«Μόρα»: Τι είναι η υπνική παράλυση ‑ Πότε συμβαίνει

Μια φυσιολογική, αλλά τρομακτική εμπειρία του ύπνου με επιστημονική εξήγηση

Η υπνική παράλυση, γνωστή και ως η «Μόρα», είναι μία από τις πιο τρομακτικές και ανησυχητικές εμπειρίες που μπορεί να βιώσει κάποιος κατά τη διάρκεια του ύπνου. Πολλοί την αποδίδουν σε μεταφυσικά φαινόμενα ή σε υπερφυσικές παρουσίες, όμως η επιστήμη έχει να προσφέρει μια σαφή εξήγηση, που απομακρύνει κάθε φόβο για ό,τι το ανεξήγητο.

Τι είναι η υπνική παράλυση;

Η υπνική παράλυση συμβαίνει όταν ξυπνάμε εν μέσω ύπνου και αισθανόμαστε ότι δεν μπορούμε να κουνηθούμε ή να αναπνεύσουμε κανονικά, ενώ ταυτόχρονα έχουμε πλήρη συνείδηση του περιβάλλοντός μας. Αυτή η κατάσταση μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος και πανικό, καθώς συνειδητοποιούμε ότι το σώμα μας είναι παραλυμένο, αλλά ο εγκέφαλός μας εξακολουθεί να είναι σε πλήρη λειτουργία. Παρ’ όλα αυτά, δεν έχει καμία σύνδεση με υπερφυσικές δυνάμεις ή φαντάσματα.

Πώς συμβαίνει;

Κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο άνθρωπος περνάει από δύο βασικά στάδια: τον ύπνο NREM (μη ταχεία κίνηση των ματιών) και τον ύπνο REM (ταχεία κίνηση των ματιών). Ο κύκλος ύπνου διαρκεί περίπου 90 λεπτά και επαναλαμβάνεται αρκετές φορές τη νύχτα.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου NREM, το σώμα χαλαρώνει και αποκαθιστά τις φυσιολογικές του λειτουργίες. Στο τέλος του NREM, περνάμε στο στάδιο REM, στο οποίο το σώμα μας είναι εντελώς χαλαρωμένο και οι μύες μας «αδρανοποιούνται». Στο στάδιο αυτό, το σώμα παραλύει προσωρινά για να αποτρέψει τη σωματική κίνηση που θα μπορούσε να προκληθεί από τα όνειρα που βλέπουμε.

Ο εγκέφαλος, προκειμένου να μας προστατεύσει από ενδεχόμενους κινδύνους, αναστέλλει τη φυσική μας κίνηση, ώστε να μην ενδώσουμε σε εφιάλτες και να μην τραυματιστούμε. Αυτός ο μηχανισμός όμως, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να προκαλέσει προσωρινή παράλυση, αν ξυπνήσουμε ενώ βρισκόμαστε σε στάδιο REM.

Η παράλυση και ο φόβος: Γιατί βλέπουμε τη «Μόρα»

Ένας από τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι βιώνουν τρομακτικές εικόνες κατά την υπνική παράλυση είναι η αναστάτωση που προκαλεί η αίσθηση αδυναμίας κίνησης σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη δραστηριότητα του εγκέφαλου. Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, ο εγκέφαλος δημιουργεί παραστάσεις και όνειρα. Όταν ξυπνάμε από το στάδιο REM και το σώμα μας παραμένει παραλυμένο, το μυαλό μας μπορεί να συνεχίσει να παράγει φανταστικές εικόνες από τα όνειρα ή ακόμα και να δημιουργήσει νέες απεικονίσεις, οι οποίες ενδέχεται να έχουν μεταφυσικό ή τρομακτικό χαρακτήρα. Έτσι, η «Μόρα» ή άλλες φανταστικές φιγούρες συχνά εμφανίζονται ως αποτέλεσμα αυτής της αναστάτωσης.

Αυτό το φαινόμενο δεν έχει τίποτα το υπερφυσικό ή μεταφυσικό. Είναι απλώς μία ψευδής παράσταση, που προκύπτει από τη σύγκρουση της συνείδησης και του σώματος κατά τη διάρκεια του ύπνου. Οι φόβοι και το άγχος του ατόμου μπορεί να ενισχύσουν αυτές τις εικόνες, δημιουργώντας μια αίσθηση πραγματικότητας.

Παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν υπνική παράλυση

Ορισμένοι παράγοντες ενδέχεται να προκαλέσουν την υπνική παράλυση, όπως:

Αλλαγές στο ωράριο ύπνου: Όταν το σώμα δεν προσαρμόζεται καλά στις αλλαγές στον ύπνο και ξυπνάμε από το στάδιο REM.

Εντατικό άγχος ή άγρυπνες νύχτες: Το αυξημένο άγχος μπορεί να συμβάλει στην εμφάνιση υπνικής παράλυσης.

Κατανάλωση ναρκωτικών ή αλκοόλ: Η κατάχρηση ουσιών μπορεί να διαταράξει τον φυσιολογικό κύκλο του ύπνου.

Αϋπνία: Η έλλειψη επαρκούς ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε ανωμαλίες στον κύκλο ύπνου, προκαλώντας υπνική παράλυση.

Δεν υπάρχει λόγος φόβου

Η υπνική παράλυση, αν και τρομακτική, δεν είναι επικίνδυνη και συνήθως διαρκεί μόνο λίγα δευτερόλεπτα ή λεπτά. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι έχουμε να κάνουμε με κάποιο «φάντασμα» ή άλλη μεταφυσική παρουσία. Είναι απλώς μια φυσική διαδικασία του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη φάση του ύπνου REM.

Αν και δεν υπάρχει κάποια καθορισμένη θεραπεία για την υπνική παράλυση, οι ειδικοί προτείνουν κάποιες στρατηγικές για τη μείωση της συχνότητάς της, όπως η διατήρηση ενός τακτικού ωραρίου ύπνου, η μείωση του άγχους και η αποφυγή κατανάλωσης ουσιών που επηρεάζουν τον ύπνο.