκες μπορούν να κερδίσουν τον σεβασμό της κοινότητας, να έχουν δικαίωμα στην οικογενειακή περιουσία και να αγωνίζονται για την υπεράσπισή της σε αίματα.




Για να γίνει κάποια «ορκισμένη παρθένα», μια γυναίκα πρέπει να δώσει έναν όρκο μπροστά σε 12 φυλετικούς γέροντες. Αν και η παραβίαση αυτού του όρκου κάποτε σήμαινε θανατική ποινή, θεωρείται ότι αυτή η τιμωρία δεν εφαρμόζεται πια. Παρ' όλα αυτά, οι burneshas της σημερινής εποχής φοβούνται την απόρριψη από την κοινότητα αν ανατρέψουν τον όρκο τους.

Οι πρώτες αναφορές για τις burneshas έγιναν τον 19ο αιώνα από ιεραπόστολους, γεωγράφους και ανθρωπολόγους. Η πρακτική θεωρήθηκε ότι είχε πεθάνει μετά από σχεδόν 50 χρόνια κομμουνισμού στην Αλβανία, αλλά ορισμένοι ερευνητές προτείνουν ότι μετά την πτώση του κομμουνισμού παρατηρείται αύξηση σε βεντέτες, γεγονός που θα μπορούσε να αναστήσει την παράδοση. Παρόλο που σήμερα η παράδοση αυτή πρακτικά ασκείται λιγότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν, υπολογίζεται ότι υπάρχουν ακόμη από 50 έως 400 γυναίκες που επιλέγουν να ζήσουν ως άντρες για να γίνουν σεβαστά μέλη της κοινωνίας.

Διάφοροι λόγοι κρατούν ζωντανή αυτή την παράδοση. Ορισμένες γυναίκες δηλώνουν ότι πάντα ένιωθαν περισσότερο άντρες παρά γυναίκες, ενώ άλλες ήθελαν να αποφύγουν έναν ανεπιθύμητο γάμο, να παραμείνουν κοντά στην οικογένειά τους, να ξεφύγουν από βεντέτες ή να κληρονομήσουν την οικογενειακή περιουσία. Πολλές γυναίκες μπορεί να επέλεξαν να γίνουν ορκισμένες παρθένοι απλώς και μόνο γιατί τους προσέφερε ελευθερία.

Η ανθρωπολόγος Antonia Young στο βιβλίο της «Women Who Become Men: Albanian Sworn Virgins» (2001) τονίζει ότι «… σε αυτήν την περιοχή των Βαλκανίων, απλώς το να ντύνεσαι και να συμπεριφέρεσαι σαν άντρας θα κερδίσει σε αυτές τις γυναίκες τον ίδιο σεβασμό που αποδίδεται σε έναν άντρα. Αυτό είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα σε μια περιοχή που είναι γνωστή για τη σeξουαλική ανισότητα και όπου τόσοι πολλοί άντρες έχουν υποφέρει από βίαιους, πρόωρους θανάτους, αυξάνοντας την ανάγκη για περισσότερους αρχηγούς νοικοκυριών».

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η 87χρονη burnesha Qamile Stema, που προερχόμενη από μια οικογένεια χωρίς γιους, έπρεπε να μετατραπεί σε «χαμένο γιο». Σημείωσε κάποτε: «Ήμουν ένα πολύ φυσιολογικό κορίτσι. Έγινα άντρας απλώς για να ευχαριστήσω τον πατέρα μου. Ανέμενε έναν γιο, αλλά γεννήθηκα ως η ένατη κόρη μετά από οκτώ κορίτσια. Δεν είχα άλλη επιλογή».

Αυτή η παράδοση, αν και σήμερα λιγότερο διαδεδομένη, συνεχίζει να προκαλεί το ενδιαφέρον και να θέτει ερωτήματα για τη θέση των γυναικών στην κοινωνία και τα δικαιώματα που τους αποδίδονται.